به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سنندج ،در سال‌های نه چندان دور بازیهای بومی و محلی جزو جدانشدنی زندگی اجتماعی افراد بود وبا کار کرد‌هایی مختلفی که داشت محفلی برای انس و الفت بیشتر کودکان و نوجوانان بود. اما امروزه با گسترش تکنولوژی و رایانه‌ای شدن بازی‌ها و از همه مهمتر گسترش شبکه‌های مختلف اجتماعی، اکنون به دست فراموشی سپرده شده است و از جایگاهی مناسبی در میان مردم برخوردار نیست.
احیا و ترویج بازیهای بومی و محلی با رویکردی فرهنگی بازگشت به آداب و سنت گذشته است که می‌تواند پیونددهنده نسل‌ها و بازدارنده عقب ماندگی از مسایل مختلف شود.
بازیهای بومی محلی که از نوع گنجینه‌های فرهنگی ما هم محسوب می شود و دارای ارزش ملی و انسان شناسانه است موضوعی است که در مبحث مردم شناسی، فرهنگ عامه اوقات فراغت در رشتـــه‌های مــردم شناسی، ایران شناسی و جهان گردی جایگاه مهمی دارد.
ابراهیم هاشمی کارشناس حوزه مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان کردستان می‌گوید:اگر زندگی بازی باشد و طبیعت به گفته ارسطو، جنبش تعریف شود، آن گاه می‌توان به درستی پذیرفت که انسان از طبیعت و همراه بازی زاده می‌شود و نه تنها دوره کودکی و نوجوانی خویش را در کنار دیگر پدیده‌ها با بازی می‌گذراند، بلکه در بزرگسالی و به سخنی نوتر، تمامی زندگیش را در لحظه‌ها بازی می‌کند و با بازی سپری می نماید.
هماهنگی انسان با طبیعت و هستی در ورای بازی
او با بیان اینکه کودک در بازی از ابعاد گوناگون و در متن و بطن بازی رشد می‌کند، افزود: آدمی در گسترده بازی نوجوانی و جوانی ، میانسالی و حتی بزرگسالی اش را می‌گذراند و دارای سر گذشت می‌شود.
هاشمی بیان کرد:انسان در ورای بازی و ورزش تن و ذهن، همگام با دیگر جنبه‌ها وبرنامه‌های زندگی، با جامعه، طبیعت و هستی هماهنگ می شود و این همه هماهنگی زمانی به دست می‌آید که، فرد جایگاه خود را به درستی و آگاهانه در هستی و اجتماع یافته باشد .
کارشناس مردم شناسی در ادامه گفت: بازی چه در نمای خود و چه در نمود ورزش، هم بالنده است و بر همه قلمرو‌های زندگانی تاثیر می گذارد و هم ازچشم اندازی دیگر، کاهنده انرژی جسمی و اندیشه است.
او افزود:بازی _ ورزش از نظر پزشکی درمانگر، از بعد تن شناسی نیرو بخش، ازچشم انداز زیبایی شناسی هماهنگ کننده فرم بدن، ازجنبه اجتماعی پیوند دهنده مردمان و از دید روان شناسی آرامش دهنده جسم وجان است .
بازیهای بومی و سنتی ستون‌های استوار فرهنگ ما هستند
هاشمی بیان کرد:بازیهای بومی و سنتی یکی از ستون‌های استوار فرهنگ به شمار می‌آید و خود برخواسته از اراده و خرد جمعی است.
او می‌گوید: بازی چیزی نیست جزفعالیتی که انسان به وجود آورده است اصولش را ایجاد کرده و نمی‌تواند نتیجه‌ای ناسازگار بااصول داشته باشد.
این کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی کردستان می‌گوید: هنگامی که انسان آزاد است و می‌خواهد از آزادی خود بهره جوید، فعالیتش رنگ بازی می‌گیرد. او خود بر عملش ارزش می‌گذارد وقواعد آن را ابداع می‌کند و تنها به تبعیت از قواعدی رضایت می‌دهد که خود ایجاد کرده است.
بازیهای سنتی از نسلی به نسل دیگرمنتقل می‌شوند
هاشمی با بیان اینکه بازیهای سنتی زاییده اندیشه، احساس، تخیل و ابتکار جمعی هرملت وقومی بشمار می‌آید، گفت:این بازی‌ها از زندگی روزمره مردم عادی می‌جوشد و مانند جلوه‌های دیگر فرهنگ عامه دارای شاخص‌های غیر شخصی، شفاهی و سنتی بودن می باشد. به این معنی که، پدید آورنده مشخص و معینی ندارندو رمز اصالتشان نیز همین ابهام و گمنامی است چرا که خاستگاه آن‌ها در متن زندگی اجتماعی افراد بوده و باموجودیت جامعه یکی شده است.
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی کردستان در ادامه می‌گوید: بازیهای سنتی از نسلی به نسل دیگر به طور شفاهی و سینه به سینه منتقل می‌شوند، پس پدیده‌ای پویا و همواره در حال تحول و تغییر وهماهنگ باروح زمانه اند.
او می‌افزاید:همچنین بازیهای سنتی ریشه در گذشته های دور دارند و از میان سال‌ها و حتی قرن‌ها، گذشته وبه ما رسیده اند؛ بنابراین پیوند نزدیکی با شیوه زیست، سنت ها، آیین‌ها و باور های سازندگان خود دارند.
هاشمی بیان کرد:مجموعه بازیهای سنتی بر اساس نیاز‌های مختلف و متنوع جامعه پدیدآمده و به هر حال و به تناسب اوضاع و شرایط اقلیمی و خرده فرهنگی، بخشی از آن نیاز‌ها را پاسخگو بوده است.
او افزود:معمولا به یادگیری نظام‌های همیاری و ارزشی مورد نیاز برای ایفای این گونه نقش‌ها و تحصیل منزلت‌های مربوط به آن در گروه‌های اجتماعی و برای کسب مهارت‌ها و ورزیدگی‌های ضروری برای عضویت در جامعه کمک می‌کند.
مهمترین بخش بازی کارکرد آن است
او افزود:درساخت بازی مهمتر از هرچیز کارکرد آن است هر چند که گاهی این کارکرد‌ها شکل ترکیبی به خود می‌گیرند.
هاشمی ساماندهی روانی، سرگرم کننده، پیوند سازی، زبانی، ورزشی نمایشی، پرورش فکری و جنسی را از مهمترین کارکرد بازی‌ها برشمرد.
او می‌افزاید:حضور بدون گسست بازیهای سنتی، به این فعالیت‌های آزاد وداوطلبانه‌ای که به صورت کاملا خود انگیخته و از درون زندگی انسان‌ها برخواسته، نشان از نیازی نیرومند و پایداردارد.
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی کردستان می‌افزاید: نیاز انسان به شادی و آزادی و رهایی، فاصله گرفتن از سختی‌ها و یکنواختی‌های زندگی روزمره، غلبه بر ترس ونگرانی‌ها، حضور در جمع، تعامل، تعاون، رقابت، مدارا، بالا بردن شناخت، تمرین زندگی وکسب مهارت و سرانجام رسیدن به درجه‌ای از رضایتمندی از خود است.
هاشمی بیان کرد: القاء همه این نیاز هادر قالب تعامل با جمع و انجام کار دسته جمعی جزء اهداف بازیهای سنتی محسوب می‌شود.
بازیهای سنتی منشاء کار گروهی و تحرک جسمی اند
هاشمی می‌گوید: براساس یافته‌های پژوهشی بازی‌ها معمولا به سه دسته بزرگ بازی – سرگرمی، بازی _ورزشی و بازی _ نمایشی تقسیم می شود.
او بیان می‌کند: ویژگی مشترک این بازی‌ها، گروهی و دسته جمعی بودن آنهاست و شاید بتوان ادعا کرد که بازیهای سنتی انفرادی بسیار نادر و انگشت شمار هستنند.
هاشمی می‌گوید:هر یک از این سه دسته بزرگ بازی‌ها به تناسب شرایط اقلیمی و نیاز‌های منطقه‌ای شکل گرفته و در عین حفظ ویژگی های خاص، خود را با آن شرایط همساز کرده تا بتواند به نیاز‌های مربوطه پاسخ دهد.
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی کردستان می‌افزاید: به همین جهت هر بازی به سادگی و راحتی و با کمترین ابزار و با استفاده از اشیاء و وسایل محلی ودرهر جایی وبدون هزینه در دسترس بوده و با کمی دقت بیشترمی توان در یافت که ارتباط مستقیمی بین سن بازی کنندگان ومیزان مهارت و دقت لازم برای شرکت در بازی وجود دارد.
تاثیر جنسیت بر انتخاب بازیهای سنتی
هاشمی در ادامه گفت:از سوی دیگر ارتباط مستقیمی بین نوع بازی و جنسیت افراد وجود دارد که حاکی از نقش‌های مورد انتظار از دختر و پسر و زن و مرد در جامعه است.
او می‌گوید:عمده بازیهای دختران، دخترانه و زنانه و نمایشگر انفعال ، خانگی بودن، تحت سرپرستی بودن دختران و زنان و محدودیت های اجتماعی پیوسته به آن است.
هاشمی ادامه داد:در مقابل، اکثریت قابل توجهی از بازی‌ها، مردانه است و نشان دهنده نقش‌های فعال مورد انتظار از مردان در جامعه است که قدرت، مدیریت، استقلال، تصمیم گیری، مبارزه و همه جایی و همه زمانی بودن حضور او در زندگی اجتماعی است را به نمایش می‌گذارد.
او افزود:نقش‌هایی که در بازی‌ها ارائه می‌شودبه نحوی ارتباط مستقیم با نوع زندگی، شیوه‌های تولید، مبادله و مصرف و آداب و رسوم مناطق مربوطه دارند و در آن‌ها ازجنبه‌های مختلف مدیریتی وحکومتی، حرفه ای، خانه داری وسایر آداب ورسوم اجتماعی به صورتی روایی یا انتقادی یاد می‌شود.
هاشمی در پایان با بیان اینکه در فرایند جامعه پذیری برای اجتماعی کردن افراد از ابزار‌های مختلفی استفاده می‌شود، گفت:در واقع بازیهای سنتی ابزاری است در دست جامعه برای کمک به شکل گیری "خود اجتماعی "افراد که مجموعه مرکبی از انتظارات اجتماعی درونی شده آنهاست.
و اما با توجه به اینکه بازیهای بومی محلی سرشارازمزیت‌های فراوانی است اما مذاق و سلیقه کودکان و نوجوانان امروزی در مقایسه با گذشته دچار تغییراتی شده و از طرفی نوع طراحی فضای شهری امکان تحرک بالا را غیر ممکن کرده، بنابراین فضای مجازی و بازیهای رایانه‌ای همدم لحظات آنان شده است.
انتهای پیام/م
