به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، افغانستان با ۹۵۰ کیلومتر مرز مشترک با ایران، پنجمین شریک تجاری کشورمان است؛ کشوری که با ۳ بازارچه و پایانه مرزی دوغارون خراسان رضوی، ماهیرود خراسان جنوبی و میلک سیستان و بلوچستان مبادلات مرزی دارد اما قفل تعطیلی، ۶ سال است که بر در  سه بازارچه مرزی دیگر خراسان جنوبی زده شده است.

صادرات سالانه ایران به افغانستان ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار است که از طریق همین بازارچه‌ها به دست می‌آمد و حالا با تعطیلی سه بازارچه مرزی دوکوهانه نهبندان، گلورده درمیان و یزدان زیرکوه این ارزآوری به شدت کاهش یافته است.

ماهیرود، جور بازارچه‌های تعطیل شده را می‌کشد

اینجا مرز ماهیرود در همجواری خراسان جنوبی با ولایت فراه افغانستان؛ جایی که از یک طرف کامیون ها، کالا‌های ایرانی می‌آورند و در سوی دیگر، کامیون‌های افغان این کالا‌ها را روانه کشورشان می‌کنند.

با شیوع کرونا، ماهیرود به تنها بازارچه صادراتی کشور تبدیل شد و کرونا هم نتوانست حریفش شود و آن را به تعطیلی بکشاند؛ بازارچه‌ای که این روز‌ها محل تردد بیش از هزار کامیون ایرانی و افغانستانی است و رونقی دوچندان گرفته است.

با رانندگان و تجار ایرانی که هم صحبت می‌شویم از رونق تنها بازارچه فعال خراسان جنوبی و تعطیلی سه بازارچه مرزی دیگر استان می‌گویند.

صادرکنندگانی که کود شیمیایی را از پترو شیمی شیراز، سیمان را از قاین، کاشی و سرامیک را از بیرجند و تیر آهن را از اصفهان به اینجا می‌آورند و تجار افغانستانی هم این کالا‌ها را تخلیه و روانه کابل، غزنین، فراه، هرات و قندهار می‌کنند.

یکی از تجار افغان در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان می‌گوید: سالهاست که ما اینجا با تجار ایرانی مراوده داریم و بازارچه‌های مرزی هم برای ما فایده بسیاری دارد و هم برای ایران که شریک تجاری ماست.

قفل بی رونقی بر درب بازارچه‌های یزدان، دوکوهانه و گلورده

رونق صادرات در پایانه و بازارچه مرزی ماهیرود یک روی سکه تجارت ایران با افغانستان است، روی دیگر سکه، سه بازارچه مرزی تعطیل شده دوکوهانه نهبندان، گلورده درمیان و یزدان زیرکوه هستند که سال‌های نه چندان دور پر رونق بودند و به قول معروف برای خود برو بیایی داشتند.

از مسئولان گمرک خراسان جنوبی سراغ بازارچه مرزی گلورده درمیان در همجواری با افغانستان را گرفتیم، بازارچه‌ای که روزگاری پایانه صادراتی مصالح ساختمانی همچون سیمان، گچ، آهن آلات و حتی مواد خوراکی به افغانستان بود، ۶ سالی است که قفل تعطیلی بر درب آن خورده است.

با یکی از تجار بومی منطقه همراه شدیم، او که سال‌های نه چندان دور در این بازارچه غرفه صادرات مصالح ساختمانی داشت با حسرت به گذشته می‌گوید: اینجا در گذشته از بس شلوغ بود جای سوزن انداختن نبود؛ متأسفانه ۶ سال است که هیچ خبری از صادرات و رونق در آن نیست و دل آدم واقعاً به درد می‌آید.

او با گلایه از بی توجهی‌ها برای بازگشایی این بازارچه عنوان می‌کند: پیش از بسته شدن بازارچه، تمام کالا‌های ایرانی از مواد غذایی گرفته تا موکت، فرش و مصالح ساختمانی را به کشور افغانستان صادر می‌کردیم.

بازار افغانستان را دو دستی تقدیم پاکستان کردیم!

بازارچه مرزی یزدان در شهرستان زیرکوه هم به سرنوشت گلورده دچار شده است، گذرگاه بین ایران و افغانستان که روزگاری رتبه برتر صادراتی کشور را داشته نیز این روز‌ها تعطیل است.

دروگر مسئول گمرک یزدان با بیان اینکه بازارچه یزدان در دهه ۱۳۸۰ فعال‌ترین بازارچه خراسان جنوبی بود می‌گوید: سال ۱۳۸۴ حدود ۱۸۱ میلیون دلار صادرات از این بازارچه به افغانستان داشتیم که این رونق تجارت باعث شده بود رتبه برتر صادراتی آن سال را کسب کنیم.

او بیان می‌کند: برای به دست آوردن بازار بکر افغانستان، خون دل‌ها خوردیم، اما به یکباره در سال ۱۳۹۳ بازارچه را به روی ما بستند و سیمان پاکستان جای سیمان ایرانی را در افغانستان گرفت و بازار را دو دستی به پاکستان دادیم.

تجارت با افغانستان در سیستان و بلوچستان هم بی رمق مانده است

قفل بی رونقی در شرق کشور تنها بر درب بازارچه‌های مرزی خراسان جنوبی نخورده است، بلکه صد‌ها کیلومتر آن طرف‌تر در سیستان و بلوچستان هم بازارچه گمشاد این روز‌ها حال و روزش خوش نیست.

خاشی ناظر گمرکات سیستان و بلوچستان در خصوص تعطیلی نیم بند این بازارچه چنین می‌گوید: بازارچه مرزی در حال حاضر فعالیت چندانی ندارد و بسته به نظر و میل افغان‌ها گاهی باز است و هر از گاهی هم بسته می‌شود.

اما علت تعطیلی بازارچه‌ها چیست؟ مسئولان می‌گویند توپ در زمین افغانستان است، کشوری که به صورت یک طرفه و بدون اطلاع به مقامات ایرانی، بیشتر مرزهایش را به روی کالا‌های ایرانی بسته و تجارت خارجی با ایران را از رونق انداخته است.

توجیه افغان‌ها هم این است که در این بازارچه‌ها به حق و حقوق گمرکی شان نمی‌رسند و این بازارچه‌ها بیشتر از آنکه برای شان سود آور باشد، زیان آور است.

در این میان مسئولان گمرک ایران می‌گویند همه امکانات برای بازگشایی تمام این بازرچه‌ها فراهم است و تنها مسئولان وزارت امور خارجه باید پیگیری کنند.

رحیمی زاده سرپرست گمرکات خراسان جنوبی به خبرنگار ما می‌گوید: بازگشایی بازرچه‌های تعطیل شده موضوعی نیست  که لا ینحل باشد، اگر وزارت امور خارجه پیگیری بیشتری داشته باشد و نشست‌هایی با طرف افغان داشته باشیم، این کار اتفاق خواهد افتاد.

۶ سال مذاکره برای بازگشایی بازارچه‌های مرزی به کجا رسید؟

موضوع بازگشایی بازارچه‌ها را از حیدری مسئول نمایندگی وزارت امور خارجه در خراسان جنوبی پیگیری کردیم، او در پاسخ به این سؤال که ۶ سال زمان زیادی برای مذاکره و راه اندازی مجدد بازارچه هاست و چرا انجام نشد؟ می‌گوید: ماهیت کار مذاکره با افغانستان همین است، اما داریم به سمت موافقت پیش می‌رویم.

اگر چه مسئولان گمرک و وزارت امور خارجه توپ این مشکل را در زمین افغانستان می‌اندازند، اما در حین ضبط گزارش به مدارکی دست یافتیم که نشان می‌دهد افغان‌ها تمایل خود را برای بازگشایی مجدد این بازارچه‌ها اعلام کرده اند و این مسئولان ایرانند که با پاس کاری پیگیری این مهم، زمان طلایی ایران را در کسب درآمد‌های ارزی از دست می‌دهند.

بیشتر بخوانید

• دود اسلام قلعه در چشم ماهیرود
• مبادلات تجاری و مرزی ایران و افغانستان در پایانه مرزی ماهیرود رونق گرفت
•  تانکر افغانستانی به مقصد نرسید

سال ۱۳۹۶ در شورای عالی اقتصادی افغانستان، این کشور تمایلش را برای بازگشایی بازارچه اعلام کرد تا بازارچه کلاته نظر به گمرک رسمی ایران و افغانستان تبدیل شود.

۶ اردیبهشت ۱۳۹۸ نیز نامه‌ای از سفیر وقت ایران در افغانستان به وزارت امور خارجه ارسال شد که افغانستان موافق بازگشایی مجدد بازارچه مرزی یزدان در شهرستان زیرکوه است.

تجار افغان مشتاق توسعه تجارت با ایران

جدا از تمایل افغانستان، تجار این کشور نیز خواستار افزایش گذرگاه‌های رسمی بین دو کشورهستند.

یکی از تجار افغان ساکن هرات با ابراز علاقه مندی به توسعه روابط تجاری با ایران می‌گوید: امیدواریم گمرکات مرزی ما با ایران بیشتر شود و بتوانیم کالا‌های مورد نیازمان را تأمین کنیم تا دیگر نیاز نباشد تاجر‌های ما به سمت پاکستان بروند.

حالا همه چیز به کمیسیون مشترک همکاری ایران و افغانستان موکول شده است، کمیسیونی که در سال‌های گذشته چندین بار خبر از برگزاری آن داده شده، اما باز هم مسئولان می‌گویند در آینده‌ای نزدیک!

فعالان اقتصادی بازارچه تعطیل شده گلورده درمیان با اشاره به فرصت سوزی روابط تجاری با افغانستان می‌گویند: این وقت طلایی را نباید تلف کرد؛ مسئولان می‌گویند پیگیری کردیم، واقعا مستنداتی را که پیگیری شده به مردم بگویند تا ما هم بدانیم به کجا رسیده است.

حال ناخوش بازارچه‌های مرزی شمال و غرب کشور

تعطیلی بازارچه‌های تنها محدود به مرز ایران و افغانستان نیست، برخی بازارچه‌ها از مرز ارمنستان و ترکمنستان گرفته تا ترکیه و عراق این روز‌ها غیر فعالند.

لطیفی سخنگوی گمرک ایران در این باره می‌گوید: بازارچه مرزی رازی در مرز مشترک آذربایجان غربی با ترکیه، بازارچه مرزی نوردوز در همجواری با ارمنستان، باجگیران در مرز با ترکمنستان، مله خورد سرو آباد و شیخان در کردستان و در کرمانشاه هم بازارچه تیله کوه غیر فعال شده اند و رونق چندانی ندارند.

کلید باز شدن قفل صادرات در دستان وزارت امور خارجه و گمرک

از میان ۳۱ استان کشور، ۱۶ استان مرزی هستند؛ کشور ما ایران با داشتن بیش از ۸۷۰۰ کیلومتر مرز خشکی و آبی، با ۷ کشور عراق، آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان، پاکستان، افغانستان و ترکیه دارای مرز خشکی و با ۶ کشور روسیه و قزاقستان در شمال و کویت، قطر، امارات متحده عربی و بحرین در جنوب دارای مرز آبی است.

بازارچه‌های مرزی، فرصتی طلایی برای افزایش مراودات تجاری با همسایگانند؛ بازارچه‌هایی که هم می‌توانند جلوی قاچاق را بگیرند و هم معیشت مرزنشینان را بهبود بخشند.

اسفند ماه پارسال بود که استاندار خراسان جنوبی خبر از همکاری وزارت خارجه برای بازگشایی بازارچه‌های مرزی استان داد، گویا قرار شده تیم کارشناسی وزارت امور خارجه به خراسان جنوبی سفر کند و اقدام لازم برای بازگشایی بازارچه‌های مرزی استان صورت گیرد.

فعالان بخش خصوصی و صادرکنندگان نیز می‌گویند: افغان‌ها با بازارچه موافق نیستند؛ اگر این بازارچه‌ها به مرز رسمی ارتقا پیدا کند و امکانات گمرک مرزی در آن‌ها مستقر شود، به بازگشایی مرز‌ها روی خوش نشان می‌دهند.

به هر حال مرز برای ما فرصت است و صادرات یکی از عوامل مهم رونق تولید؛ حالا در سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها، فعالان اقتصادی و مرزنشینان منتظر باز شدن قفل‌هایی هستند که بخشی از صادرات ایران به کشور‌های همسایه را قفل کرده است.

گزارش از حسین هرمزی

انتهای پیام / س