به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، تصویری از یکی از دیوار نگاره‌های چهل‌ستون، متعلق به دوران صفویه به گفته باستان شناسان جشن و پایکوبی ایرانیان را در شب چهارشنبه سوری به تصویر کشیده است که از آن می‌توان پیشنیه کهن این آیین را در نصف جهان دریافت. مردم اصفهان در طول تاریخ به اذعان مورخان با شور و شکوه خاصی چهارشنبه سوری را جشن می‌گرفتند به طوری که علاوه بر بسیاری از آئین‌های مشترک ایرانیان، رسوم خاص این منطقه نیز در این شب انجام می‌شد.

در اصفهان چهارشنبه سوری را 'چهارشنبه سرخی' نیز می‌گویند. علاوه بر آتش افروختن در معابر، رسوم دیگری مانند کوزه شکستن، فالگوش و گره گشایی در بین اصفهانی‌ها رواج داشت است. در زمان‌های قدیم غروب سه شنبه آخر سال بانوی خانه بوته‌ای را آتش می‌زد و آن‌را در کوچه می‌انداخت، کوزه آبی با چند دانه اسفند هم روی آتش می‌ریخت تا بلا دور شود.

فال‌گوشی و گره گشایی یکی از رسم‌های چهارشنبه سوری است که در آن دختران جوان نیت می‌کنند، پشت دیواری می‌ایستند و به سخن رهگذران گوش فرامی دهند و سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گیرند، اگر سخنان دلنشین و شاد از رهگذران بشنوند، برآمدن حاجت و آرزوی خود را بر آورده می‌پندارند، و اگر سخنان تلخ و اندوه زا بشنوند، رسیدن به مراد و آرزو را در سال نو ممکن نخواهند دانست.

یکی دیگر از رسوم چهارشنبه سوری در اصفهان این بود که اگر فردی موقعیت بدشانسی را تجربه کرده بود، گوشه یک دستمال یا پارچه را گره می‌زند و صبر می‌کرد تا اولین نفری که عبور می‌کند گره را باز کند، این کار نماد این بود که چگونه مشکلات و شرایط بد می‌گذرند.

مراسم قاشق زنی نیز در واقع برای خبر دادن چهارشنبه سوری انجام می‌شد که در آن وقتی یکی از اعضای خانه صدای قاشق زن‌ها را که ناشناس بودند می‌شنید کاسه را از او می‌گرفت و آن را با آش یا آجیل و شکلات پر می‌کرد و به شخص بازمی گرداند.

همچنین فراهم آوردن آجیل مشکل گشا نیز یکی دیگر از رسوم چهارشنبه سوری در اصفهان قدیم بوده است.

سنتی دیرینه همراه با خرده فرهنگ‌ها

در بخشی از کتاب 'نوروز: جشن نوزایی آفرینش' اثر علی بلوکباشی که در آن جشن‌ها و آیین‌های سنتی ایران نقل شده، آمده است: ایرانیان از دیرباز آتش را پاس می‌داشتند و حرمت می‌نهادند و آنرا منبع نیرو و روشنایی و زداینده تاریکی و سیاهی و پاک کننده پلیدی و آلودگی می‌انگاشتند، آتش مراسم آیینی - عبادی را که برای آن خاصیت قدسیانه قابل بودند، حرمت می‌نهاند و فقط با آب خاموش می‌کردند و خاکسترش را به آب روان می‌دانند، آتش از خانه بیرون دادن در شب را هم ناروا و بدشگون می‌شمردند و معتقد بودند که روشنایی خانه هایشان را می‌برد.

به گفته مورخان مراسم چهارشنبه سوری آخر سال در میان ایرانیان در دو سطح جداگانه برگزار و پاس داشته می‌شد؛ نخست سطح ملی بود که گاهی از مرز‌های هویتی آریایی نیز فراتر می‌رفت و سطح دوم نیز بخش اختصاصی آن بود که در میان اقوام و خرده‌های فرهنگ‌های مختلف به صورت متفاوت وجود داشت.

چهارشنبه سوری به گفته محققان در سرتاسر ایران با سنت‌ها و رسوم متنوعی پاس داشته می‌شد. به عنوان نمونه در مناطق غربی و شمال غربی ایران، سنتی به نام شال اندازی وجود داشت که البته هنوز هم با کمی تغییر رواج دارد؛ به این شکل که بسیاری از افراد، شالی را به دست می‌گیرند و به خانه بزرگتر‌ها می‌روند، در این سنت بسیاری از صاحب خانه‌ها به سر شال، پول، شیرینی، میوه و آجیل می‌بندند و شال انداز به محض اینکه متوجه شد به شال او چیزی بسته اند به سرعت درب را باز کرده و شال خود را گرفته و به سرعت از منزل خارج می‌شود.

در تهران قدیم تا زمانی که در میدان ارک نقاره خانه‌ای بود، زنان برای دور کردن قضا و بلا از خود و خانواده به آنجا می‌رفتند و کوزه نو و آب ندیده‌ای را از بالای سر در نقاره خانه به زمین می‌افکندند و شکستند، زنانی هم که نمی‌توانستند به این میدان بروند کوزه را از سربام خانه خود به زمین می‌انداختند.

در میدان ارگ همچنین توپ بسیار قدیمی بود که صد سال بر فراز صفه‌ای قرار داشت و شب‌های چهارشنبه آخر سال افرادی که آرزو و یا خواسته‌ای داشتند بر فراز آن می‌رفتند و از زیر آن می‌گذشتند تا نیازشان برآورده شود. در کردستان بازی‌های مخصوصی مثل هله شکنی و یا شکستن تخم مرغ وجود داشت که آن دو طرف بازی تخم مرغ‌های پخته خود را به هم می‌زدند و تخم مرغ هرکس که نمی‌شکست، برنده بازی بود. در منطقه آذربایجان نیزهمه خرید‌های شب چهارشنبه سوری را از چهارشنبه بازار تهیه می‌کردند و بازار‌ها را در این شب به شکل ویژه و خاصی تزئین و نورافشانی می‌کردند.

اصالت، حلقه مفقوده چهارشنبه سوری

بازخوانی اسناد این آیین باستانی و مرور خاطرات کهنسالان درباره آن این حقیقت تلخ را به اثبات می‌رساند که نسل جدید ایران از آیین‌های این جشن شناخت چندانی ندارد و چهارشنبه‌سوری به گفته کارشناسان با حرکت به سوی خشونت، تحریف و استحاله شده و از اصالت خود فاصله گرفته‌است به طوری که استفاده از مواد محترقه و آتش‌زا که برخی دست‌ساز و خطرناک هستند در این شب بسیار رایج است و خبری از دورهمی‌های شادمانه و پرفلسفه قدیم نیست.

این در حالی است که به گفته بسیاری از جامعه شناسان، بازگشت به اصالت رسوم کهن فرصت بی نظیری برای هدایت جوانان به سمت تجربه هیجان‌های مثبت و تقویت همدلی و مشارکت برای اهداف سالم و بی خطر است. تبلیغات منفی در برگزاری این آیین شاد موجب شده که بتدریج این آیین‌ها جای خود را به جنگ و گریز خیابانی و ترقه زدن توسط برخی نوجوانان و جوانان بدهد، اما واقعیت این است که اینگونه اعمال و استفاده از ترقه، با اصالت جشن چهارشنبه سوری در تضاد است.

امسال، اما در آستانه نوروز ۱۴۰۰، سایه کرونا بر چهارشنبه سوری نیز سنگینی می‌کند و همانند هر تجمع دیگری بیم آن می‌رود که با شیوع بیشتر این ویروس بر مخاطرات همیشگی این سنت پایان سال اضافه شود.

از این رو به گفته جانشین فرمانده انتظامی اصفهان با هدف حفظ سلامت مردم و پیشگیری از شیوع ویروس و اجرای مصوبات ستاد مقابله با کرونا ممنوعیت و محدودیت در این استان اعمال می‌شود.

محدودیت و ممنوعیت تردد شبانه در چهارشنبه سوری

سرهنگ محمدرضا هاشمی‌فر افزود: در این حوزه با کسی تعارف نداریم و اغماض و مماشات نمی‌کنیم، زیرا ملاک اصلی ماموریت پلیس حفظ جان مردم است.

او اضافه کرد: در چهارشنبه آخر سال پلیس در راستای انجام وظیفه تمهیدات لازم را در حوزه‌های امنیتی، انتظامی و ترافیکی اندیشیده و تعامل و هماهنگی خوبی با دستگاه‌های دولتی به ویژه سازمان‌های خدماتی انجام شده است.

جانشین فرمانده انتظامی اصفهان با اشاره به وضعیت شیوع کرونای انگلیسی در استان‌های همجوار به عنوان زنگ خطری برای مردم استان گفت: اگر خدای ناکرده کوتاهی در حوزه پیشگیری از انتقال شیوع کرونا انجام شود به قطع آسیبی که به جامعه و مردم وارد می‌شود به مراتب از چهارشنبه آخر سال بیشتر خواهد بود.

او تاکید کرد: شهروندان به هیچ وجه در مراکز تجمعی شامل پارک‌ها و تفرجگاه‌ها حضور نیابند، زیرا بناست که در حوزه مقابله با کرونا به صورت هوشمندانه عمل کنیم و در این راستا نیازمند همراهی مردم هستیم.

سرهنگ هاشمی‌فر با اشاره به آمار ۲۲۷ نفر کشته، نقص عضو، قطع عضو و یا سوختگی ناشی از نگهداری مواد محترقه در کشور گفت: خانواده‌ها باید با نظارت و کنترل کامل از نگهداری مواد محترقه در منزل خودداری کنند و مراقبت ویژه نسبت به فرزندان خود داشته باشند.

او یادآور شد: اشتباه نگیریم سنت چهارشنبه آخر سال سنتی دیرینه است و اصول مشخصی داشته است، ولی در شرایط کنونی دشمن برنامه‌ریزی کرده و سمت و سوی این سنت را در راستای اقدامات خطرساز به ویژه مواد محترقه از بین بردند.

جانشین فرمانده انتظامی اصفهان به افزایش ۴۵ درصدی کشفیات مواد محترقه پرخطر در ماه‌های اخیر نسبت به مدت مشابه در سال گذشته در استان اشاره و اضافه کرد: در این راستا ۲۴ نفر از کسانی که در حوزه خرید و فروش مواد محترقه فعالیت داشتند دستگیر و به مراجع قضایی تحویل داده شدند.

او تصریح کرد: در این مدت با اشرافی که وجود دارد بصورت ویژه هرگونه تخلفی در این حوزه رصد می‌شود و از مردم انتظار همراهی و همکاری داریم.

سرهنگ هاشمی‌فر به اخلالگران در نظم اجتماعی هشدار داد در صورت ارتکاب هر تخلفی شامل انسداد، راهبندان، پارک دوبل و انواع مزاحمت‌ها ضمن اعمال قانون تا پایان تعطیلات خودروی آن‌ها توقیف و متخلفان تا آخر تعطیلات در بازداشت خواهند ماند.

او تصریح کرد: این هشدار برای کسانی است که بخواهند از این ظرفیت سوء استفاده کنند و در راستای بر هم زدن نظم عمومی مردم اقدام کند، زیرا اولویت اصلی پلیس، تامین نظم و امنیت برای مردم است.

جانشین فرمانده انتظامی اصفهان با یادآوری اینکه پلیس در کنار مردم است و مخالف شادی مردم نیست گفت: برپایی مراسم چهارشنبه آخر سال در حوزه محله محور و در کوچه بدون ایجاد مزاحمت مشکلی ندارد، ولی توصیه بر این است که با توجه به شرایط کرونا به این شکل هم انجام نشود تا پایان سال خوبی برای خود رقم بزنیم.

او به ادامه محدودیت و ممنوعیت تردد شبانه در استان اشاره کرد و گفت: خط قرمز پلیس، انسداد، راهنبندان و ایجاد مزاحمت است.

بنا به اظهار مورخان چهارشنبه سوری نام جشنی برگرفته از آیین زرتشتی است که در آن ایرانیان در پنج روز آخر هر سال آتش بر می‌افروختند و به شادی در کنار آن می‌پرداختند.

نام این جشن در ایران باستان پنجه دزدیده یا اندرگاه بوده و قدمت آن به یک هزار و ۷۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد. در گاهشمار زرتشتیان یک سال شامل ۳۶۵ روز یا ۱۲ ماه است که هر کدام ۳۰ روز بوده و پنج روز انتهای سال جدا از ماه‌ها به‌حساب می‌آمده که 'پنجه' نامیده می‌شد، ایرانیان پیش از حمله تازیان این پنج روز آخر سال را با روشن کردن آتش جشن می‌گرفتند و بر این اعتقاد بودند که در این پنج روز ارواح درگذشتگان به زمین سفر می‌کنند و با همراه خانواده‌هایشان و برای آن‌ها برکت، دوستی و پاکی در سال آینده طلب خواهند کرد. نشانه‌هایی از این آیین در ادبیات کهن ایران زمین وجود دارد، اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه نزدیک نوروز در شاهنامه فردوسی پیشینه کهن این جشن را به اثبات می‌رساند.

واژه 'چهارشنبه سوری' از دو واژه چهارشنبه که نام یکی از روز‌های هفته و سوری به معنی سرخ ساخته شده است. وجه اشتراک آیین‌های این جشن، به این صورت بوده است که آتش بزرگی روشن می‌کردند و از روی آن می‌پریدند. در هنگام پریدن به نشانه تطهیر، پاک سازی مذهبی و رهایی از بیماری می‌خوانند 'زردی من از تو، سرخی تو از من'.

ویروس کرونا اواسط ماه دسامبر سال گذشته (۲۴ آذر ۹۸) در شهر «ووهان» کشور چین گزارش شد؛ ابتدا از این بیماری به‌عنوان ذات‌الریه نام‌برده می‌شد، اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر سال ۲۰۱۹ (۹ دی ۹۸) به‌صورت رسمی شیوع این ویروس را در این کشور اعلام کرد.

ویروس کرونا ۲۰۱۹ (COVID-۱۹) در نهایت به همه کشور‌ها از جمله ایران سرایت کرد و سازمان بهداشت جهانی را بر آن داشت تا وضعیت فوق‌العاده اعلام کند.

برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی همچون استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری اجتماعی توصیه شده است.

منبع:ایرنا

انتهای پیام/م