محمد رحیمیان، معاون پژوهشی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار  حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان،  درباره ماموریت تشکیل هیئت ویژه گزارش ملی سیلاب‌های ۹۸-۹۷ دانشگاه تهران اظهار کرد: یکی از ماموریت‌های دانشگاه تهران تشکیل هیئت ویژه گزارش ملی سیلاب‌های ۹۸-۹۷ است.

او افزود: با وقوع سیل‌های مخرب انتهای سال ۹۷ و ابتدای سال ۹۸ که اغلب استان‌های کشور را متأثر کرده و خسارات قابل توجهی را به دنبال داشته به ابتکار ریاست جمهوری، بررسی این رخداد و تهیه گزارشی جامع در این خصوص بر اساس ۱۱۰ سوال مطرح شده، به هیئت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها متشکل از ۲۰ نفر از افراد مستقل خبره و کاردان در زمینه‌های مختلف و به ریاست نیلی، رئیس دانشگاه تهران سپرده شده است.

رحیمیان تصریح کرد: پس از تشکیل این هیئت در ۲۷ فروردین ماه ۱۳۹۸، با توجه به ابعاد گسترده سیلاب‌های رخ داده، ۱۵ کارگروه تخصصی در هیئت تشکیل شد تا با رویکردی تخصصی و به دور از هرگونه جانبداری، ابعاد این رخداد را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهند.

او ادامه داد: واگذاری این مسئولیت بر عهده دانشگاه‌ها که قبل از آن در این مقیاس در سطح کشور بی‌نظیر بود، نشان از ظرفیت علمی بالای موجود در دانشگاه‌ها در راستای حل مشکلات کلان کشور دارد.

معاون پژوهشی دانشگاه تهران اضافه کرد: با توجه به اینکه شرایط و مشخصات رخداد‌های سیل سال ۹۸ در نقاط مختلف کشور بسیار متفاوت بودند، در راستای کسب اطلاعات دقیق و مستند از رخداد‌های فوق بازدید‌های متعددی از مناطق مختلف متأثر از سیلاب‌ها در سطح هیئت و کارگروه‌ها برای بررسی مستقیم ماوقع و نیز ارزیابی نتایج و پیامد‌های رخداد سیل در کنار کسب اطلاعات از منابع محلی و مردم متأثر از این امر صورت گرفت.

رحیمیان با بیان اینکه جلسات مختلفی با سازمان‌های و ارگان‌هایی که به هر طریق با این امر در ارتباط بودند در سطوح مختلف توسط هیئت و کارگروه‌ها برگزار شد، تاکید کرد: تعداد آن‌ها به چند صد جلسه بالغ می‌شود. همچنین منابع مختلف اطلاعاتی اعم از داخلی و بین‌المللی مورد کاوش قرار گرفت تا بتوان به اطلاعات دقیق و معتبر دست پیدا کرد.

او گفت: جلسات برگزار شده در سطح هیئت و نیز مابین کارگروه‌ها کمک شایانی در بررسی همه جانبه این رخداد و شناسایی بی‌طرفانه نقاط ضعف و قوت سازمان‌ها، نهاد‌ها و ارگان‌های مختلف و همینطور قوانین و دستورالعمل‌ها در خصوص مدیریت سیلاب کرد. همچنین سعی شد تا از تجربیات سایر کشور‌ها در قالب نشست‌های بین‌المللی و نیز مطالعه مستندات رخداد‌های مشابه، به منظور ارائه راهکار‌هایی در جهت بهبود وضعیت مدیریت سیلاب بهره گرفته شود.

رحیمیان تاکید کرد: ماحصل فعالیت این هیئت در سه مرحله به رئیس جمهور ارائه شد. گزارش روایت سیل در مهرماه ۹۸، گزارش پاسخ به سوالات رئیس جمهور در بهمن ۹۸ و گزارش نهایی به همراه گزارش‌های تخصصی کارگروه‌ها در اسفند ۹۸. گزارش نهایی هیئت با عنوان "روایت، تحلیل و درس آموخته‌ها و پیشنهادها" به‌جای نگاه بخشی و صرفاً توجه به حیطۀ محدود و مشخص سعی کرده است، با نگاه جامعی ضمن تبیین چرایی بروز رخدادها، عطف به نظریه‌ها، مدل‌ها، و به اتکای داده‌های متقن به‌دست‌آمده از مطالعات میدانی یا دستگاه‌ها و سازمان‌های مسئول، با تحلیل‌های علمی نگاهی جدی به اصلاح حکمرانی داشته باشد.

او افزود: این گزارش تلاشی است برای آنکه معلوم شود چگونه عناصر حکمرانی در حیطه تخصصی هر کارگروه و ترکیب کارکرد عناصر حکمرانی در حیطه همه کارگروه‌ها، به نحوی کار کرده‌اند که مسئله – مدیریت سیلاب در هر سه بازه زمانی پیش، حین و پس از سیلاب – سبب بروز نقصان‌ها، خسارات و فاصله با وضع مطلوب شده است، و چه اصلاحاتی باید صورت گیرد و این اصلاحات باید به کدام عناصر حکمرانی معطوف باشد.

رحیمیان بیان کرد: گزارش‌های هیئت که حاصل مشارکت بیش از ۷۰۰ نفر و هزاران نفر-ساعت کار فشرده در عرصه‌های مختلف است مورد توجه ریاست جمهوری قرار گرفته و بر اساس راهکار‌های پیشنهادی در این گزارش‌ها مواردی جهت اجرا و پیگیری به وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط ابلاغ شده است و مبنای تدوین و یا بازنگری قوانین، آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مرتبط قرار گرفته است.

او گفت: تجربه هیئت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها ما را متقاعد می‌سازد که این شیوه از بررسی مسائل را که با اتکا به جامعه علمی و کارشناسی کشور، با رویکردی بین‌رشته‌ای - بین‌بخشی با تضمین استقلال هیئت در بررسی و اعلام نتایج صورت می‌گیرد، یکی از راه‌های مفید و موثر برای بررسی مسائل کشور و حرکت به سمت بهبود حکمرانی است. از یافته‌های کلیدی هیأت در عرصه‌های مختلف مورد بررسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

_ لزوم بررسی و تدوین آثار تغییر اقلیم بر سرنوشت کشور

_ ارتقای جایگاه و تثبیت اقتدار مدیریت بحران کشور در سطوح مختلف، به ویژه در حین بحران سیلا

_ الزام به تنقیح، شفاف‌سازی و بهنگام‌سازی قوانین، مقررات و دستورالعمل‌ها

_ ترمیم سرمایه اجتماعی و تقویت همبستگی ملی و اعتماد عمومی

_ تبیین و تنظیم نقش نیرو‌ها و نهاد‌های مردمی و آموزش و ارتقای سطح ادراک خطر و بهره‌گیری از _ ظرفیت آن‌ها برای افزایش تاب‌آوری در زمان‌های قبل، حین و بعد از حوادث طبیعی مانند سیل

_ طراحی و استقرار جایگاه ویژۀ نیرو‌های مسلح در حین بحران

_ لزوم نگرش جامع به حوضۀ آبریز از منظر سیلاب و طراحی و تهیۀ طرح‌های مرتبط و مکمل آبخیزداری، حفظ جنگل‌ها و مراتع، احداث سازه‌های آبی نظیر سدها، بندها، سیل‌بندها، حفظ حریم و بستر رودخانه‌ها با تأکید بر جلوگیری از تعرض به منابع طبیعی و محیط زیست

_ بازنگری ویژه در ضوابط و مقررات فنی شهرسازی، احداث زیرساخت‌ها وتعیین کاربری‌ها
_ لزوم رفع کاستی‌های نظام فنی اجرایی کشور در ابعاد مختلف

_ به‌کارگیری جدی‌تر امکانات و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و فناوری‌های جدید به‌ویژه در امور هواشناسی و آب‌شناسی

_ ارتقای سطح آمادگی، ادراک خطر و آموزش و ایجاد آمادگی تمامی سیاست‌گذاران، مدیران ذی‌ربط در حوادث و آمادگی کامل وزیر کشور، استانداران و فرمانداران برای فرماندهی حین بحران

_ توجه به ارتباطات بحران و سامان‌دهی نقش مؤثر رسانه‌های بزرگ و کوچک
_ لزوم برقراری منابع مالی لازم از طرق مختلف و از جمله اعتبارات دولتی، استفاده از منابع صندوق‌ها به‌ویژه برقراری نظام بیمه‌ای

_ لزوم توجه ویژه به فرایند‌ها و رویّه‌ها از جمله تهیه برنامه‌های واکنش به شرایط اضطراری در مراحل قبل، حین و بعد بحران سیلاب

معاون پژوهشی دانشگاه تهران اضافه کرد: نظر به رویکرد جامع و همه‌سویه نگر در این مطالعات استفاده و عملیاتی کردن دستاورد‌ها و پیشنهادات ارائه شده در آن می‌تواند نقشی بسیار مؤثر و راهگشا در بهبود ساختار مدیریت سیل کشور داشته باشد و از وقوع رخداد‌های مشابه در کشور جلوگیری کند.

رحیمیان افزود: البته به کار بستن پیشنهادات هیئت نیازمند کار بیشتر و آماده‌سازی بستر‌ها و زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و البته تأیید و عزم دولت است. برای به کار بستن آن دسته از پیشنهادات که مورد قبول دولت است، ایجاد تیم‌های تخصصی پیگیری و نظارت که گزارش اقدامات انجام شده را به مسئولان و مردم بدهند، ضروری است که همه این‌ها مستلزم وجود اراده و ساز و کار برای پیگیری و پیاده سازی یافته‌های هیئت است.

او اضافه کرد: لازم به توضیح و تاکید است که ظرفیت‌های هیئت ویژۀ گزارش ملی سیلاب‌ها با ارائه و انتشار گزارش ملی پایان نمی‌یابد. سامانه طراحی شده مدیریت داده‌ها و گزارش‌ها حاوی داده‌ها و اطلاعات بسیار زیادی است که گروه‌های تخصصی بسیاری قادرند از آن‌ها برای بررسی جوانب مختلف سیلاب‌ها استفاده کنند. تجارب اعضای هیئت نشان می‌دهد که همه داده‌ها و یافته‌های کارگروه‌ها، در گزارش‌های نهایی به دلیل تنگنای زمانی و چارچوب سؤالاتی که رئیس جمهور محترم برای هیئت مشخص کرده بودند بازتاب نیافته است و لذا این ذخیره ارزشمند داده و یافته، کماکان جای تحلیل و پژوهش دارد.

رحیمیان اضافه کرد: همچنین دستاورد‌های این هیئت نشان از ظرفیت بسیار خوب علمی، کارشناسی و تخصصی در دانشگاه‌ها و سایر مراکز و وجود تعداد نسبتاً زیاد رساله و پایان نامه در موضوع مرتبط با سیل است که متأسفانه کشور در گذشته از این ظرفیت‌های علمی و کارشناسی در تصمیم سازی، تصمیم‌گیری و امور اجرایی بهره‌مند نشده است؛ لذا برقراری یک ارتباط سازمان یافته و مستمر بین پژوهش‌های دانشگاهی و دستگاه‌ها و قوای سه‌گانه کشور به منظور استفاده از این ظرفیت‌ها در جهت بهبود نظام مدیریت سیلاب و افزایش تاب‌آوری به طور ویژه و اصلاح حکمرانی به طور کلان یکی از توصیه‌های اکید این هیئت است.

او گفت: در نهایت اینکه به‌دلیل ماهیت بین‌بخشی مدیریت سیلاب، هر گونه تلاشی برای بهبود آن، می‌تواند زمینه‌ساز بهبود در سایر عرصه‌های حکمرانی و مدیریت نیز بشود. این امر دلیلی بر این مدعاست که با وجود تمرکز تخصصی «گزارش ملی سیلاب‌ها» بر بررسی جوانب مختلف علل بروز سیلاب‌ها و مدیریت آنها، این گزارش، حاوی درس آموخته‌ها و توصیه‌هایی است که رعایت آن‌ها در نهایت می‌تواند موجبات بهبود کلیت حکمرانی کشور را نیز فراهم کند.

انتهای پیام/