به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، در حالی که حدود دو ماه از فرود موفقیت‌آمیز پیشرفته‌ترین مریخ نورد ناسا به نام «استقامت» روی سطح سیاره سرخ می‌گذرد، اعلام شد بالگرد «نبوغ» که همراه این مریخ نورد بوده، بر فراز سطح مریخ به پرواز درخواهد آمد تا تحقیقات بیشتری انجام دهد.

این اتفاق تقریبا همزمان شده است با سالروز سفر «یوری گاگارین» فضانورد روسی به عنوان اولین انسان به فضا در سال ۱۹۶۱ میلادی. به این بهانه و در پرونده امروز به دستاورد‌های هیجان‌انگیز و جالب مریخ نورد جدید ناسا مثل استقرار اولین بالگرد بر سطح مریخ، اولین سلفی منتشر شده از سطح این سیاره و ... پرداخته‌ایم و عملیات پرواز بالگرد آن را به زبان ساده توضیح داده‌ایم.

«یوری گاگارین» که بود و چه کرد؟
یوری الکسی‌یویچ گاگارین، ۹ مارس ۱۹۳۴ میلادی در روستای کلوشینو در نزدیکی شهر گژاتسک شوروی سابق به دنیا آمد. او همزمان با تحصیل به عضویت باشگاه هوایی ساراتف کشورش درآمد تا پرواز با هواپیمای سبک را فرا گیرد. یوری با رتبه درخشان از هنرستان دانش آموخته شد و در سال ۱۹۵۵ هم نخستین پرواز انفرادی خود را انجام داد.

سال ۱۹۶۰، سازمان فضایی شوروی پس از مراحل متعدد گزینشی، ۲۰ نفر از جمله گاگارین را برای پست فضانوردی برگزید. صبح روز چهارشنبه ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ میلادی، یوری گاگارین از پایگاه فضایی بایکونور سوار بر موشک فضاپیمای وستوک ۱، اولین انسانی شد که به فضا سفر کرد.

یک ساعت پس از پرتاب سفینه، وقتی مشخص شد که مأموریت به خوبی پیش می‌رود، خبرگزاری رسمی شوروی خبری را که تا آن لحظه کاملا سری بود، این گونه اعلام کرد: «اتحاد جماهیر شوروی یک انسان به فضا فرستاد». نخستین جمله‌هایی که گاگارین به زمین مخابره کرد، این‌ها بود: «پرواز به خوبی ادامه دارد، دید خوبی دارم، من زمین را می‌بینم، این‌جا خیلی زیباست.»

این پرواز در کل ۱۰۸ دقیقه طول کشید. سپس او نزدیک ساحل رود ولگا فرود آمد، این نقطه از منطقه پیش‌بینی شده برای فرود فاصله زیادی داشت و کسی برای استقبال از او حاضر نبود. همسر جنگلبان محلی و نوه ۶ ساله‌اش اولین کسانی بودند که گاگارین را پس از فرود دیدند.

یوری گاگارین ماجرا را این گونه تعریف می‌کند: «آن‌ها وقتی مرا با لباس و کلاه فضایی و چتر نجاتم دیدند، ترسیدند و عقب رفتند. من به آن‌ها گفتم نگران نباشید من هم مثل شما شهروند شوروی هستم، همین الان از فضا برگشتم و دنبال تلفن می‌گردم که به مسکو زنگ بزنم!».

یوری هفت سال پس از سفر فضایی، در یک سانحه هوایی در زمان پرواز تمرینی با هواپیمای میگ ۱۵ دچار سانحه شد و سقوط کرد و از دنیا رفت.

بیشتر بخوانید

• هیجان انگیزترین ماجرا‌های فضایی ۲۰۲۱ + تصاویر

تا امروز در مریخ بر «استقامت» چه گذشته است؟
سرانجام پس از فرود موفقیت‌آمیز مریخ نورد بر سطح مریخ، این کاوشگر با وجود بررسی سنگ‌های اطراف محل فرود خود که نشانه‌هایی از تغییر شکل توسط باد و آب دارند، هنوز هیچ نشانه قطعی از حیات باستانی در این سیاره نیافته است. دانشمندان تا انجام اولین آزمایش پرواز نبوغ، سنگ‌های اطراف محل فرود استقامت را کاوش کردند که در اطراف این مریخ نورد شاهد سنگ‌های کم‌رنگ‌تری نسبت به خاک تیره مریخ بودند.

«راجر وینز» یک متخصص زمین شناسی در آزمایشگاه ملی لوس آلاموس در نیومکزیکو که رئیس تیم ابزار لیزری «استقامت» است، می‌گوید: «از طریق این تجزیه و تحلیل دانشمندان می‌بینند که «ییگو» (یکی از سنگ‌های روی مریخ) نشانه‌هایی از حبس شدن آب در مواد معدنی خود دارد. این اکتشافات با آن چه دانشمندان از «دهانه جیزرو» انتظار داشتند، مبنی بر این که ممکن است دارای سنگ‌های آتشفشانی باشد که احتمالا زمانی با آب ارتباط داشته‌اند، مطابقت دارد.»

«ماز» یکی دیگر از سنگ‌هایی است که مریخ نورد تاکنون با ابزار لیزری خود آن را بررسی کرده و مشخص شده که «ماز» از نظر شیمیایی شبیه سنگ‌های بازالت روی زمین است. به نظر می‌رسد بسیاری از صخره‌ها و سنگ‌های اطراف محل فرود «استقامت» توسط باد‌های شدید تغییر شکل یافته‌اند.

از جمله یک شیء تیره با شمایل عجیب و غریب که دانشمندان آن را به دلیل شباهتش به یک فک که روی یک سنگ نشسته «فُک بندرگاه» لقب داده‌اند.

دانشمندان می‌گویند سنگ تیره دیگری وجود دارد که به نظر می‌رسد نه توسط باد، بلکه توسط آب فرسایش یافته است. این نشان می‌دهد که ممکن است این سنگ زمانی در آب روان و شاید در رودخانه باستانی که به دهانه جیزرو می‌ریخته است، قرار داشته است. دانشمندان هنوز آتشفشانی بودن این سنگ‌ها را تشخیص نداده‌اند، اما اگر چنین باشد می‌تواند به تعیین سن بستر این دهانه کمک کند، زیرا سنگ مذاب عناصر رادیواکتیو را به دام می‌اندازد که با سرعتی قابل پیش‌بینی پوسیده می‌شوند و می‌توانند به عنوان یک ساعت برای تشخیص زمانی استفاده شوند که این سنگ‌ها ذوب شده‌اند.

مریخ نورد استقامت در طول ماموریت خود حدود ۳۰ لوله حاوی خاک و سنگ مریخ را جمع‌آوری و آن‌ها را روی سطح مریخ رها می‌کند تا یک مریخ نورد دیگر در ماموریت آینده‌اش بتواند آن‌ها را بازیابی کند و برای تجزیه و تحلیل به زمین بیاورد. این نمونه‌ها اولین نمونه‌های مریخی آورده شده به زمین لقب خواهند گرفت.

از شروع ماموریت تا دردسر‌های یک فرود سخت
مریخ نورد «استقامت» ساخت ناسا در تاریخ ۳۰ ژوئیه ۲۰۲۰ برای مأموریت مدارگردی مریخ در ساعت ۷:۵۰ بعد از ظهر پرتاب شد و در ۱۹ فوریه ۲۰۲۱ در ساعت ۰۰:۳۰ (به وقت ایران) در مریخ فرود آمد. محل فرود آن دهانه مریخی «جیزرو» در نظر گرفته شده بود.

استقامت که به بزرگی یک خودروی سواری است با هفت ابزار علمی برای مطالعه سطح مریخ در دهانه جیزرو مجهز شده است.

تجهیزات مریخ نورد در مجموع ۲۳ دوربین، دو میکروفون و یک دستگاه تهیه اکسیژن است. این مریخ نورد همچنین بالگرد مریخی «نبوغ» را که پهپاد کوچکی است به همراه دارد. این پهپاد آزمایشی امکان پرواز این گونه وسایل را در جو مریخ مشخص خواهد کرد.

آزمایش فوق به این دلیل در وهله اول انجام می‌شود که بالگرد نبوغ هنگام رانندگی استقامت باید بالا سر آن پرواز و به آن در مسیریابی کمک کند. هم اکنون دانشمندان در حال برنامه‌ریزی برای نحوه سفر استقامت از محل فرود خود که به افتخار «اکتاویا باتلر» نویسنده داستان‌های علمی تخیلی نام‌گذاری شده، به صخره‌های مرتفع ۴۰ متری واقع در دلتای یک رودخانه باستانی هستند.

این دلتا که میلیارد‌ها سال پیش توسط رودخانه‌ای که در مریخ جاری بوده، رسوب کرده و ایجاد شده، اگر اکنون وجود داشت می‌توانست یک مکان ایده‌آل برای زندگی میکروبی باشد، اما مشکل این جاست که یک تپه شنی بین استقامت و این دلتا قرار دارد که این مریخ نورد نمی‌تواند از آن عبور کند.

محققان در حال بحث در این باره هستند که این تپه شنی را ساعت گرد یا پادساعت گرد دور بزنند. دورزدن پادساعت‌گرد این تپه سفر کوتاه‌تری خواهد بود، در حالی که دور زدن ساعت‌گرد آن، استقامت را با انواع بیشتری از صخره‌ها و سنگ‌های جالب توجه مواجه می‌کند. اما هیچ کدام از این‌ها احتمالا زودتر از خردادماه اتفاق نمی‌افتد.

داستان به دنیا آمدن نبوغ در مریخ!
«نبوغ» اولین وسیله‌ای است که در سیاره دیگری پرواز خواهد کرد و ناسا آن را به لحظه پرواز برادران رایت در زمین تشبیه می‌کند. «میمی آنگ» مدیر پروژه نبوغ ناسا گفت: «در هر سیاره تنها یک پرواز برای اولین بار انجام می‌شود. برادران رایت اولین پرواز روی زمین را انجام دادند و نبوغ نیز آماده است تا اولین پرواز در مریخ را انجام دهد.»

این بالگرد توسط وانیزا روپانی، (دختری در کلاس یازدهم دبیرستانی در آلاباما، که انشایی را به مسابقه «اسم مریخ نورد را انتخاب کن» ناسا فرستاده بود) «نبوغ» نامیده شد.

نبوغ سفر ۳۸۴ میلیون کیلومتری خود به مریخ را در شکم استقامت گذراند، سپس از آن جدا شد و در این سیاره به دنیا آمد. ناسا ۱۶ فروردین اعلام کرد که این بالگرد ۸۵ میلیون دلاری توانسته جدا از استقامت اولین شب را در مریخ بگذراند و آژانس فضایی آمریکا را یک قدم به اهداف پروازشان نزدیک‌تر کند.

پس از پرواز نبوغ برای اولین بار، در حالی که بالگرد در هواست دوربین ناوبری و ارتفاع سنج لیزری آن اطلاعات را به کامپیوتر ناوبری خواهند رساند تا اطمینان حاصل کند که نبوغ نه تنها در سطح، بلکه در وسط پروازگاه به وسعت ۱۰ در ۱۰ متر قرار دارد. سپس بالگرد مریخی فرود می‌آید و سطح دهانه جیزرو را لمس می‌کند و اطلاعات را از طریق مریخ نورد استقامت به زمین می‌فرستد تا اتمام پرواز را تأیید کند.

پیش‌بینی شده است که این بالگرد در اولین پروازش که در همین روز‌ها انجام خواهد شد، تنها ۳ متر از سطح مریخ فاصله بگیرد؛ بنابراین می‌تواند در آن زمان چند مولکول دی‌اکسید کربن، نیتروژن و آرگون موجود در جو نزدیک سطح مریخ را کاوش کند و لحظاتی بعد اولین پرواز آزمایشی در یک سیاره دیگر آغاز خواهد شد.

این پرواز هرچند کوتاه مشخص می‌کند که آیا «نبوغ» می‌تواند ادامه ماموریت‌هایش را انجام دهد یا خیر؟ جالب است بدانید برای یادبود اولین پرواز برادران رایت در زمین، قطعه‌ای از هواپیمای آن‌ها همراه این بالگرد به مریخ فرستاده شده است. همچنین نبوغ داستان ما، به صورت فشرده یا بهتر بگوییم تا شده در شکم مریخ نورد قرار داده شده و برای تا کردن آن از هنر اریگامی استفاده شده بود.

«نبوغ» در مریخ چه خواهد کرد؟
در پروازی که گفته شده ۲۵ فروردین امسال انجام خواهد شد، این بالگرد با سرعت یک متربرثانیه اوج خواهد گرفت و وقتی به ارتفاع ۳ متر برسد برای ۳۰ ثانیه ثابت معلق می‌ماند و سپس فرود می‌آید. قرار است نبوغ با انرژی خورشیدی و با سرعتی ۱۰ برابر زمین (به دلیل اتمسفر رقیق مریخ) از روی مریخ به پرواز درآید. نکته جالب این که، چون اتمسفر مریخ رقیق است ملخ‌های بالگرد به راحتی می‌توانند به سرعت ۲۴ هزار دور در دقیقه برسند، اما گرانش مریخ و جو، پرواز را دشوار می‌کند.

شاید بزرگ‌ترین چالش پیش روی نبوغ هوای سرد مریخ با دمایی حدود منفی ۹۰ درجه باشد. تا به امروز نبوغ به بدنه استقامت متصل بوده و برای گرم نگه داشتن خود از سیستم این مریخ نورد استفاده می‌کرده است. از این پس باید از انرژی خورشیدی برای گرم نگه داشتن سیستم‌های خود در شب استفاده کند که به یک باتری قابل شارژ متکی است.

از آن جا که مریخ برای مخابره رادیویی بی‌نقص بسیار دور است، کنترل کننده‌های پرواز نبوغ در ناسا نمی‌توانند آن را در حالی که در مریخ در حالت پرواز است، کنترل کنند. این بدان معناست که دستورات مربوط به دستورالعمل‌های پروازی از قبل به آن ارسال می‌شود و تیم عملیات باید همانند فرود استقامت یک بار دیگر «۷ دقیقه وحشت» را تا دریافت گزارش از پرواز نبوغ تجربه کند.

بعد از انجام پروازها، عملا ماموریت اصلی مریخ نورد یعنی تلاش برای یافتن اشکال اولیه حیات باستانی شروع خواهد شد. محدوده اکتشاف یک وسعت ۴۵ کیلومتری است و تصور می‌شود که جیزرو یکی از بهترین مکان‌ها برای جست وجوی زندگی باشد، چرا که شواهدی وجود دارد زمانی این جا دریاچه‌ای بوده که رودی به آن می‌ریخته و در محل اتصال آن دلتایی هم ایجاد شده است. البته منظور از «زمانی»، میلیارد‌ها سال پیش است!

منبع:روزنامه خراسان

انتهای پیام/