به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان، نشریه فارن پالیسی در مطلبی با عنوان «شکست برنامه توزیع جهانی واکسن کرونا یعنی مشکلات بیشتر برای آمریکایی‌ها» نوشت: برنامه توزیع جهانی واکسن کرونا در حال شکست است. گویا ظهور انواع خطرناکتر و کشنده‌تر کووید-۱۹ در جهان، از برزیل و آفریقای جنوبی گرفته تا انگلیس به اندازه کافی بد نبود، که حالا بسیاری از کشور‌های غربی با کمبود شدید واکسن دست و پنجه نرم می‌کنند و نزاع زشتی در میان آن‌ها برای دستیابی به منابع واکسن کرونا شروع شده است.

اوضاع در کشور‌های در حال توسعه حتی بدتر است به طوری که بیشتر آن‌ها هنوز اولین دوز از واکسن‌های سفارشی خود را دریافت نکرده‌اند. مطالعات و بررسی‌های جدید نشان می‌دهد تأمین واکسن کرونا برای آن‌ها ممکن است چند سال طول بکشد و وضع فعلی آن‌ها را که بر اثر رکود جهانی بغرنج شده است، رقت‌بارتر کند و منجر به ناآرامی‌ها و خشونت‌هایی شود که مانند این ویروس، به سرعت گسترش خواهد یافت.

همه مردم جهان باید منتظر وخامت اوضاع خود باشند

دولت بایدن ممکن است اینطور احساس کند که همه امکانات لازم را برای مدیریت مشکلات مربوط به تامین و عرضه واکسن کرونا در آمریکا در اختیار دارد. البته این مسئله قابل درک است. در صورتی که واشنگتن و هم‌پیمانان کاخ سفید هرچه سریعتر کاری برای فقیرترین کشور‌های جهان نکنند، همه مردم در همه جای زمین، به زودی باید منتظر وخامت اوضاع خود باشند.

اجازه بدهید شمایی از اوضاع غرب آمریکا را به تصویر بکشیم. چندین هفته است که آمریکا با معضل تامین و توزیع واکسن کرونا دست و پنجه نرم می‌کند. بسیاری از ایالت‌ها به اندازه کافی واکسن کرونا ندارند و مجبور شده‌اند برنامه واکسیناسیون ده‌ها هزار نفر از مردم این ایالت‌ها را لغو کنند. برخی از این ایالت‌ها حتی با وجود داشتن واکسن کافی، نتوانسته‌اند کار واکسیناسیون را مدیریت کنند. همه این موارد باعث افزایش مرگ و میر بیماران کرونایی شده است.

روز سه‌شنبه جو بایدن برنامه خود را برای تهیه صد میلیون دوز دیگر از هریک از واکسن‌های تولیدی شرکت‌های فایزر و مدرنا اعلام کرد. با این حال و حتی اگر او موفق به این کار بشود، ارزیابی‌های دولت آمریکا حکایت از آن دارد که این کشور تا رسیدن به ایمنی کامل و بازگشت احتمالی اوضاع به شرایط عادی، ماه‌ها فاصله دارد.

در آن سوی اقیانوس اطلس، جایی که میزان واکسیناسیون کرونا حتی پایین‌تر از آمریکاست، بعد از آنکه شرکت آسترازنکا اعلام کرد برخلاف وعده‌ای که داده بود، فقط می‌تواند ۴۰ درصد واکسن‌های مورد نیاز کشور‌های اتحادیه اروپا را تحویل بدهد، اوضاع به حدی بد شد که مقامات این اتحادیه تهدید کردند تدابیر کنترلی سختی را در کوریدور‌های صادراتی -به منظور نظارت بر صادرات واکسن‌های تولیدی این شرکت- به اجرا می‌گذارند. همین مسئله کافی بود تا در اذهان عمومی اینطور القا شود که شرکت آسترازنکا عمداً می‌خواهد واکسن کمتری به اتحادیه اروپا بدهد تا واکسن‌های خود را با قیمت بالاتر در جا‌های دیگر بفروشد.

همه این پسرفت‌ها، خطرناک و ناامیدکننده هستند. ولی اوضاع کشور‌های ثروتمند جهان هنوز نسبتا خوب است. نتایج بررسی «واحد اطلاعاتی نشریه اکونومیست» (بخش تحقیقات و مشاوره اقتصادی نشریه اکونومیست) نشان می‌دهد آمریکا، انگلیس و اتحادیه اروپا هنوز هم می‌توانند تا پایان سال جاری میلادی، بخش گسترده‌ای از برنامه واکسیناسیون خود را عملیاتی و محقق کنند.

ولی کشور‌های در حال توسعه چندان خوش شانس نخواهند بود. بنا بر اعلام این واحد تحقیقاتی، ۸۴ کشور از مجموع فقیرترین کشور‌های جهان تا سال ۲۰۲۴ موفق به دریافت واکسن‌های کافی برای واکسیناسیون سراسری مردم نخواهند شد. تدروس ادهانوم، رئیس سازمان جهانی بهداشت، چندی پیش از این نابرابری تحت عنوان «شکست اخلاقی فاجعه‌بار» نام برد.

کشور‌های ثروتمند واکسن‌های تولیدی را احتکار می‌کنند

دلایل تاخیر در تحویل واکسن کرونا بسیار ساده و پیش پا افتاده هستند: آنطور که کریل رامافوسا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی، روز سه‌شنبه در کنفرانس سالانه مجمع اقتصاد جهانی عنوان کرد، کشور‌های ثروتمند در بحبوحه تقلا برای محافظت از شهروندان خودشان، واکسن‌های تولیدی را احتکار می‌کنند.

بررسی‌های اخیر نشریه نیویورک تایمز نشان می‌هند اظهارات رامافوسا اغراق‌آمیز نیست. اتحادیه اروپا به تازگی به اندازه دو بار واکسیناسیون کامل تمام جمعیت خود، قرارداد‌های پیش خرید واکسن کرونا امضا کرده است. آمریکا چهار برابر نیاز خود قرار داد منعقد کرده است و کانادا شش برابر جمعیت خود.

هرچند سازمان جهانی بهداشت با مشارکت چند شرکت غیرانتفاعی برنامه موسوم به کوواکس را برای تضمین تامین واکسن مورد نیاز کشور‌های فقیر شروع کرده است، این برنامه با کمبود شدید منابع مالی مواجه است و بعید است که بتواند تا قبل از ماه فوریه، کار توزیع واکسن میان کشور‌های عضو کوواکس را شروع کند و حتی در نهایت موفق به این کار بشود، کوواکس خواهد توانست ۲۰ درصد واکسن مورد نیاز جمعیت کشور‌های عضو خود را تامین کند. این تعداد، بسیار پایین‌تر از واکسن‌های مورد نیاز به منظور تحقق ایمنی جمعی است.

این تاخیر و تعلل‌ها، در اوج همه‌گیری کرونا، برای بسیاری از کشور‌های فقیر و مردم آن‌ها خردکننده خواهد بود. بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند که رکود ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ طی سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، حدود ۱۵۰ میلیون نفر از مردم جهان دچار فقر شدید خواهند شد. در سال ۲۰۱۹، کارگران مهاجر شاغل در کشور‌های ثروتمند، مجموعاً ۵۵۴ میلیارد دلار از درآمد خود را برای کمک به خانواده‌های خود ارسال کردند که حدود ۸۰۰ میلیون نفر هستند.

برآورد‌ها حکایت از آن دارد که در سال ۲۰۲۰، این رقم به یک پنجم تنزل یافت که در تاریخ بی‌سابقه بود. در این حال، با ادامه همه‌گیری کرونا، دیگر منابع درآمدی مهمی که کشور‌های فقیر زیادی به آن‌ها وابسته هستند، به ویژه در بخش گردشگری و کالا‌هایی مانند نفت و مس، بیش از پیش دچار انقباض شدند.

کشور‌های غربی کمتر «هم‌نوع دوست» و بیشتر «منفعت‌طلب» هستند

همه این مشکلات و بدبختی ناشی از آنها، باید کافی باشد تا کشور‌های ثروتمندتر به خودشان بیایند (و به فکر کمک به کشور‌های دیگر بیفتند.)، ولی گویا آمریکا و دیگر کشور‌های غربی، کمتر «هم‌نوع دوست» و بیشتر«منفعت طلب» هستند؛ خصوصیاتی که برای کمک به ملت‌های فقیر -به ترتیب- باید بیشتر و کمتر باشند.

اولا هرچه به مسئله همه‌گیری ویروس کرونا در کشور‌های در حال توسعه بی‌توجهی شود، احتمال تداوم روند جهش یابی کووید-۱۹ بیشتر خواهد شد. تازه، حتی گونه‌های خطرناکتر بیشتری از این ویروس ظاهر خواهند شد و به دیگر نقاط جهان انتشار خواهند یافت. همانطور که چارلی ولر، رئیس بنیاد بهداشتی ولکام انگلیس، به تازگی گفت «ما نمی‌توانیم اجازه بدهیم که بخش‌هایی از جهان از دستیابی به واکسن کرونا محروم شوند، زیرا پیامد‌های آن به خود ما بازخواهد گشت.» یا همانطور که الساندرو وسپیگنانی از اساتید دانشگاه نورث ایسترن یونیورسیتی در مصاحبه با وال استریت ژورنال گفت «اگر ما اجازه بدهیم این ویروس وحشی‌تر بشود و در کشور‌های دیگر گسترش یابد، مثل بومرنگ به خود ما بازخواهد گشت.»

دوم اینکه، نتایج مطالعه جدید اداره ملی تحقیقات اقتصادی آمریکا که روز دوشنبه منتشر شد، نشان می‌دهد توزیع نابرابر واکسن کرونا در جهان می‌تواند فقط طی امسال ۹ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی لطمه بزند. اختلال در چرخه‌های عرضه جهانی واکسن کرونا و نیز محقق نشدن تقاضای مشتریان از علل اصلی این مسئله هستند. هرچند این واقعیت که همه‌گیری کرونا باعث زیان اقتصادی هنگفتی خواهد شد، چیز جدیدی نیست، و ما همین الان هم آن را حس می‌کنیم، جدیدترین یافته‌های علمی بسیار بیشتر از برآورد‌های قبلی هستند. این گزارش همچنین حاوی پیش‌بینی‌هایی است که از منظر غرب، بسیار نگران‌کننده است: نزدیک به نیمی از ۹ تریلیون دلار زیان اقتصادی مذکور دامنگیر کشور‌های ثروتمند خواهد شد؛ حتی اگر آن‌ها بتوانند اکثر جمعیت خود را واکسینه کنند. به بیان دیگر، رکود اقتصادی در کشور‌های فقیری که واکسن دریافت نمی‌کنند، به زیان همه خواهد بود.

کووید-۱۹ کشور‌های در حال توسعه را بی‌ثبات کرده است

ولی خطرات به همینجا ختم نمی‌شوند. طارق غنی، از اقتصاددانان سرشناس گروه بین‌المللی بحران، به تازگی استدلال کرد همه‌گیری کرونا امنیت جهانی را نیز تضعیف خواهد کرد و به مخاطره خواهد انداخت. کووید-۱۹ همین حالا هم کشور‌های در حال توسعه را به انحاء مختلف بی‌ثبات کرده است و به سادگی می‌تواند با افزایش بیکاری، از بین بردن طبقه متوسط جامعه، مصرف کردن منابع مالی دولت‌های ضعیف، موجب شدن قحطی در کشور‌هایی مانند بورکینافاسو و نیجریه، و همچنین بغرنج کردن روند ظریف و حساس انتقال قدرت در سودان و نقاط دیگر، این خشونت‌ها را به آنسوی مرزهایشان گسترش بدهد.

لذا، بایدن و رهبران دیگر کشور‌های ثروتمند جهان برای کمک به کشور‌های در حال توسعه جهان و بالطبع، خودشان چه کار می‌توانند بکنند؟

اینکه فقط بخواهند واکسن بیشتری در اختیار این کشور‌ها قرار بدهند، کفایت نمی‌کند. توزیع واکسن‌های فعلی و سفارش‌های آتی، با توجه به لزوم نگهداری آن در یخچال‌های ویژه، در میان کشور‌های فقیر دشوار و تقریبا غیرممکن است. نتایج مایوس‌کننده آزمایش واکسن چینی کرونا (سینوواک) هم نشان می‌دهد که ساخت و تولید واکسن‌های جدید چقدر سخت است. واقع‌بینانه نیست که انتظار داشت غرب واکسن‌های سفارشی خود را با کشور‌های فقیرتر تقسیم کند. هرچند که شاید برخی بگویند یک کادر بهداشتی و درمانی در زیمبابوه بیشتر از یک فرد ۵۰ ساله سالم اهل نیوجرسی که محل کارش مانند بیمارستان محل بستری بیماران کرونایی خطرناک نیست، مستحق دریافت واکسن کرونا می‌باشد. بدیهی است چنین انتخابی، گزینه سیاسی مناسب و سازنده‌ای نخواهد بود.

خوشبختانه، واشنگتن گزینه‌های دیگری دارد. این کشور می‌تواند از پیشنهاد آفریقای جنوبی و هند مبنی بر تسهیل و لغو موقتی حقوق مالکیت معنوی فرآورده‌های دارویی مربوط به کووید-۱۹، حمایت و به کشور‌های فقیر کمک کند تا خودشان بلافاصله کار تولید واکسن‌های تایید شده موجود را شروع کنند. آرناب آچاریا و سانجِی ردی، دو کارشناس امور اقتصادی، به تازگی موضوع جالبی را در سیاست خارجی عنوان کردند. این کارشناسان گفتند لغو حقوق مالکیت معنوی ثبت اختراع دارو‌های مهم برای مدت زمانی کوتاه، لزوما انگیزه دیگر شرکت‌های داروسازی را برای توسعه واکسن در آینده از بین نمی‌برد. این دو کارشناس گفتند فقط کافی است دولت‌های غربی به طور سخاوتمندانه بخشی از منافع و سود حاصل از تولید واکسن‌های تولیدی مشترک را از شرکت‌های فعال در کشور‌های فقیر دریافت کنند.

با این حال، چنین اقدامی با واکنش منفی لابی قدرتمند شرکت‌های دارویی مواجه خواهد شد، موضوعی که دولت بایدن احتملا دوست ندارد فعلا گرفتار آن شود به ویژه آنکه، دولت بایدن گزینه‌های کمتر جنجالی‌تری دارد. همچنانکه غنی از کارشناسان گروه بین‌المللی بحران می‌گوید، واشنگتن و متحدانش بیش از هرچیز باید روی بخشودگی بدهی کشور‌های فقیر و اعطای کمک‌های مالی بیشتر به آن‌ها متمرکز باشند. به اعتقاد او، با توجه به کاهش بی سابقه نرخ سود تسهیلات، این کار می‌تواند با نرخ نسبتاً ارزانتر و استقراض از بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول انجام شود. کمک مالی بیشتر می‌تواند تکیه گاهی برای کشور‌های ناپایداری مانند عراق، لبنان و ... باشد.

خطرات ناشی از کمک نکردن به کشور‌های در حال توسعه بیشتر از آن است که سیاستگذاران غربی می‌پندارند

نویسنده این مطلب در ادامه نوشت: اجرای هیچیک از این اقداماتی که من گفتم آسان نخواهد بود و موضوع این نیست. نکته این است که خطرات ناشی از عدم اقدام برای کمک به کشور‌های در حال توسعه برای مقابله با همه‌گیری کرونا بسیار بیشتر از آن است که به نظر می‌رسد اکثر سیاستگذاران غربی می‌پندارند.

هرچند تمرکز خاص روی مردم کشور خودتان طی بحران همه‌گیری کرونا جالب به نظر می‌رسد، رهبران کشور‌های ثروتمند باید درک کنند کشور‌های فقیر نیازمند توجه و کمک آن‌ها هستند، زیرا در غیر این صورت، شهروندان غربی هم بالاجبار گرفتار خواهند شد.

انتهای پیام/