به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان، علاوه بر برداشت و مصرف  بی رویه آب ،نابود شدن جنگل ها و پوشش  گیاهی که از ذخیره سازان آب های زیرزمینی هستند نقش غیر قابل انکاری در وخیم تر شدن بحران خشکسالی دارند .

پوشش گیاهی در هر کشور پشتوانه ای ارزشمند برای حفاظت از آب و خاک است  .هرسال  با آغاز فصل گرما بخش قابل توجهی از این ثروت در آتش می سوزد، یکی از مناطقی که در تامین آب ایران نقش مهمی دارد و هر سال شاهد آتش سوزی با ابعاد متفاوت  در نقاط مختلف آن  هستیم جنگل های رشته کوه  زاگرس است ،پهنه جنگلی که محدود به یک استان نمی شود.

سرچشمه بسیاری از رودهای ایران  رویشگاه بلوط است

پهنه رویشی رشته‌کوه‌های زاگرس، به عنوان وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط  ایران  اهمیت  ویژه‌ای  دارد . جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از استان آذر بایجان غربی در شمال غربی ایران آغاز می شود و در قسمت  غرب استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان  و در جنوب غرب ایران استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس را طی می‌کند. اصلی ترین رودخانه‌های ایران از جمله کارون، دز، کرخه، مارون، سیروان، زاب، زاینده رود از زاگرس سرچشمه می گیرند.

رویشگاه های جنگلی همچون زاگرس  باعث می شوند پس از بارندگی قطرات آب  به آرامی به سطح خاک وارد شود.  در صورتی که پوشش  گیاهی به هر دلیل  نابود شود، سرعت برخورد دانه های باران به خاک افزایش می یابد  و خاک دانه ها را از هم می پاشاند، این مسئله باعث فرسایش خاک می شود  و خلل و فرج های خاک را می گیرد ، امکان نفوذ آب به خاک از بین  می رود و در نهایت سیل های ویرانگر رخ می دهد.

علاوه برنقشی که پوشش گیاهی زاگرس در افزایش آب سفره های زیر زمینی و جلوگیری از وقوع سیلاب دارد ،برای کشور ما  يك كمربند حفاظتی درمقابل طوفان‌های شنی  است كه از ديگر كشورها وارد می شوند اما این کمربند حفاظتی که  مانعی است  برای ویرانی،  خود از خطر ویرانی در امان نیست .

نقش پر رنگ عوامل انسانی در آتش سوزی های زاگرس

به گفته عباس محمدی مدیر انجمن دیده بان کوهستان و دوستدار طبیعت  که اوقات بسیاری از لحظه های زندگیش  را در کوهستان های ایران  سپری می کند و حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی  را وظیفه همگانی  می داند ، می گوید: عوامل انسانی به صورت عمدی و غیر عمدی مهمترین سهم را در آتش سوزی  جنگل ها و مراتع دارند.

محمدی با بیان این که  چوپان های ما هنوز به همان روش سنتی چای درست می کنند و برای روشن کردن آتش هر چه دم دستشان رسید آتش می زنند، گفت: گردشگر و شکارچی در بسیاری از مناطق بی ضابطه وارد طبیعت می شوند و در سال های اخیر ما با هجوم گردشگر، ورزشکار و موتور سوار و  آفرودسوارها به طبیعت مواجه بوده ایم .

به باور این دوستدار طبیعت مابه  نوعی با گردشگری افسار گسیخته روبه رو هستیم و بسیاری از این گردشگران در طبیعت آتش روشن می کنند ، سیگار می کشند و ته سیگار را هر جا شد می اندازند ، جوجه کباب درست می کنند و ورودشان باریخت و پاش و تولید زباله در طبیعت همراه است ، زباله ها یی که خود می توانند عامل آتش سوزی شوند .

محمدی علاوه بر ته سیگارها و آتش های خاموش نشده، از بطرهای آب به عنوان زباله های آتش زا نام برد و گفت: بطرهای آبی که  در طبیعت رها می شوند، خطرناک هستند و حاصل انعکاس نور خورشید روی آنها و بازتابش ، به ویژه در فصل گرما ،با محیا بودن شرایط ، آتش سوزی است.

نقش مردم محلی در مهار آتش

محمدی مدیر انجمن دیده بان کوهستان در استان فارس عنوان کرد: آتش سوزی بهتر است  در مراحل اولیه مهار شود چون اگر گسترش یابد مهارش دشوار تر می شود و مشکل بسیاری از آتش سوزی ها این است که در همان مراحل اولیه نیرویی برای مهار آتش  در محل حاضر نیست.

محمدی آموزش مهار آتش به مردم بومی را از اقدامات ارزشمند نهادهای دولتی و تشکل های مردم نهاد برشمرد و گفت: هوشیاری و آگاهی مردم محلی می تواند تاثیر بسیار ارزشمندی داشته باشد و بسیاری از مواقع اطلاع رسانی و اقدامات هوشیارانه  آنها  می تواند مانع زبانه کشیدن آتش  شود.

به توصیه این دوستدار محیط زیست نباید در طبیعت آتش روشن کنیم ، اگر روشن کردیم موقع ترک طبیعت از خاموش بودن آن مطمئن شویم. گردشگری بدون ردپا را بیاموزیم و به گونه ای که حضورمان کمترین آسیب را به طبیعت برساند ، به بهانه لذت بردن از طبیعت، طبیعت را نابود نکنیم.

عوامل تهدید کننده زاگرس

محمدی درباره  عواملی که رویش گیاهی زاگرس را تهدید  می کند از  چرای دام بیش از ظرفیت  نام برد و افزود:  بحران خشکسالی باعث  شده  این پهنه گیاهی در بسیاری از مناطق ایران محلی برای چرای دام ها شود به گونه ای که  نهال ها در زاگرس فرصتی برای رویش ندارند و بیشترین درختان موجود در زاگرس کهن سال هستند.

 او علاوه بر قاچاق چوب ، از تهدید دیگری که رویشگاه های طبیعی  به ویژه در استان فارس با آن رو به رو است با عنوان معدن کاری  نام برد و عنوان کرد : مسئله دیگری که در استان فارس شاهد آن هستیم و جود معادن است  معادنی که در گوشه ای برای بهره برداری از طبیعت تاسیس می شود و نهایت آسیب را به طبیعت  وارد می کند  و آنچه بعد از پایان کار  می ماند برهوتی بی آب و علف است  .

حفاظت از محیط اولویت زیست اولویت دست چندم است ؟

محمد جواد سیاح پور دبیر انجمن میراث میراث پریشان که تجربه اطفاء حریق مراتع و جنگل ها را دارد  با اشاره به احتمال بالای  آتش سوزی در روزهای پیش رو  گفت: باید به این نکته توجه کنیم که  امسال به دلیل کاهش بارندگی ها پوشش مراتع کمتر ازپارسال است اما ما با مراتعی روبه هستیم که از سال قبل دچار آتش سوزی نشدند و پوشش علفی از سال  قبل دارند که به دلیل گذشت زمان  دچار پوسیدگی شده اند  و قابلیت اشتعال  بیشتری دارند.

به گفته این کارشناس ارشد حقوق محیط زیست  امسال  با  کاهش بارندگی ها درختان زاگرس تشنه هستند و مشکل تغذیه دارند و علاوه بر این مسئله سنجاب و گزاز و دارکوب که نقش آفت خوارها را دارند یا به علت خشکسالی یا  ترس از  سگ های گله مهاجرت کرده اند، نبودشان باعث می شود چوب درختان هم ضعیف تر شود و هم قابلیت اشتعال بالا رود .

سیاح پور با بیان که  حفاظت از محیط زیست اولویتی دسته چندم است، گفت: هزینه حفاظت از محیط زیست به مراتب کمتر از احیاء آن است و برای این کار توجه و برنامه ریزی صحیح  ضروری می باشد و از طرفی خاموش کردن آتش سوزی های مهیب هزینه های بسیار سنگین دارد  و ما در سال های اخیر شاهدبودیم به دلیل کمبود امکانات مناطق بسیاری ازپوشش  های گیاهی  زاگرس در آتش سوختند در صورتی که پیشگیری از وقوع  آتش سوزی هزینه ای به مراتب کمتر از مهار آن دارد.

او هم آموزش به جوامع محلی را  ارزشمند می داند و به باور این فعال محیط زیست  تعامل بین  جوامع محلی و نهادهای دولتی و فعالان محیط زیست ثمرات ارزشمندی دارد.

سیاح پور و اعضای گروهش از آموزشگرهای اداره  منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست فارس  اصول صحیح  خاموش کردن آتش و حفاظت از محیط زیست  را آموخته اند و در ترویج آنچه آموخته اند به  دیگران می کوشند.

قوانین باز دارنده نیستند

موسوی کارشناس ارشد اداره آموزش و ترویـج و مشـارکت های مردمی اداره کل منابع طبیعی فارس گفت: آموزش اطفاء حریق رکن اساسی است که ما سعی می کنیم به فعالان محیط زیست و جوامع محلی است  اصول کار را بیاموزیم و این روزها به علت شیوع کرونا فعالیت های آموزشی از طریق فضای مجازی صورت می گیرد  .

 او که ۲۵ سال در این عرصه فعالیت  دارد و در بسیاری از عملیات های اطفاء حریق مشارکت داشته طبیعت را برزگترین معلم می خواند و به نظرش  باید زبان آتش را آموخت چون آتش را تفکر خاموش می کند و برخی مواقع اقدامات نا آگاهانه باعث شعله ور شدن آتش می شود.

از نظر کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی فارس در مواقع اطفاء حریق در طبیعت آنچه اهمیت دارد زمان است که باید کوتاه شود و آگاه بودن  جوامع محلی باعث می شود آنها یا خودشان اقدام به موقع را برای جلوگیری از گسترش آتش انجام دهند یا نهادهای دولتی مربوط را آگاه کنند.

موسوی  درباره اهمیت مشارکت های مردمی در حفاظت از طبیعت گفت : بر همین  اساس  پارسال هنگ امداد طبیعت در استان فارس بر اساس تفاهم سازمان بسیج سازندگی و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با هدف هدایت، به‌کارگیری و آموزش نیروهای یگان حفاظت از منابع طبیعی ایجاد شد و  بسیاری از دوستداران طبیعت به این گروه می پیوندند و مشغول فعالیت می شوند.

این آموزشگر منابع طبیعی در توضیح بیشتر اهمیت حضور و مشارکت مردم گفت: دربرخی از شهرستان های استان فارس دوستداران طبیعت خودشان تجهیزات اطفاء حریق خریدند و در برخی مواقع نیروهای مردمی هستند که  قبل از امدادگران دولتی  سر صحنه حضور می یابند و با اطلاع رسانی به موقع به ما مانع گسترش آتش می شوند.

این  کارشناس ارشد اداره آموزش و ترویـج و مشـارکت های مردمی اداره کل منابع طبیعی فارس هم عوامل انسانی را  مهم ترین  تهدید برای زاگرس برشمرد و گفت: برخی مواقع درگیری بین دو مرتع دار یا اختلاف نظر دو نفر از اهالی بومی محلی باعث سوختن بخشی از جنگل و مرتع می شود.

به نظر موسوی بسیاری از قوانین نیاز به بازنگری دارند و بازدارنده نیستند، برای قطع یک درخت، متخلف هزینه آنچنانی پرداخت نمی کند چنانچه قاچاق چوب در بسیاری از مناطق زاگرس رواج دارد ، چگونگی مواجه شدن محیط بان با متخلف متجاوز به طبیعت مسلح  یک مسئله است.

ضرورت آموزش همگانی حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی

به نظر کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری فارس نه تنها  جای آموزش حفاظت از منابع طبیعی  در کتاب های درسی خالی است و  مردم عادی باید به اهمیت ضرورت حفاظت از  این ثروت های ملی پی ببرند، بلکه این مسئله باید به مدیرانی که در راس  امور قرار دارند هم  آموزش داده شود، چون بسیاری از مسئولان هنوز هم بحران آب را جدی نمی گیرند و برای  جلوگیری از بحرانی تر شدن اوضاع کاری نمی کنند و باور ندارند آب، خاک و طبیعت زنجیره ای به هم پیوسته هستند که بی تفاوتی به هریک نابودی دیگری را به دنبال دارد  و حیات را به خطر می اندازد.

بحران خشکسالی را باور کردیم ؟

معلوم نیست شنونده چند خبر آتش سوزی در جنگل های زاگرس باشیم، آنچه مشخص است برخی آتشی روشن می کنند که دودش در چشم همه حتی خودشان می رود و برخی آب بر این آتش ویرانگر می ریزند.این نبرد در مقطعی از زمان در حالی رخ  می دهد که بحران خشکسالی قدرتش در تخریب را به اثبات رسانده است و پوشش گیاهی نقشش را برای مهار خشکسالی به خوبی ایفا می کند.

این سوال مطرح است که بحران خشکسالی باید به چه مرحله ای برسد که برای حذف و مهار عوامل بحران زا تلاش کنیم و فریادرس عواملی باشیم که در مهار خشکسالی نقش دارند ؟

آتش سوزی ها و ویرانی های مداوم پوشش جنگلی  زاگرس به دلایل مختلف ، مشتی از نمونه خروارها کم لطفی ها  نسبت به طبیعت است .   

گزارش از راضیه جوینده

انتهای پیام/ب