به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، هنر ایران از دوران کهن همانند خورشیدی فروزان، همواره پر تلالو و درخشان بوده است. پیوند عمیق ایرانیان با هنر، در طول تاریخ چنان جدانشدنی است که ناملایمات زمانه و اتفاقات ناگوار، هرگز نتوانسته از درخشش بی بدیل هنر ایران زمین بکاهد. روح لطیف ایرانیان همواره در پی زیبایی بوده، چه بسا که نیاکان ما پیوسته کوشیده اند یا در بستر زیبای طبیعت زندگی کرده و یا زیبایی و جلوه‌های آن را برای بهتر زیستن خلق کنند.

نقش‌های گوناگون و رنگارنگ خرده سفال‌های یافت شده در کاوش‌های باستانی گواه روشنی است بر مهارت ایرانیان در پختن گل و هنرتزئین و استفاده آن از گذشته‌های بسیار دور و ظروف سفالی و نقش‌های تزئینی آن‌ها به خوبی بیان کننده شرایط اجتماعی و فرهنگی و پیشرفت زمان خود است.

در کتاب " طهران در قاب کاشی" نوشته فاطمه مجدنیا و همایون عبدالرحیمی، سعی بر آن است تا تحولات هنر کاشیکاری دوره قاجار و ورود ادبیات، نقاشی، اساطیر ایرانی، آیین‌ها و مراسم، شخصیت‌ها و موضوعات روزمره و اجتماعی در کاشی نگاری این دوره، در قالب کتابی تصویری و مرجع، در اختیار اساتید، دانشجویان، هنرمندان وعلاقمندان به فرهنگ و هنر اسلامی و ایرانی قرار گیرد.

مراحل انجام کار در این کتاب این گونه ذکر شده است: با در نظر گرفتن ضرورت توجه به هنر کاشیکاری دوره قاجار و کاربرد فراوان آن در زمینه‌های مختلف، مراحل انجام کار و روش انجام آن به صورت زیر مطرح شد. الف - طرح اولیه: طرح اولیه‌ای مبنی بر ضرورت انجام کار، مراحل انجام کار، زمانبندی و ... تهیه شد. ب – تحقیق و پژوهش: به مدت ۲ سال مراحل زیر انجام شد:

سیر مطالعاتی و پژوهشی آن بدین گونه است: مطالعات تاریخی اجتماعی (ادوار مختلف تاریخی، پیش از اسلام و بعداز اسلام)، مطالعات هنری (هنر، معماری، نقاشی، سفالگری، تزئینات، کاشیکاری و ...)، مطالعه و پژوهش تخصصی پیرامون دوره قاجار از منظر تاریخی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هنری، (مشخصات تاریخی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و هنری دوره قاجار، تاثیرات مسائل مختلف داخلی و خارجی بر روی هنر قاجار، تاثیر هنر و معماری ادوار گذشته بر روی دوره قاجار، جنبه‌های مختلف هنر در دوره قاجار)

ایرانیان کاشی را از سر نیاز و آگاهی آفریده اند. استفاده از کاشی به عنوان عنصر تزیینی بر روی سطوح بنا‌ها و توجه به تاثیر هنری آن و همچنین استحکام بخشی به بناها، از مهمترین دلایل بهره گیری از کاشی در معماری به شمار می‌آید. خصوصا بعد از اسلام تنوع آثار کاشیکاری چه از نظر روش ساخت و شکل اشیا و چه از نظر تزیین وکاربرد آن‌ها بسیار قابل توجه بوده و رواج دوباره شیوه‌های گذشتگان و استفاده مجدد از تجربیات آنان و همچنین توجه به نوآوری در ساخت، نشان دهنده کاربرد وسیع کاشی در آن روزگار بوده است.

از قرن ششم هجری به بعد استفاده از کاشی در تزیین دیوار‌ها و سطوح داخلی بنا‌های مختلف نظیر کاخها، ساختمان‌های مذهبی و شخصی بسیار معمول گشت، به طوری که زینت بخش دیوار‌های اکثر ابنیه آن روزگار، کاشی‌های زیبا و رنگارنگ با اشکال متنوع و زیبا بود که هویت و اصالت هنر ایرانی را به بنا می‌بخشید.

صفویان بیش از هر دوره دیگر بعد از اسلام، به توسعه و ترویج هنر‌های زیبای ایران توجه کردند. سفال و کاشی سازی در قالب صنعت- هنر پیشرفت قابل توجهی کرد و بنا‌های باشکوه شهر‌های مختلف ایران با آن تزیین گردید و به دلیل حجم بالای استفاده از کاشی در بناها، در این دوره استفاده از کاشی لعاب دار هفت رنگ رواج پیدا کرد. این روند در دوره‌های بعد با فراز و نشیب‌هایی ادامه پیدا کرد و تغییر و تحولاتی در کاشی و به خصوص نقش‌های منعکس شده روی آن در دوره قاجاریه و البته در اثر جریاناتی که پیش از این دوره آغاز شده بود، اتفاق افتاد.

هنر ایران در زمان فتحعلیشاه قاجار، آگاهانه از هنر صفوی تاثیر پذیرفت، ولی به خاطر توجه ویژه به فرهنگ و هنر باستانی ایران و همچنین تاثیرات فرهنگ و هنر غرب، سبکی متفاوت را ایجاد کرد. با انتخاب تهران به عنوان دارالخلافه و پایتخت، ساختن بنا‌های بزرگ و باشکوه سلطنتی و اشرافی رونق فراوانی گرفت و محل حضور نقاشان و کاشیکاران برجسته از سراسر ایران و کاشی‌های رنگارنگشان شد. رنگ و لعاب و تلالو چشمگیر کاشی هفت رنگ، شاهان قاجار را مشتاق به استفاده از آن به عنوان برای پوشش دیوار کاخهایشان کرد.

قطعات کاشی مملو از نقش و رنگ، جای تابلو‌های نقاشی بر دیوار کاخ‌ها را گرفتند و هنرمندان نقاش، ذوق و هنر خود را روی بوم نقاشی از جنس کاشی جاودانه کردند. در دوره فرمانروایی ناصرالدین شاه قاجار، تحولات اساسی در معماری مذهبی و معماری سنتی بازارها، حمام‌ها و کاروانسرا‌ها صورت گرفت. نقاشی روی کاشی به عنوان یکی از پیشتازان جنبش هنری زمان خود، استفاده از اشکال قدیمی و روش‌های سنتی کاشیکاری را با جسارت و آگاهی دگرگون کرد و مبدعی توانا در تجدد حیات هنر کاشی سازی و کاشی نگاری در ایران شد. مهمترین ویژگی کاشی‌های دوره قاجار، تنوع رنگ، نقوش و کاربرد‌های مختلف کاشی و ورود آن به زندگی روزمره مردم بود.

همچنین در این کتاب به محدودیت استفاده از تجهیزات برای عکاسی ذکر شده است که شامل: بنا بر محدودیت‌های موجود در برخی از اماکن از قبیل موزه‌ها و امامزاده‌ها درعدم استفاده از فلاش و همچنین نبود نور مناسب جهت عکاسی و محدودیت در استفاده از تجهیزات عکاسی از جمله مشکلات موجود در عکاسی این پروژه بود.

در واقع، کتاب «طهران در قاب کاشی»، کتابی است تصویری و مرجع، که بعد از حدود سه سال تحقیق و پژوهش و شناسایی و عکاسی از بنا‌ها و کاشی‌های موجود در آن، با توجه به پیشینه و هویت تاریخی و فرهنگی تهران قدیم به عنوان کانون و هسته اصلی گسترش شهر تهران، به معرفی کاشی‌های دوره قاجار درتهران می‌پردازد. این کتاب در ۳۷۲ صفحه توسط انتشارات سازمان زیباسازی شهر تهران و با قیمت ۲۵۰ هزار تومان وارد بازار شده است.

انتهای پیام/