محمد باقر حبّی روانشناس بالینی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان،درباره چگونگی بروز اختلال هویت یابی در انسان‌ها، اظهار کرد: هویت‌یابی در پاسخ به این سوال است که "من کی هستم؟ " و زمانی که فرد می‌خواهد به این سوال پاسخ دهد باید فرآیندی را به طور طبیعی طی کند که در تعامل با محیط فردی، میان فردی، اجتماعی و حتی فراسازمانی یا فرا اجتماعی که قرار می‌گیرد، به پاسخ این سوال به تدریج می‌رسد.

این روانشناس بالینی ادامه داد: در فرآیند پاسخگویی به این سوال که "من کی هستم؟ "، یادگیری مولفه‌هایی مانند زیستی، روانی، رفتاری، اجتماعی و... شکل می‌گیرد و طبیعی است زمانی که فرد در فرآیند رشد و تعامل با محیط قرار دارد عواملی موجب تسهیل یا مانع رسیدن به موقع به پاسخ سوال شوند که این فرآیند رشد شناختی، اجتماعی و عقلانی است که به دلیل حضور فرد در محیط رشد، این فرآیند هویت آن را شکل می‌دهد مانند هویت اجتماعی، مذهبی، جنسی، شغلی، ملی، نژادی و ... که شخص را به تدریج به پاسخ سوال خود می‌رساند.

وی افزود: هویت یک فرآیند، ترتیب و توالی منطقی در مراحل رشد است که می‌تواند این فرآیند را در یک شکل طبیعی و مناسبی قرار دهد تا فرد به هویت خود دست پیدا کند که نظریه پردازان بر این عقیده هستند که در این مسیر دو اتفاق ممکن است به وقوع بپیوندد، یک بحران که همراه با بی ثباتی بوده و دوم تعهد که به یک ثبات منتهی می‌شود.

این روانشناس بالینی تصریح کرد: در بحث بحران، فرد در فرآیند هویت یابی زمانی که با یک بحران مواجه می‌شود یعنی در این فرآیند با یک جست‌وجوگری و بلاتکلیفی روبرو است و سعی می‌کند تا با تجربه، خطا، آزمون و تست از این مرحله عبور کند تا به مرور به یک ثبات برسد.

حبّی با اشاره به مهم‌ترین دوره هویت یابی، تصریح کرد: ایام نوجوانی مهم‌ترین زمان برای هویت یابی است و در این ایام فرد بهترین فرصت را به دست می‌آورد تا بتواند با تکاپو و تلاش در جست‌وجوی معنا و یک هویت به هنجار باشد.

این روانشناس بالینی ادامه داد: در دورانی که فرد در مرحله هویت‌یابی قرار می‌گیرد با بحران مواجه می‌شود که در واقع ممکن است موقعیت و شرایط مختلفی را تجربه کند مانند کسانی که در تکاپو و تلاش برای یافتن هویت خود هستند و خانواده و محیط نیز زمینه را برای فرد فراهم می‌کنند تا با طی کردن درست مرحله بحران با یک ثبات، تعادل و هویت منطبق بر واقعیت با آن روبرو شده و متعهدانه آن را دنبال کند.

وی با بیان مرحله دوم هویت یابی، افزود:در مرحله دوم ثبات و تعهد مهم است یعنی بعد از طی کردن مرحله بحران که ایام شک و تردید، جست‌وجو گری و مطالبه گری است و گذر از این مرحله با موفقیت، فرد می‌تواند به این سوال که "من کی هستم؟ " به شکل عمیق و درست پاسخ دهد و به یک ثبات، تعادل و تعهد برسد.

این روانشناس بالینی تصریح کرد: اگر فرد در این فرآیند دچار مشکل شود، ممکن است حالت‌های مختلفی برای او بروز پیدا کند. این امر مهم است تا فرد بتواند در مرحله اول هویت خود را به درستی پیدا کند و یک هویت مثبتی از خود به دست آورد، این افراد معمولا کسانی هستند که احساس مثبت، قوی، ثبات، تعهد، رفتار‌های هدفمند و معنادار در یک نظام رفتاری و فکری منسجم و متعهدانه نسبت به هویت خود دارند و افرادی که دچار تنزل در محیط‌های رفتاری و شخصیتی می‌شوند حتما در هویت یابی دچار مشکل هستند و هنوز به یک شناخت مطلوب از خود نرسیده‌اند.

بیشتر بخوانید

• ویژگی‌هایی که از لحاظ روانشناسی سلامت شخصیت شما را تایید می‌کنند

حبّی ادامه داد: افرادی نیز هنوز به هویت یابی نرسیده‌اند، اما در مسیر آن هستند و همچنان درگیر دوران بحران و مطالبه‌گری و در تکاپو هستند. این افراد مدام در حال آزمون و تست و تجربه‌های مختلف بوده و به دنبال توسعه هستند تا بتوانند آن هویت خود را به شکل توسعه یافته‌تری به دست آورند که این‌ها اشخاص مثبتی بوده و ممکن است این فرآیند را با طول زمان بیشتری طی کنند، اما از کیفیت بالاتری برخوردار باشند.

وی افزود: دسته سوم افرادی هستند که معمولا هویت یابی آن‌ها ضبطی است، یعنی بدون گذر از دوران بحران به یک هویت عاریتی دست پیدا می‌کنند و یک هویت منفعلانه و معقولانه که در واقع در همان فرآیند قبل از هویت یابی یا همانندسازی است و از آن دوران یک هویتی به آن‌ها تحمیل می‌شود که خود آن را پیدا نکرده‌اند و معمولا این افراد کسانی هستند که تعهد ضبطی و کم عمقی دارند و بی ثباتی در افکار و رفتار آن‌ها مشاهده می‌شود که انسان‌های وابسته و منفعلی هستند.

حبّی گفت: دسته چهارم افرادی هستند که هویت پراکنده و فاقد انسجام دارند که نه در موقعیت بحران هستند و نه توانسته‌اند که هویتی پیدا کنند، حتی یک هویت ضبط شده که این افراد سردرگم، بلا تکلیف و در واقع در ابهام بسیار فراگیری در ابعاد مختلف شخصیتی فرومانده‌اند که طبیعتا موجب نارضایتی می‌شود و در ارتباط با دوستان صمیمیتی ندارند، سرشار از رفتار‌های کلیشه‌ای و فاقد عمق دارند و هیچ نوع انعطاف پذیری و تازگی را نمی‌توان مشاهده کرد.

وی خاطرنشان کرد: این افراد دچار یک‌سری هویت‌های مختل می‌شوند. در جامعه افرادی را می‌بینیم که پر از تناقض، تعارض و در افکار، رفتار و احساسات دچار یک از هم پاشیدگی و پراکندگی شده‌اند که نمی‌توانند این همه تعارض را به یک انسجام برسانند و به یک هویت واحد برسند، در واقع یک این هویت یابی مختل است و سبب می‌شود فرد تا سال‌های سال نتواند هویت خود را پیدا کند، این امر مهم است تا خانواده و سیستم‌های آموزشی از دوره نوجوانی بستر‌های لازم را برای افراد آماده کنند تا شخص با تجربه و آزمون و خطا ابعاد شخصیتی خود را به درستی پیدا و متعهدانه به دنبال توسعه هویت خود باشد.

انتهای پیام/