به گزارش خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، به پای صحبت بزرگ تر‌ها و ریش سفید‌ها که می‌نشینیم، از خاطراتی صحبت می‌کنند که دل هر شنونده‌ای برای آن‌ها غنج می‌رود؛ دورهمی‌های همسایه ها، بازی‌های گروهی در کوچه، خانه‌هایی باصفا که نمونه واقعی از مفهوم خانه ایرانی بود، مشارکت همسایه‌ها برای حل مشکل همسایه دیگر و...

این خاطرات همه بوی طهران قدیم را دارند؛ شهری که مرکز آن لاله زار بود و شکل و شمایل میادین، خیابان ها، خانه‌ها و حتی سینماهایش، با خیابان‌ها و اماکن تهران امروزی زمین تا آسمان فرق داشت.

آن موقع‌ها که جمعیت تهران قریب به ۱۳ میلیون نفر نبود، راحت‌تر میشد خانه‌های ویلایی با آجر‌های قرمز که ایوان داشته باشد، پنجره هایش چوبی باشد و وسط حیاط یک حوض بسیار زیبا قرار بگیرد، ساخت. الان ساخت این خانه‌ها در تهران تبدیل به یک آرزو شده و تراکم جمعیت، منجر به ساخت برج‌های بلند مرتبه و ظهور پدیده آسمان فروشی شده است.

اما هویت تهران بسیار بیش‌تر از چیز‌هایی بود که تا الان گفته شد. این خاطرات تنها بخش کوچکی از تاریخ تهران معاصر بودند. در صورتی که طبق شواهد تاریخی، قدمت تهران به ۷۰۰۰ سال قبل می‌رسد. در این رابطه، کشف اسکلت زنی ۳۰ ساله در منطقه مولوی و نیز وجود تپه‌های باستانی در تهران مانند تپه باستانی قیطریه گواه این مدعی است.

در دور صفوی طهران همچنان به‌عنوان یکی از آبادی‌های ری محسوب می‌شد تا اینکه در این دوره به‌دلیل ارادت ویژه شاه طهماسب به، اما م‌زاده حمزه (ع)، جد اعلای صفویان، مورد توجه وی قرار می‌گیرد. در این راستا، او دستور می‌دهد در طهران که نسبت به ری خوش آب و هواتر بوده، برایش اقامتگاه و برج و بارویی درخور شاه‌نشین صفوی، گرداگرد طهران ساخته شود.

به جرات می‌توان این دوره را آغاز تبدیل طهران از آبادی به شهر نامید؛ تا اینکه طبق شواهد تاریخی ٢٣٠ سال قبل، آقا محمد خان قاجار، هم‌زمان با عید نوروز در کاخ گلستان تاج سلطنت ایران را بر سر گذاشت و تهران را مرکز پادشاهی خود قرار داد.

تا انقلاب مشروطه، طهران عمدتاً با عنوان دارالخلافه شناخته می‌شده است. به‌ویژه اینکه در زمان سلطنت ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، مرکز پادشاهی ممالک محروسه ایران به «دارالخلافه ناصری» و «دارالخلافه مظفری» شهرت داشت.

تا اینکه در مردادماه ۱۲۸۵ فرمان برپایی مشروطیت به امضای مظفرالدین شاه قاجار می‌رسد و اولین جلسه مجلس شورای ملی در ۱۴ مهر همان سال در کاخ گلستان و در حضور شاه قاجار تشکیل می‌شود. به‌دنبال تشکیل نخستین دوره مجلس شورای ملی، قانون اساسی ایران نیز تصویب و طهران رسماً و به‌طور قانونی به پایتختی ایران انتخاب می‌شود.

نامگذاری یک روز از اولین ماه فصل پاییز به نام تهران

تا سال ۱۳۹۵ در تقویم ایران روزی برای تهران ثبت نشده بود، تا اینکه نمایندگان چهارمین دوره شورای اسلامی شهر تهران تصمیم گرفتند به‌دلیل موقعیت استراتژیک این شهر و نیز اهمیت انتخاب آن به‌عنوان پایتخت در تاریخ معاصر ایران، روزی برای تهران در تقویم رسمی کشور ثبت شود.

ازاین‌رو، ۱۴ مهر به‌دلیل اهمیت این روز در تاریخ معاصر ایران و آغاز فرآیندی که موجب رسمیت یافتن پایتختی تهران در قانون اساسی وقت شده بود، به‌عنوان روز تهران پیشنهاد شد. این طرح پیشنهادی در قالب یک فوریت به شورای فرهنگ عمومی کشور فرستاده شد. در تیرماه ۱۳۹۵ این طرح به تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور رسید و در نهایت ۱۴ مهر مفتخر به نام روز تهران شد.

جاذبه‌های تاریخی استان تهران

باتوجه به اینکه شهر تهران از دوران قاجار به عنوان پایتخت انتخاب شده، در تاریخ معاصر اتفاقات و افراد بسیاری را به خود دیده است. زیبایی‌های استان تهران همچون کوه دماوند، منجر به سرودن شعری توسط استاد ملک الشعرای بهار شده، همچنین ادیبان بزرگ دیگر مانند استاد شهریار روزگاری پرپیچ و خم در کوچه پس کوچه‌های تهران گذرانده اند و شهرت «کافه نادری» در شرق پل حافظ هم به دلیل قدمت آن و همچنین رفت و آمد این بزرگان در آنجا بوده است.

خانه ظهیرالاسلام؛ تلفیفی از معماری ایرانی و خارجی
اولین بنای تاریخی از مجموعه بنا‌های تاریخی که به شما معرفی می‌کنیم خانه ظهیرالاسلام است. این خانه در منطقه بهارستان کنونی قرار دارد. معماری این خانه تلفیفی از معماری ایرانی و خارجی است. این تلفیق سبب شده تا ظاهر و ساختار خانه شیوه تقریبا نوینی (قرن ۱۹ میلادی) به خود داشته باشد.

این خانه محل اسکان یکی از با نفوذ‌ترین افراد تاریخ معاصر ایران یعنی سردار، ولی خان تنکابنی ریس الوزرای ایران است. برای تماشای این مکان دیدنی، شما می‌توانید سَری به منطقه بهارستان تهران، خیابان هدایت، چهاراه، ولی آباد، بزنید و طنین صدای یکی از مردان بانفوذ عرصه‌ی سیاست ایران در دوره‌ی قاجاریه را از لابه‌لای آجر‌ها و خشت‌های این بنا، بشنوید.

باغ فردوس؛ تجسمی از بهشت در بنا‌های تاریخی تهران
باغ فردوس تهران یکی دیگر از بنا‌های تاریخی تهران است. این خانه به واسطه انواع تکنیک‌های گچ‌بُری استفاده شده در آن، رخساره‌ای دلنواز و زیبا به خود گرفته است. این خانه یکی دو سال پیش، توسط سی‌نفر از ماهرترین گچ‌بران ایرانی ترمیم شده و اکنون در صحت و سلامت کامل، مشغولِ عشوه‌گری زیبایی‌های چهارفصل خود، به بازدید کنندگان پیر و جوان تهرانی است. مکان عمارت فردوس در خیابان ولیعصر نرسیده به میدان تجریش، کوچه‌ی بخشایش است.

خانه‌ی شهید مدرس، طراوتِ برجا مانده از بنا‌های تاریخی تهران معاصر

بنا‌های تاریخی تهران، گاهی به دلیل اتفاقات تاریخی‌ای که درون آن در جریان بوده و گاه، به دلایل مختلف اجتماعی و سیاسی، مشهور می‌شوند. گاهی البته اسکان افراد مشهور، موجب شهرت بنا می‌‎شود. خانه شهید مدرس یکی از این خانه هاست. این خانه در محله عودلاجان از محلات حصار ناصری شهر تهران قرار دارد. خانه شهید مدرس قبلا در اختیار وزیر مختار فرانسه بوده است که بعد‌ها به مدرس داده می‌شود تا در این خانه زندگی کند.

این خانه نمونه خوبی از معماری ایرانی به شمار می‌رود چرا که بخش‌های مختلفی، چون اندرونی و بیرونی در آن کاملا نمود دارند.

عمارت مسعودیه

یکی از جذاب‌ترین بنا‌های تاریخی تهران، بدون شک عمارت مسعودیه است. این بنا در زمان قاجار و به دستور ناصرالدین شاه ساخته شده است. این خانه تاریخی بخش‌های مختلفی دارد که می‌توانید از آن بازدید کنید. عمارت دیوان خانه، عمارت سفره خانه، حیاط سید جوادیف حیاط مشیری و عمارت مشیر الدوله از بخش‌های مختلف این مکان تاریخی در تهران است.

در واقع شما با سلسله عمارت رو به رو هستید که همگی مسعودیه نام دارند. لازم است در مورد مسعودیه این را بدانید که این عمارت یکی از پایگاه‌های اصلی مشروطه خواهان بوده است و بسیاری از فعالیت‌ها در این مکان هماهنگ میشده است.

سردر باغ ملی

قبل از ساخته شدن برج آزادی به عنوان نماد تهران، این سردر باغ ملی بود که به عنوان نماد تهران، معرف حضور همه‌ی تهرانی‌ها بوده است. سردر باغ ملی قبلا دروازه‌ای برای ورود به میدانِ مشق بوده است. شهرت میدان مشق در زمانه‌ی خود به اندازه میدان ولیعصر یا میدان انقلاب تهران امروز بوده است.

این سردر در فاصله سیصد متری از ایستگاه متروی امام خمینی قرار دارد و رفتن به آن بسیار ساده است.

میدان حسن آباد

در این قسمت از معرفی بنا‌های تاریخی تهران به میدانی می‌رسیم که توسط چهار ساختمان تاریخی خود تبدیل به میدان تاریخی شده است. این میدان که می‌توان آن را اورپایی‌ترین (به معنای سبک و شکل معماری غربی) میدان تهران بر شمرد در خود چهار ساختمان دارد. هشت گنبد روی آن‌ها هم از سبک معماری ایتالیایی پیروی می‌کند. این میدان تنها دربر دارنده بنا‌های تاریخی نیست، بلکه امروز مکانی برای گشت و گذار نیز به شمار می‌آید.

این میدان، مرکز خرید کاموا است و در ابتدای فصل پاییز بسیار شلوغ می‌شود.

کاخ نیاوران‌

نمی‌توان از بنا‌های تاریخی تهران حرفی به میان آورد و اشاره‌ای به کاخِ چشم‌نواز نیاوران نداشت. کاخ نیاوران محل زندگی آخرین شاه ایران بوده است. البته این کاخ، باغی بسیار زیبا را در دل خود قرار داده است. این ساختمان تنها ساختمان سلطنتی است که سقف آن به صورت «بازشو» طراحی شده است، اگرچه اکنون سقفِ باز شوی آن از کار افتاده و حرکت نمی‌کند. در کنار این کاخ بنا‌های تاریخی، چون «کوشک احمد شاهی» و کاخ فوق العاده‌ی «صاحبقرانیه» نیز دیده می‌شود.

این کاخ، محل اسکان پادشاه بوده است و از همین روی، از معدود بنا‌های بدون نقص و به لحاظ بصری، محشر، در جذابیت توریستی تهران به حساب می‌آید. این کاخ در نهایت ظرافت ساخته شده است. اگر حتی اهل تهران‌گردی نیستید، باز هم دیدن این کاخ را به شما پیشنهاد می‌کنیم. از جا‌های جالب این کاخ، دیدن محل اتاق خواب شاه، اتاق خواب ملکه‌ی اسبق و انواع اتاق‌های دیگر، چون اتاق مطالعه، اتاق پذیرایی و از این دست اتاق‌های شاه‌نشین است.

مجموعه سعد آباد

مجموعه‌ی سعد آباد یکی دیگر از مجموعه‌های مهم و جذاب در ایران و تهران است. تلفیق معماری ایرانی و اروپایی در این مکان بسیار مشهود است. این مکان اقامتگاه تابستانی پهلوی دوم و همسرش بوده است. هنر سنگ کاری در نمای این ساختمان در حد اعلای خود به کار رفته است و امروزه در بخشی از آن، «موزه‌ی ملل» برپاست.

برای رسیدن به این مجموعه باید به نشانی خیابان ولیعصر، خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه)، انتهای خیابان شهید کمال طاهری سر بزنید و این کاخ فوق العاده رویایی را از نزدیک تماشا کنید. قبل از اینکه به این کاخ بروید باید چند نکته خیلی کوتاه در مورد آن را با شما در میان بگذاریم.

این کاخ از مجموعه تالار‌های بزرگ و کوچکی ساخته شده که به خوبی شما را با سبک زندگی شاه ایرانی آشنا می‌سازد. اتاق خواب فرح پهلوی، انقلابی در طراحی اتاق خواب‌ها به شمار می‌رفت و بسیاری از اتاق خواب‌های کنونی از طراحی آن الهام گرفته اند. در زیر زمین این کاخ هم موزه ملل قرار دارد، موزه‌ای که در آن هدایایی که به شاه ایران داده شده به نمایش گذاشته شده اند.

آتشکده آدریان
آتشکده آدریان یکی دیگری از بنا‌های تاریخی تهران است و از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که این بنا تنها آتشکده زرتشتیان در این شهر است. رفتن و دیدن داخل این بنا شرایط خاص خود را دارد، زمان بازدید از این مکان بین ساعت هشت تا یک بعد از ظهر است. شانس دیدن آن بنا به شرایط مذهبی که متولیان آن برایش قائل شده اند، سخت است، ولی با این حساب، باز هم دیدن محوطه بیرونی آن جذاب به نظر می‌رسد.

برای رفتن به این آتشکده بهترین راه ایستگاه مترو سعدی است. در فاصله یک کیلومتری از ایستگاه مترو آتشکده داریان خود نمایی می‌کند.

تماشاگه زمان

بدون شک یکی از زیباترین بنا‌های تاریخی تهران تماشاگه زمان است. این ساختمان که اکنون به عنوان «موزه‌ی زمان» نیز شناخته می‌شود یکی از شاهکار‌های معماری ایرانی است. رنگ بیرونی ساختمان آبی با پنجره‌های توری‌دار است. ابزر‌های اندازه گیری زمان در اطراف این بنا قرار دارند. ما هر چقدر هم از زیبایی این مکان بگوییم، باز هم کم گفته ایم.

این ساختمان در زعفرانیه و مابین خیابان کافی آباد و خیابان بغدادی قرار دارد.

تئاتر شهر

اما به راستی مگر می‌شود صحبتی از بنا‌های تاریخی تهران کرد و تئاتر شهر را از یاد برد؟ این بنای استوانه‌ای و سقف بسیار زیبایش را باید بی‌شک به عنوان یکی از اصلی‌ترین نشان‌های خیابان ولیعصر تهران بر شمرد. تئاتر شهر از پاتوق‌های اصلی هنردوستان تهرانی است و بسیار پر رفت و آمد است. پیشنهاد می‌کنیم اگر گذرتان به این مکان افتاد، کمی در اطراف ساختمان بمانید و از دست فروش‌های اطراف، چایی بخرید و از عظمت این بنای تاریخی لذت ببرید.

سرای روشن
در خیابان ناصر خسرو، که از قدیمی‌ترین خیابان‌های تهران امروز است، ساختمانی به نام سرای روشن قرا دارد که روزی دلیل رونق خیابان ناصر خسرو به شمار می‌رفت. در شکل ظاهری این ساختمان، نمادی از آیین دیرین ایرانیان، یعنی آیین زرتشتی (فروَهر) هم دیده می‌شود. البته ناگفته نماند که جذابیت‌های خیابان ناصرخسرو و شلوغی چشم‌گیر آن، فرصت جالبی می‌دهد تا بازدیدکنندگان، گوشه‌ای از عمق «برو بیا» و رفت‌وآمد‌های بسیار زیاد اهالی پایتخت را به چشم خود دریابند.

جمعیت فعلی استان تهران
استان تهران با بیش از ۱۳ میلیون نفر جمعیت، ۱۷/۵ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌است. از این میزان، ۱۲ میلیون نفر در مناطق شهری و حدود ۸۱۴ هزار نفر در مناطق روستاییِ آن ساکن هستند. ۶۳/۶ درصد از جمعیت شهری استان تهران در شهر تهران و مابقی در ۴۴ شهر دیگر استان ساکن هستند. رشد جمعیت شهر تهران ۴/۱ درصد است که در مقایسه با دهه قبل اندکی افزایش یافته‌است. میان شهر‌های استان تهران، شهریار با ۱۶/۸ درصد رشد سالیانه، در مقام اول رشد قرار دارد و کمال‌شهر با ۱۱/۴ درصد، ملارد با ۱۰ درصد و پاکدشت با ۹/۹ درصد و صفادشت با ۸/۸ درصد رشد سالانه در مقام‌های بعدی قرار دارند. در طول دهه ۱۳۸۵–۱۳۷۵ ده شهر به شهر‌های استان تهران اضافه شده‌اند که بزرگ‌ترین آن‌ها شهر‌های اندیشه، صالح‌آباد و باغستان و نصیرآباد با ۷۵ هزار، ۵۴ هزار، ۵۲ هزار، ۲۳ هزار نفر و کوچک‌ترین آن‌ها شهر ارجمند با ۱۷۰۰ نفر بوده‌است. استان تهران امروزه دارای ۱۶ شهرستان، ۴۵ شهر و ۷۸ دهستان است.

محلات تهران
تهران دارای ۲۲ منطقه و ۳۵۴ محله است. رسیدگی به امور تمام مناطق به عهده شهرداری تهران است. در این میان سرای محلات و شهرداری‌های نواحی، بازو‌های اجرایی شهرداری تهران برای اجرایی کردن طرح‌های فرهنگی و اجتماعی در شهر هستند.

بازسازی بافت‌های فرسوده شهر و هویت بخشی به محلات از مهمترین رسالت‌های شهرداری است که برای احیای سنت‌ها و سبک زندگی ایرانی در کلان شهر تهران بسیار موثر است و باید مورد توجه ویژه مسئولین شهری قرار بگیرد.

انتهای پیام/