روایت کمتر شنیده‌شده از «شب دهم»/ ۲۰ سال از تشکیل مثلث طلایی گذشت
تیتراژ مجموعه «شب دهم» به کارگردانی حسن فتحی، ترانه سرایی افشین یداللهی، آهنگسازی فردین خلعتبری و خوانندگی علیرضا قربانی است.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.
آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری‌بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روز‌های جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حالمان بهتر از این روز‌های پردردسر بود، برویم.
در بیست و چهارمین گام از این روایت رسانه‌ای که با ایام سوگواری تاسوعا و عاشورای حسینی مصادف شده بار دیگر به سراغ موسیقی تیتراژ سریال «شب دهم» به عنوان یکی از تیتراژ‌های ماندگار سریال‌های تلویزیونی رفتیم که نه تنها در ایام محرم که در بیست ساله اخیر جزو ممتازترین و پرمخاطب‌ترین تیتراژ‌هایی بوده که تاکنون تولید شده‌اند. اثری که به دلیل همین استقبال چشمگیر به صورت آلبوم منتشر و در بازار موسیقی هم با اسقبال خوبی از سوی شنوندگان مواجه شد.
داستان از عشق و عاشقی حیدر خوش مرام آغاز شد
داستان این سریال ساخته شده در دهه ۸۰ که گروه هنر خبرگزاری مهر سال گذشته نیز در قالب پروژه «روایت مهر از نوا‌های عاشورایی» به آن پرداخته بود، روایتی از سیر گذر عشق زمینی به عشق آسمانی «حیدر خوش مرام» با بازی حسین یاری از لوطی‌های یکی از محلات قدیم تهران بود که در پی یک شکست، طبق شرط مجبور به سرقت از یکی از خانواده‌های قجر می‌شود. اما در این مجال توطئه و عشقی جان‌سوز در انتظار دلداده قصه است که این خود تازه ورود به ماجرا‌ها و اتفاقات دیگری است که روند داستانی سریال را پیش می‌برد.
حسین یاری، کتایون ریاحی، رویا تیموریان، ثریا قاسمی، پروِیزپورحسینی، محمودپاک نیت، اکرم محمدی، پرویز فلاحی پور، شهین علیزاده، مظفر مقدم، حسین خانی بیک، ابراهیم آبادی، فرشید صمدی پور، عباس ظفری، رامسین کبریتی، امیرآتشانی، شکرخداگودرزی، حمید افشار، حسین افشار، محمدرضا قاسمی، علاالدین قاسمی، آتش تقی پور، منوچهرآذر، ناصر گیتی جاه، محمد ورشوچی، صدیقه کیانفر جمله هنرمندانی بودند که در این سریال نقش آفرینی می‌کردند.
قصه تشکیل مثلث طلایی از کجا شروع شد؟
اگرچه مولفه‌های متعددی ازجمله نویسندگی، کارگردانی، بازیگری، طراحی، پرداخت مناسب و درک درست گروه سازنده از آنچه در قصه پردازی سریال صورت گرفته موجب شد تا این سریال تبدیل به یک جریان مولف و معتبر عرصه سریال سازی به ویژه در حوزه تولید آثار مناسبتی شود، اما بدون تردید آهنگسازی مجموعه با طراحی هنرمند توانمند و خلاقی، چون فردین خلعتبری نقش غیرقابل انکاری در توسعه حوزه مخاطبی داشت که تا آن زمان با شکل و شمایل متفاوت‌تری جذب تماشای سریال‌های تلویزیون می‌شد، اما این بار در مواجهه با یک قالب کاملاً متفاوت از آنچه تاکنون پیرامون ساخت و تولید آثار مرتبط با مضامین عاشورایی پیش رویش قرار گرفته بود، این موسیقی تیتراژ بود که نقش موثری در جذب چشم و گوش بیننده به سمت یک سریال بود. پازلی که با حضور آدم‌های معتبری، چون افشین یداللهی در مقام ترانه سرا و علیرضا قربانی به عنوان خواننده کامل‌تر شد و موسیقی را تبدیل به رسانه‌ای کرد که قطعاً در جلب مخاطب سریال ایفاگر یکی از نقش‌های اصلی بود.
حسن فتحی نویسنده و کارگردان سریال «شب دهم» چندی پیش بود که در یک گفتگوی رسانه‌ای با سامانه «موسیقی ما» درباره تشکیل مثلث طلایی فردین خلعتبری، افشین یداللهی و علیرضا قربانی برای ساخت «موسیقی متن» و «تیتراژ» این سریال گفته بود: اینکه فردین خلعتبری موسیقی متن سریال «شب دهم» را بسازد، اصرار من بود. به هر حال من با فردین خلعتبری و ذوق و ذائقه اش آشنا بودم و همواره مترصد این فرصت بودم که بتوانم با او در یکی از کارهایم همکاری داشته باشم؛ بنابراین در زمان ساخت سریال خیلی پافشاری کردم که فردین در کار حضور داشته باشد و امروز بسیار خوشحالم که او به عنوان آهنگساز در این سریال همراه ما بود.
درباره تیتراژ سریال هم باید بگویم که قبل از حضور علیرضا قربانی به عنوان خواننده اصلی تیتراژ، فردین سه خواننده را به پروژه معرفی کرد و ما صدای آن‌ها را ضبط می‌کردیم. اما احساس می‌کردیم شاکله اصلی کار در نیامده است. تا اینکه در نهایت فردین، علیرضا قربانی را به من معرفی کرد، خواننده‌ای که بنده تا آن زمان آن گونه که باید نمی‌شناختمش. فردین گفت: «علیرضا قربانی از جمله هنرمندانی است که من فکر می‌کنم می‌تواند از عهده کار برآید.» در نهایت من پذیرفتم که علیرضا در کار حضور داشته باشد.
در آن سال‌ها نحوه تولید سریال در زمانی بود که پخش کار مصادف شده بود با عید نوروز و ایام محرم؛ گروه هم به شدت در فشار بود که کار به موقع روی آنتن برسد. ازاین رو ما زمان را هم داشتیم از دست می‌دادیم و لازم بود که خواننده در کار حضور پیدا کند. شاید نیمه شبی بود که فردین، علیرضا قربانی را با من آشنا کرد. من به خوبی یادم هست، وقتی کار به علیرضا قربانی سپرده شد، فردین هم نگران بود که آیا مخاطب با این مدل و سبک آوازی خاص که کمتر تجربه شده می‌تواند ارتباط بگیرد یا خیر؟ اما خوشبختانه پس از اینکه کار خوانش تیتراژ به پایان رسید و ما برای اولین بار موسیقی را شنیدیم دیدیم کار بسیار درست‌تر از تست‌های قبلی بود و شرایط به گونه‌ای پیش رفت که تیتراژ سریال به واسطه یک گروه منسجم و خوش قریحه مورد استقبال چشمگیر مردم هم قرار گرفت.
وقتی افشین یداللهی آقای کارگردان را شگفت زده کرد!
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در این گفتگوی تصویری ادامه داد:، اما قبل از اینکه خواننده به ما معرفی شود، ما با فردین خلعتبری بحث شاعر را داشتیم که در این زمینه نیز من افشین یداللهی را به واسطه فردین خلعتبری شناختم. روزی که فردین خلعتبری سر صحنه فیلمبرداری سریال گفت: «یک ترانه سرای فوق العاده‌ای هست که آثارش بسیار با کیفیت هستند، برای تو نمونه کارهایش را می‌فرستم و فکرمی کنم او می‌تواند از پس این کار برآید». خب من برای اولین بار بود که مرحوم افشین یداللهی را ملاقات کردم و دغدغه‌هایم پیرامون تیتراژ سریال را با او در میان گذاشتم که دنبال چه معنا و مفاهیمی هستم.
این برای من تعجب آور بود که به فاصله دو روز بعد و بر اساس همین دغدغه‌ها ترانه‌ای را به من تحویل داد. […]به اعتقاد من مساله‌ای که در نوع همکاری با افشین یداللهی برایم فوق العاده بود، متناسب بودن ترانه اش با فضای قصه سریال شب دهم بود. نکته دیگری هم که برای از اهمیت زیادی برخوردارشد، این بود که وی با سرعت هرچه تمام این کار‌ها را انجام داد در حالی که من تا آن زمان با ترانه سرایان ممتازی کار کرده بودم، اما آن‌ها بعد از مدت طولانی‌تری کار را رسانده بودند. به اعتقاد من هوش فوق العاده‌ای داشت که نظیرش را کمتر سراغ دارم. او آن قدر به کار احساس مسئولیت داشت که با درهم آمیزی یک تعهد فوق العاده‌تر کار‌های تحسین برانگیزی را تحویل موسیقی این سرزمین داد.
فتحی در پایان این گفتگوی تصویری بود که تصریح کرد: بنده از زمان ساخت سریال شب دهم تا مجموعه شهرزاد با افشین یداللهی کار کردم و در تمام این چند سال هیچ موقع فکر نمی‌کردم که باید بروم و با ترانه سرای دیگری کار کنم. من بر این باورم برای موسیقی و شعر ما مرگ افشین یداللهی ضایعه جبران ناپذیری بود که با رفتنش بعید می‌دانم کسی را بتوان برای جایگزینی او معرفی کرد.
به فردین خلعتبری گفتند: این خود جنس است!
مرحوم افشین یداللهی هم اسفند ماه سال ۱۳۹۶ بود که در گفتگو با ماهنامه «هنرموسیقی» درباره نحوه حضورش در پروژه «شب دهم» توضیح داده بود: «یک بار که من همراه فردین خلعتبری بودم و آقای فتحی هم حضور داشتند صحبت از ترانه سریال شد و اینکه چه شعری برایش انتخاب کنند. پیش از آن حسن فتحی سریال «پهلوانان نمی‌میرند» را با آهنگ سازی بابک بیات ساخته بود که شعر آن از مولانا بود و با صدای محمد اصفهانی اجرا شده بود. برای این سریال هم اعتقاد داشتند باید شعری از قدما پیدا کنیم که مناسب کار باشد. من به ایشان گفتم چرا برای این سریال یک شعر تهیه نمی‌کنید؟ گفتند چطور و چگونه؟ من هم پیشنهاد دادم که خودم یک ترانه برای این سریال بنویسم. درواقع خودم به خودم سفارش دادم (می خندد).
همان شب که از منزل آقای خلعتبری بیرون آمدم بخش زیادی از ترانه را نوشتم و با ایشان تماس گرفتم و برایشان خواندم. فردای آن شب ایشان تماس گرفتند و گفتند این شعر خوب است، اما می‌خواهم که یک مطلع خوب هم برای کار بنویسی. من هم تا ظهر بیت «مرز در عقل و جون باریک است / کفر و ایمان چه به هم نزدیک است» را نوشتم.
در حقیقت در آن ترانه آخرین بیتی که سروده شد همین بیت بود. شعر که تکمیل شد آن را نزد آقایان حسن فتحی و حسن بشکوفه تهیه کننده سریال بردند و آن طور که فردین خلعتبری نقل قول می‌کند هر دوی آن‌ها گفته بودند: این خود جنس است! و اصلاً همین را می‌خواستیم و همین را استفاده خواهیم کرد.
«اتفاقا مدتی پیش که آقای بشکوفه برای رونمایی کتاب جنون منطقی آمده بودند، در صحبتی که بعد از مراسم داشتیم می‌گفتند: «ما در سریال‌های تاریخی کسی را نداشتیم که به این شکل مناسب برای آن‌ها ترانه بنویسد و همیشه از کلام قدما استفاده می‌کردیم. بعد از اینکه شما ترانه سریال «شب دهم» را نوشتید احساس کردیم که این باب باز شده و الان کسی هست که برای چنین کار‌هایی ترانه بنویسد؛ آن هم به زبان نور و به روزتر». چنان که بعد از «شب دهم» این همکاری‌ها ادامه پیدا کرد و ترانه تیتراژ سریال «مدار صفر درجه» را هم برای همان تیم نوشتم.»
افشین یداللهی عقل و جنون را با هم قاطی کرد
فردین خلعتبری آهنگساز سریال شب دهم نیز در یک گفتگوی ویدئویی که چندی پیش از سوی شبکه «آی فیلم» به مناسبت ساخت موسیقی متن سریال «شب دهم» پیش روی مخاطبان قرار گرفت، درباره تیتراژ این سریال که در آن روزگار و حتی طی سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته، توضیح داده بود: افشین یداللهی در قطعه‌ای که برای تیتراژ سریال ساختیم «عقل و جنون» را باهم قاطی کرد. مرزش را هم باریک کرد. او «کفر و ایمان» را هم در این شعر به هم نزدیک کرد. این‌ها ویژگی‌های افشین بود و او می‌توانست این بازی کلمات را به درستی انجام دهد
علیرضا قربانی خواننده موسیقی ایرانی که طی سال‌های اخیر با تولید آثار متفاوت توانسته خود را به عنوان یک خواننده به روز و پرطرفدار معرفی کند هم درباره حضورش در سریال شب دهم به عنوان خواننده تیتراژ و موارد دیگر بیان کرد: شما اگر به مفهوم شعر دقت کرده باشید متوجه می‌شوید که تمامی مفاهیم این اثر ماندگار افشین یداللهی در جای جای سریال وجود دارند. نکاتی که نشان دهنده هماهنگی فکری نویسنده، کارگردان با ترانه سرا و آهنگساز است که توانسته این چنین کلید واژه‌های نابی را در شعر خود خلق کند. شما وقتی با این بیت رو به رو می‌شوید که: «مرز در عقل و جنون باریک است / کفر و ایمان چه به هم نزدیک است» متوجه می‌شوید که شاعر چقدر ظریف سروده است. نکته‌ای دربرگیرنده ارزش‌های فراوانی برای یک قطعه ماندگار است.
تیتراژ شب دهم در حافظه تاریخی موسیقی ایران ثبت شد
وی در این گفتگوی تلویزیونی بود که وقتی دوباره موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «شب دهم» را برای او پخش می‌کنند، به نکته جالبی اشاره کرده و می‌گوید: وقتی الان این قطعه را گوش می‌کنم به نظر می‌رسد هم افشین یداللهی و هم فردین خلعتبری در این کار از من بهتر بودند. چون من در این کار فقط فرصت داشتم بخوانم. یعنی هیچ فرصت دیگری نداشتم که بخواهم با تامل و زمان بیشتری روی خوانش جدید اثر کاری کنم. اما به هر حال می‌بینیم که در مجموع موسیقی این اثر تلویزیونی و تیتراژ آن در حافظه تاریخی موسیقی ایرانی ثبت شده است.
قربانی در بخش دیگری از این مصاحبه بود که توضیح داد: از نکات مهم دیگری که موجب ماندگاری موسیقی سریال شب دهم شد داستان زیبا و اثر گذار آن بود که در کنار حس شگفت‌انگیز ایرانیان نسبت به واقعه عاشورا و تعزیه و اساساً ایام محرم و صفر شرایطی را ایجاد کرد که سریال شب دهم به کارگردانی حسن فتحی و موسیقی فردین خلعتبری جذابیت خاصی پیدا کند. البته که موسیقی اثر نیز به قدری خوب روی کار نشسته بود که تا مدت‌ها بعد از پخش سریال نیز بازخورد‌های خاص خود را داشت.
همان گونه که در گزارش قبلی به آن اشاره شده بود، «موسیقی متن و موسیقی تیتراژ سریال «شب دهم» یک ضیافت تمام عیار از هم نشینی فیلم و موسیقی است که با دانش و تجربه حسن فتحی در عرصه‌های مختلف فیلمسازی و البته تسلط بر دیگر مولفه‌های فرهنگی هنری در کنار آگاهی و ذائقه مثال‌زدنی فردین خلعتبری در حوزه آهنگسازی آن را تبدیل به یک اثر جذاب، ماندگار و مهم در عرصه نوا‌های عاشورایی کرده که ساعت‌ها می‌توان راجع به آن بحث و تبادل نظر کرد.
در واقع همین که با شنیدن موسیقی این اثر بدون تصویر متوجه می‌شویم که کار مربوط به چه سریال یا فیلم سینمایی است، این یعنی هم کارگردان، هم آهنگساز، هم شاعر و هم خواننده کار خود را به بهترین شکل ممکن ارائه داده‌اند. جریانی که در موسیقی متن سریال «شب دهم» پیش روی مخاطبان آن دوران به درستی نمایش داده شد و هنوز هم جزو آثاری است که همچنان در حافظه شنیداری و دیداری بینندگان باقی مانده است.»
منبع:مهر
انتهای پیام/
