رصدخانه ملی ایران؛ پیچیده‌ترین پروژه علمی همچنان در مسیر تحقق
رصدخانه ملی ایران یکی از پیچیده‌ترین پروژه‌های علمی صنعت است که حدود ۲۰ سال می‌شود راه اندازی آن طول کشیده است.
به گزارش خبرنگار حوزه فناوری گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، نجوم و کیهان شـناسی بـه سـبب پـرداخـتن بـه سـوالات مـهم پیش روی بشـر در خـصوص مـنشاء، تـحول و سـرنـوشـت عـالـم همچنین مـحتویات و قـوانین حـاکم بـر آن فـراتـر از یک نیاز پـژوهشی در عـلوم پـایه بلکه یک اقـتضای ملی و دینی اسـت.
بـا در نـظر گـرفـتن جـایگاه دیرین مـا بـه خصوص در دوره شکوفـایی عـلوم در اسـلام و ایران بـه واسـطه تـاکید بـر دانـش انـدوزی و نشـر آن در دوره گسـترش اسـلام، نیاز بـه رصـدخـانـه ملی که تـامین کننده نیاز داخـلی در حـوزه عـلوم فـضایی، نـجوم و کیهان شـنانسی اسـت و تـبدیل مسیر یک سـویه اطـلاعـات علمی از غـرب بـه مـنطقه بـه بـزرگ راه دو سـویه و کسب مـوقعیت مـتوازن بیش از پیش احـساس می‌شـود.
اکنون رصـدخـانـه ملی ایران بـا عـبور از مـراحـل و گـذرگـاه‌هـای چـالـش بـر انگیز بـه پـایان سـاخـت نـزدیک می‌شـود و در سـال ۱۴۰۰ بـه بهـره بـرداری می‌رسـد. تـمام اجـزا و مـراحـل اجـرایی رصـدخـانـه ملی ایران بـه هـمت مـدیران، دانـشمندان و مـهندسـان ایران و عـمدتـا جـوان و پـر انگیزه طـراحی شـده و بـه اجـرا در آمـده اسـت و تجهیزات آن تـوسـط صـنعتگران کشورمـان سـاخـته و آمـاده شـده اسـت.
پروژه رصدخانه ملی ایران بزرگترین پروژه علمی کشور در حوزه علوم و تحقیقات است. این پروژه از سال ۱۳۸۰ مطالعات تئوری آن آغاز شده و در سال ۱۳۸۹ با شروع ساخت آینه اصلی وارد مرحله عملی شد. رصدخانه ملّی ایران از نظر ارتفاع سومین رصدخانه مرتفع جهان است که در قله گرگش در ارتفاع ۳۶۰۰ متری جنوب کاشان قرار دارد.
هـدف از احـداث رصـدخـانـه مـشاهـده و ثـبت رویدادهـای نـجومی و مـطالـعه اجـرام آسـمانی اسـت تـا بـه کمک آن عـمق و ابـعاد عـلم همچنین فیزیک حـاکم بـر حـرکت و مـحتوی آنـها شـناسـایی و مـطالـعه شـونـد.
اجـرام آسـمانی از سیارات تـا سـتاره هـا و از کهکشان‌ها تـا خـوشـه‌هـای کهکشانی و هـندسـه عـالـم عظیم تـرین و پـرهیجان تـرین مـوضـوعـات بـرای بشـر هسـتند. اجـرام آسـمانی و انـرژی نـهفته در آنـها آزمـایشگاهـهایی هسـتند که عـمده آنـها قـابـل تکرار تـوسـط بشـر نـبوده و چـاره‌ای جـز مـطالـعه از راه دور وجـود نـدارد.
این رصد خانه نیازمند یک تلسکوپ قدرتمند است. تلسکوپ یک محصول دقیق فناوری اپتومکاترونیکی است که تلسکوپ ۴.۳ متری مورد استفاده در این رصدخانه تمام تجهیزات آن بجز شیشه آینه‌ها در ایران ساخته شده است.
تلسکوپ ۴.۳ مـتری پـس از طی مـراحـل طـراحی مـفهومی و تفصیلی بـه دسـت تـوانـمند مـتخصصان جـوان رصـدخـانـه ملی ایران در پـژوهـشگاه دانـش‌های بنیادی و بـا پشـت سـر گـذاشـتن مـوفـق مـراحـل بـازبینی و داوری تـوسـط صـنایع داخـلی سـاخـته شـده اسـت.
تلسکوپ سـازه‌ای ۱۱ مـتری از جـنس فـولاد مـاشین کاری شـده اسـت که بـه واسـطه مـوتـورهـا، سیستم کنترل و سیستم تعلیق هیدورلیکی می‌تـوانـد بـه دقـت بسیار بـالا یعنی حـدود دو دهـم ثـانیه قـوسی حـرکت کرده و اجـرام آسـمانی را رهگیری کند. این دقــت رهگیری هــرگــز در مــحصولات صنعتی ایران سـابـقه نـداشـته و حـدود ۱۰۰ بـرابـر از بهـترین تجهیزات رهگیری بهـتر اسـت.
آنـچه حـساسیت این سـامـانـه را افـزایش می‌دهـد تـوانـایی تلسکوپ در حـضور جریان اجتناب ناپذیر باد است. پـرتـوهـای نـوری از اجـرام آسـمانی بـه آینه اصلی می‌تـابـد و پـس از انعکاس از لایه آلـومینیم خـالـص بـه آینه ثـانـویه می‌رسـد. پـرتـوهـای نـوری پـس از انعکاس از آینه ثـانـویه و بـا عـبور از سـوراخ مـرکزی آینه اصلی در پشـت آینه اصلی و بـر روی آشکارسـاز کانـونی می‌شـود.
این تلسکوپ تـصویری با کیفیت ۰.۵ ثـانـویه قـوسی فـراهـم می‌کند. بـا این دقـت می‌توان نوشته‌های روی یک اسکناس را از فاصله ۵ کیلومتری خواند.
استفاده از فناوری‌های به روز در تلسکوپ‌هـای تحقیقاتی
آینه اولیه تلسکوپ مجهـز بـه سیستم اپتیک فـعال اسـت که می‌تـوانـد بـا دریافـت بـازخـورد از نـور سـتاره هـا شکل آینه را تغییر دهـد. این امـر تـوسـط ۶۰ عـملگر رایانـه‌ای صـورت می‌گیرد و آینه ۴ تنی تلسکوپ در جـهات مـختلف مـتناسـب بـا مـوقعیت و زاویه تلسکوپ تنظیم می‌شـود؛ همچنین آینه ثـانـویه نیز بـا یک سـامـانـه مـشابـه در مـوقعیت مـناسـب تنظیم می‌شـود. این فـناوری بـروزتـرین فـناوری به کار رفـته در تلسکوپ هـای تحقیقاتی اسـت.
دو مـحور چـرخـش امکان رهگیری پیوسـته اجـرام آسـمانی را میسر می‌کند و ابـزار رصـدی مسـتقر در کانـون نـور اطـلاعـات رصـدی از جـمله تـصویر و طیف اجـرام آسـمانی را ثـبت می‌کنند.
آینه‌های اولیه و ثانویه تلسکوپ هریک در فرآیند ۴ ساله سایش و صیقل داده شده اند. زبری سطح آینه‌ها کمتر از ۲ نانومتر است. شیشه‌های آینه‌های تلسکوپ نسبت به شیشه‌های متعارف از نظر انبساط یا انقباض در اثر تغییرات دما ۱۰۰ برابر مقاوم‌تر هستند.
بیشتربخوانید
جزو پنج کشور برتر ستاره شناسی هستیم
البته به جز تجهیزات و امکانات مناسب تلسکوپ یکی از مزایای این رصد خانه دید نجومی قله گرگش با ۰.۶ ثانیه قوسی است که آن را به یکی از بهترین سایت‌های نجومی جهان تبدیل می‌کند. مکان یابی رصدخانه ملی در یک فرآیند ۷ ساله انجام شده است که اندازه گیری‌های دید نجومی مهمترین بخش آن را شامل می‌شود.
حبیب قرار خسروشاهی مجری طرح رصد خانه ملی ایران در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان بیان کرد: پروژه رصد خانه ملی ایران در سال ۱۴۰۰ راه اندازی می‌شود، اما یک الی دو سال طول می‌کشد تا رصد خانه تنظیم شود یعنی سال ۱۴۰۱ یا ۱۴۰۲ می‌توانیم رخداد‌های نجومی را به خوبی رصد کنیم.
او گفت: صفر تا صد این رصد خانه به دست متخصصان ایرانی انجام شده و در منطقه کشور ترکیه رقیب ما محسوب می‌شود که البته آن‌ها این رصد خانه را از کشور دیگری خریداری کردند. کاملا دانش ساخت رصد خانه را داریم و می‌توانیم رصدخانه‌هایی با تلسکوپ بزرگ‌تر بسازیم؛ با رصد خانه ملی ایران جزو پنج کشور مقتدر در حوزه رصدخانه متوسط و ستاره شناسی قرار خواهیم گرفت.
بیشتر بخوانید
انتهای پیام/
