حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، فاطمه زهرا نصراللهی؛ «محمد کشاورز زاده» سفیر کشورمان در چین در ۱۸ بهمن، گفت: امسال سالگرد انقلاب با عید بهاره ‎چین و آغاز پنجاهمین سال برقراری روابط دیپلماتیک دو کشور و پیروزی چهل و دومین سال انقلاب اسلامی همراه شده، خبر‌های خوبی در روابط دو کشور در راه است.

در ادامه محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان هم  ۱۹ بهمن با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما درباره توافق ۲۵ ساله با چین، اظهار کرد: در سفر اخیرم به چین آقای «وانگ یی» وزیر خارجه این کشور درباره پیشنهاد متقابلی که ایران داده بود گفت ما در حال نهایی کردن پیشنهاد ایران هستیم. احساس می‌کنم فاصله زیادی با تمام شدن توافق و بعد طی مراحل نداریم.

به منظور بررسی نقاط ضعف و قوت برنامه ۲۵ ساله ایران با چین و پنجاهمین سال برقراری روابط دیپلماتیک  تهران و پکن با وحید قربانی مسئول اندیشکده سیاست خارجی پژوهشکده راهبردی و کارشناس مسائل چین به گفت‌وگو نشستیم.

 روابط  تهران_پکن به سمت  توسعه می‌رود

باشگاه خبرنگاران جوان: امسال شاهد پنجاهمین سال برقراری روابط دیپلماتیک دو کشور ایران و چین هستیم، ارزیابی شما درباره روابط تهران و پکن در این سال ها چیست و از نقاط ضعف و قوت این روابط برایمان بفرمایید.

قربانی: امسال صدمین سالگرد تاسیس حزب کمونیسم چین است. این سال با پنجامین سالگرد تاسیس روابط دیپلماتیک ایران و چین همزمان شده است و اکنون که در چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی قرار داریم. روابط با چین بحث با اهمیتی در کشورمان است و اخیرا سعی شده که روابط دو کشور ارتقاء پیدا کند و نمونه بارز آن برنامه ۲۵ ساله است که این موضوع در حال پیگیری است.

در سال ۱۹۷۱ در دوره پهلوی روابطمان را با چین آغاز کردیم، پیش از آن روابط دوستانه و تاریخی بود و در دوره جدید روابط تهران و پکن تا حد زیادی تحت تاثیر با متغیر نظام بین الملل و رابطه چین با آمریکا تعریف می‌شد، یعنی اینکه آغاز روابط ایران و چین در دهه ۷۰ میلادی تحت تاثیر روابط چین و آمریکا بود و رابطه ایران و چین به عنوان یک رابطه مستقل دیده نمی‌شد.

اکنون ۴ دهه است که انقلاب اسلامی به وقوع پیوسته است و ما تلاش می‌کنیم که به صورت مستقل رابطه مان را با چین ارتقاء ببخشیم، در برهه اخیر بحث فشار‌های آمریکا و بحث تحریم تا حد زیادی بر رابطه ایران و چین تاثیر گذاشته است. در هر صورت اینکه ما تلاش می‌کنیم که رابطه‌ای مستقل و جدا از متغیر مداخله گر آمریکا با چین داشته باشیم به خودی خود بسیار مبارک است و باید از آن استقبال کرد.

رابطه ما با چین برهه های مختلفی را طی کرده است؛ برهه‌ای قبل از انقلاب؛ سال ۱۹۷۱ میلادی رابطه دو کشور شکل می‌گیرد و تا حدی رابطه گسترش پیدا می‌کند، اما نه به سطحی که بشود به آن اتکا کرد. دوره جنگ تحمیلی تا حد زیادی همکاری این دو کشور بیشتر به حوزه فروش تسلیحات بود و تا حد زیادی از فرصت چین  برای دور زدن تحریم‌هایی که غرب علیه کشورمان در دوره جنگ تحمیلی اعمال کرده بود، استفاده می‌کرد.

در دولت اصلاحات تا حد زیادی رابطه با شرق با توجه به نیاز‌های اقتصادی موجود توسعه پیدا کرد و بحث همکاری‌های دو کشور ارتقاء پیدا کرد، اما یک رابطه پایدار نبود. در واقع زمینه پایداری برای رابطه با چین شکل نگرفت و تا حد زیادی مغفول ماند، اما در نهایت نیاز‌هایی وجود داشت که به سمت ارتقای رابطه با چین رفتیم.

نهاد‌های کشورمان باید  برنامه ویژه‌ای برای  پنجاهمین سالگرد روابط تهران_پکن داشته باشند

باشگاه خبرنگاران جوان: به نظر شما در پنجاهمین سالگرد تاسیس رابطه تهران و پکن برای بهتر شدن این روابط باید چه اقدامی انجام دهیم؟ 

قربانی: امسال پنجاهمین سالگرد تاسیس رابطه تهران و پکن است و به نظر می‌رسد باید سال خاص و متمایزی باشد و برای آن برنامه ریزی کنیم، با توجه به ارتقای جایگاه چین در سطح بین الملل باید برای آن اهمیت قائل شد که پیشنهاد‌های بیشتری از سوی ایران مطرح شود، لذا باید یک سری نشست ها، مراسم ها، نمایشگاه ها، همایش‌ها و برنامه‌های رسانه‌ای در رابطه با پنجاهمین سالگرد تاسیس روابط دو کشور انجام شود و برای گرامی‌داشت این سال یک هفته دوستی بین ایران و چین شکل بگیرد. علاوه بر این لازم است نهاد‌های وزارت امور خارجه، سفارت و مجمع تشخیص مصلحت نظام و دستگاه‌های اجرایی کشورمان مانند دولت، صدا و سیما، اتاق بازرگانی برنامه مدون و ویژه‌ای برای این سال داشته باشند.

برنامه ۲۵ ساله تهران و پکن در سطح مشارکتی است/ ارتقای سطح رابطه چین و ایران لازم بود

باشگاه خبرنگاران جوان: چه اتفاقی افتاد که ایران به سمت برنامه ۲۵ سال با چین رفت؟

قربانی: اساسا دو کشوری که در مناسبات بین المللی قرار دارند، الگو‌هایی برای تعریف رابطه خود دارند، این رابطه می‌تواند تقابل، همکاری، اتحاد، ائتلاف، رقابت و مشاکت باشد. ما سطح روابطمان همواره در طول تاریخ و حتی بعد از انقلاب در سطح همکاری بود و از این سطح بالاتر نرفتیم.

مشارکت یک صفحه جدیدی در رابطه ایران و چین است. این موضوع را چین در ۲ دهه اخیر با دنیا دنبال می‌کند و چیز جدیدی برای پکن نیست. تاکنون نزدیک به ۱۰۰ کشور با چین در قالب مشارکت، همکاری می‌کنند و این کشور با ۱۵ کشور منطقه رابطه مشارکتی دارد، برنامه ۲۵ ساله هم از این مدل رابطه است.

ارتقای سطح رابطه چین و ایران اهمیت اساسی داشت و لازم بود، چراکه همکاری ایران و چین پیش از این برد_برد نبود و ظرفیت ایران کمتر به صورت رسمی دیده می‌شد و بیشتر به صورت رابطه سنتی و تجاری بود؛ فروش کالا‌های چینی و کالا‌های ایرانی و در نهایت همکاری‌هایی تو حوزه انرژی وجود داشت، بنابراین ارتقای همکاری نیاز بود.

مزیت این مدل همکاری با چین، برای ایران کم نیست، بنابراین نیاز بود وارد همکاری جدی شویم، به عنوان مثال در بحث تحریم‌ها دیدیم که چین به راحتی تا حد زیادی عرصه اقتصادی ما را رها کرد و رفت، اما اگر سطح روابط ما یک مرحله بالاتر از همکاری پیشرفت کند و به سطح مشارکتی برسد، چین به راحتی بازار ایران را رها نمی‌کند و از همکاری اقتصادی با کشورمان دست نمی‌کشد.

مشارکت می‌تواند یک تصویر با ثباتی را از همکاری دو کشور شکل دهد. در دوره قبل اگر قدرت بزرگی در عرصه بین المللی به وجود می‌آمد، آماده ورود به همکاری با قدرت‌های بزرگ نبودیم و تجربه همکاری با قدرت‌های بزرگ را نداشتیم و بسیاری از منافع‌مان زیر سوال می‌رفت، بنابراین به نظر من اهمیت مشارکت با چین در برنامه ۲۵ ساله باید مورد تاکید قرار بگیرد.

در برهه حساسی به سراغ چین رفتیم/  برنامه ۲۵ ساله برای دوره تحریمی نیست

باشگاه خبرنگاران جوان: به عنوان کسی که چند ماه است روی برنامه ۲۵ ساله کار می‌کنید، این قرارداد چه نقاط ضعف و قوتی دارد؟

قربانی: به لحاظ حوزه‌های مختلف سیاسی، تجاری، ترانزیت، بانکی، انرژی و گردشگری چین کنونی در قالب برنامه ۲۵ ساله ما را قبول ندارد، شاید مسئولان رسمی کشورمان چنین باوری نداشته باشد، اما ایران در برهه حساسی به سراغ چین رفته است، اگر روند روابط ایران و چین را در چند سال اخیر دنبال کنیم، می‌بینیم که درست زمانی که بحث فشار حداکثری مطرح شد و نیاز به فروش نفت داشتیم به سراغ چین رفتیم، قبل از آن دو سال کاهش رابطه سیاسی و اقتصادی را با پکن تجربه کردیم. به نحوی این از سوی ایران نشأت می‌گیرد.

چینی‌ها با توجه به همراهی که با کشور ما در دوره قبلیِ تحریم‌ها داشتند و در سال ۲۰۰۴ در اوج تحریم‌های قبل با ایران همکاری می‌کردند و مناسبات اقتصادی دو کشور به ۵۱ میلیارد دلار رسیده بود، آنها از ما انتظار داشتند که در سال ۲۰۱۶ و بعد از برجام یک شانس بیشتری برای همکاری با کشور ما داشته باشند و با بی مهری مواجه نشوند، اما آن‌ها بعد از ۲۰۱۶ نه تنها شانس و امتیاز لازم را برای همکاری با ایران پیدا نکردند، بلکه در پروژه‌هایی دیدیم که سهم آن‌ها نادیده گرفته شد و حتی در مواقعی صحنه بازی را عوض کردیم و به سمت غرب رفتیم.

در سال ۲۰۱۶ درست چند روز بعد از برجام «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین به ایران سفر می‌کند و اعلامیه مشارکت جامع راهبردی اعلام می‌شود، اما از آن برهه شاهد بودیم که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ پیشنهاد همکاری جدی به چین ندادیم و برنامه ۲۵ ساله، سال ۲۰۱۸ مطرح می‌شود یعنی چند ماه بعد از اینکه تحریم‌های مرحله‌ای ترامپ شروع می‌شود که در آن زمان ما تحت فشار اقتصادی قرار داشتیم و نگران جدی فروش نفت بودیم.

به خود برنامه ۲۵ ساله به لحاظ محتوایی و نگارش انتقاد زیادی وارد است، اما در کل با تجارب گذشته‌ای که پکن از ما دارد، تصویری با ثبات از کشور و به ویژه دولت ما ندارد، دولت چین، دولت ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ نیست. بسیاری از این موضوعات از بخش خصوصی و نهاد‌هایی نشأت می‌گیرد که با کشور ما در همکاری بودند، اما بعد از ۲۰۱۶ دچار ضرر و زیان شدند یا اینکه شانس همکاری بیشتری با ما نداشتند. این شرکت‌ها و نهاد‌ها تصویر درستی از کشور ما ارائه نمی‌دهند، چراکه تجربه منفی از ما داشتند؛ مثلا تجربه منفی «سینوپک» از همکاری با ایران، شرکت نفتی که در حوزه‌های نفت و گاز با ما همکاری داشته است، اما بعد از ۲۰۱۶ این شرکت‌ها را کنار گذاشتیم و آنطور که شایسته بود با آن‌ها برخورد نکردیم. این شرکت در سطح بالایی در حوزه انرژی چین دخیل است و نقش زیادی در دوره اخیر تحریم داشت.

 برنامه ۲۵ ساله برای دوره تحریمی نیست، یعنی ما برنامه‌ای نوشتیم که در شرایط غیر تحریمی قابل اجراست، مثلا در بحث تضامین حاکمیتی که در برنامه ۲۵ ساله مطرح است، هرجا که تضامین حاکمیتی بوده طرف چینی خط کشیده بر روی آن و گفته بخش خصوصی ما حاضر به همکاری است، یعنی اینکه خود را کنار کشیده و حاضر نیست که تعهد بپذیرد، البته در متن برنامه ۲۵ ساله هم تا حد زیادی آمده است.

 محتوای برنامه ۲۵ ساله با سرعت زیاد تدوین شده که دور از منطق و شرایط کشور ماست، اما اگر بخواهیم برنامه ۲۵ ساله با کشوری مانند چین بچینیم باید شرایط مان را خیلی عمیق‌تر می‌دیدیم و دو کشور را در ۲۵ سال آینده می‌دیدم. در ۲۵ سال آینده قطعا تحولات مختلفی در نظام بین الملل اتفاق می‌افتد و قدرت‌های مختلفی اوج و تنزل پیدا می‌کنند و همراه آن مناسبات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و همه موضوعات در عرصه بین المللی تغییر پیدا می‌کند، اگر برنامه ۲۵ ساله می‌خواستیم بنویسیم باید این موضوعات همه دیده می‌شد.

روابط ایران و چین هنوز  جای پیشرفت دارد

باشگاه خبرنگاران جوان: سفیر کشورمان در چین گفته است که خبر‌های خوبی در روابط دو کشور در راه است. به نظر شما قرار است به زودی سند ۲۵ ساله تهران و پکن نهایی شود؟

قربانی: شاید او نظر شخصی خود را انعکاس داده باشد و اینکه بحث تحولات جدیدی در عرصه بین المللی اتفاق افتاده است و در کشور آمریکا انتخاباتی شده و احتمال این را می‌دهد که کاهش فشار‌های آمریکا اتفاق بیافتد و تحریم‌های ما تا حدی سطحش پایین بیاید و به موجب آن شرایط برای همکاری ایران و چین بیشتر شود، بنابراین نتیجه بنده از این توئیت آقای کشاورززاده این است که او همچنان متغیر مداخله گر آمریکا را در رابطه ایران و چین قوی می‌بیند و سعی می‌کند روابط تهران و پکن را در این قالب ببیند.

برنامه ۲۵ ساله با بازگشت آمریکا به برجام پیوند خورده است، نمی‌گویم تحریم‌ها و فشار‌های آمریکا بر روابط دوجانبه تاثیر ندارد، اما بخش عمده‌ای از مشکلات را می‌شود با یک تصویرسازی سریع و جذب نظر طرف چینی تا حد زیادی مشکلات را حل کرد و حتی در شرایط تحریمی هم می‌شد همکاری کرد، البته اکنون هم با چین همکاری داریم، اما یک رابطه طبیعی است و زیاد متغیر سیاسی نداریم، لذا رابطه ایران و چین هنوز جا دارد که گسترده تر شود.

تمام نیرو‌های ایران در چین به ۲۰۰ نفر هم نمی‌رسد/ لزوم ارتقای نیروی انسانی برای پیگیری روابط تهران_پکن/ستاد ویژه چین به صورت جدی در حال فعالیت برای برنامه ۲۵ ساله است 

باشگاه خبرنگاران جوان: برای بهتر شدن روابط تهران و پکن چه اقداماتی انجام شده است؟

قربانی: در سال‌های اخیر تلاش زیادی کردیم؛ به عنوان مثال ستاد ویژه چین که راه انداختیم و سفر آقای لاریجانی در سال ۲۰۱۸ به چین که پیام حضرت آقا را به پکن انتقال دادند، موجب جرقه برنامه ۲۵ ساله شد و اکنون هم ستاد ویژه چین به صورت جدی در حال فعالیت است و ادامه فعالیت‌های ایران و چین اهمیت دارد. ایران و چین در بستر اینکه یک جایگاه مشخصی وجود داشته باشد که این روابط را در حوزه‌های مختلف دنبال کند.

اکنون ستاد ویژه چین در قالب کمیته‌های مختلف از جمله انرژی، صنعت و معدن و گردشگری فعال در کمیته‌های مختلف در سطح تهران هستند و موضوعات مختلفی که در برنامه ۲۵ ساله دیده شدند را واکاوی می‌کنند و منافع کشور ما را می‌سنجد تا هر موضوعی که لازم است برای بحث برنامه ۲۵ ساله به مرحله اجرا برسد. برنامه ۲۵ ساله یک چارچوب همکاری است و نیاز دارد پروژه و همکاری‌های مختلف ذیل آن دوباره مذاکره شود.

در این سند قرار نیست امتیاز خاصی به طرف چینی بدهیم و یک چارچوبی از همکاری بین دو طرف تعریف می‌شود و در حوزه‌های مختلف مثلا حوزه انرژی به صورت موضوعی به یک اقدام اشاره کردیم، لازم است برای پروژه‌های مختلف که ذیل آن قرار بگیرد با طرف چینی مذاکره کنیم. علاوه بر این شاهد ارتقای نیروی انسانی هم هستیم، اکنون سفارت‌های مختلف در چین نیرو‌های مختلفی دارند، نیرو‌های آمریکا در سفارت چین به بیش از هزار نفر می‌رسد، اما تمام نیرو‌های ایران در چین به ۲۰ نفر هم نمی‌رسد و لازم است ارتقای نیروی انسانی برای پیگیری روابط دوجانبه به صورت جدی در دستور کار قرار بگیرد. البته اخیرا دیدم که این موضوع در حال اتفاق می‌افتد و هم به لحاظ سیاسی و انسانی نیروهایمان در حال تقویت هستند.

لازم است که سریعتر رایزن بازرگانی به چین اعزام شود 

علاوه بر این ها بخش خصوصی‌مان هم باید پای کار بیایند و فقط دولت نباشد. اکنون رایزن نداریم و لازم است که سریعتر رایزن بازرگانی هم اعزام شود، چراکه در همکاری ایران و چین موثر است. بخش خصوصی هرچقدر هم فعال باشد این رایزن است که می‌تواند در توسعه مناسبات اقتصادی ایران وچین گام‌های جدی تری بردارد، بنابراین دو موضوع بحث ستاد ویژه چین و دیگری بحث ارتقای نیروی انسانی اتفاق خاصی است که در این دو سال اخیر در حال اتفاق افتادن است.

ستاد ویژه چین توسط آقای لاریجانی دنبال می‌شود، او بعد از دوره نمایندگی‌اش این بحث را به صورت جدی دنبال می‌کنند، این ستاد لازم است که از دولت محور بودن خارج شود و رابطه ایران و چین در سطح دولت تعریف و محدود نشود، چراکه تکرار تجارب قدیمی است و اینکه در سطح حاکمیت و کل مجموع کشوری باید دیده شود و اینکه ستاد ویژه چین نباید کارکردی دیده شود. این ستاد باید سطح بالاتری از اراده وحاکمیت ما را به طرف چینی انتقال دهد و استراتژی سیاست خارجی ایران بازتاب دهد.

در حقیقت چین کشوری در حال ارتقای در نظام بین المللی است و اگر کشوری آماده همکاری و مناسبات با آن نباشد، ضرر می‌کند، بنابراین لازم است به صورت جدی چین را ببینیم و شبکه‌های فکر و اتاق فکرمان در این موضوع متمرکز باشند، تا بتوانیم اعتماد و تصویر لازم را برای رابطه مان شکل دهیم و بتوانیم سرمایه اجتماعی را برای این رابطه به وجود بیاوریم.

انتهای پیام/