او افزود: ۱۹۶ سال پیش، سر سلسله این خاندان به نام "حکیم سید میرزا امین‌الدوله مدرسی یزدی" سال ۱۲۰۳ خورشیدی از یزد به خراسان مهاجرت و پس از مدتی تهیه و تجویز گیاهان دارویی در مشهد، به تربت‌حیدریه نقل مکان کرد و سال ۱۲۴۷ خورشیدی مقارن با دوره ناصری، حجره عطاری خود را در مکانی جنب کوچه کاریز تربت‌حیدریه برپا کرد.

---

پژوهشگر محلی تاریخ شفاهی تربت‌حیدریه ادامه داد: پس از حکیم امین‌الدوله مدرسی یزدی، فرزندش سیداحمد که خواص درمانی گیاهان و فنون تهیه دارو را از پدر آموخته بود دست‌اندرکار جمع‌آوری گیاهان دارویی و ساخت عرقیات گیاهی با استفاده از دانش و مهارت لازمه این حرفه در تربت‌حیدریه می‌شود تا اینکه در طول زمان با اشتهار به نام "سیداحمد دوافروش" و همچنین مراودات حرفه‌ای با طبیبان سنتی آن زمان تربت‌حیدریه همچون میرزا محمود حکیم‌باشی و کربلایی مراد جراح، در میان مردم این شهر ارج و اعتبار کسب می‌کند.

 

شریفی تربتی بیان کرد: در همین ایام مصادف با اواخر دوره حکوت سلسله قاجار، عطاری دیگر با نام "کربلایی محمدحسین مشهدی" که در مشهد دست‌اندرکار تهیه و تجویز گیاهان دارویی بود به همین سبب به سمرقند و بخارا رفت و آمد داشت نیز به تربت‌حیدریه عزیمت کرده و با شراکت برادر کوچکترش حاج ذبیح‌الله امیری در این شهر حرفه خود را پی می‌گیرد.

او تصریح کرد: حاج ذبیح‌الله نیز شاگردی به نام "حاج محمدرضا منصوری" داشت که او نیز پس از کسب مهارت، به طور مستقل فعالیت کرده و با دایر کردن مغازه جوشانده فروشی واقع در ابتدای کوچه شیرچهارسو تربت‌حیدریه به جمع عطاران سنتی این شهر اضافه می‌شود.

پژوهشگر محلی تاریخ شفاهی تربت‌حیدریه تاکید کرد: هم زمان با این روند، سه نفر از فرزندان سیداحمد دوافروش که حرفه پدری را در تربت‌حیدریه ادامه داده بودند نیز کار خود را توسعه داده و در مزرعه‌ای واقع در کلاته سبز اسماعیل‌آباد در حومه این شهر اقدام به کشت گیاهان دارویی کردند.

 

این برادران هریک در همین چارچوب کار عهده‌دار کشت و برداشت گیاهان دارویی، حمل و نقل آن، مداوای بیماران در مراجعه به آبادی‌های اطراف تربت‌حیدریه و عرضه فروش گیاهان دارویی در این شهر شدند.

 

شریفی تربتی اظهار کرد: سیداحمد مدرسی مشهور به "دوافروش" علاوه بر فرزندانش، شاگردانی هم تربیت کرد که از میان آن‌ها "سیدعلی بهشتی و بلوریان" در ایجاد و گسترش طب نوین و داروخانه‌های کنونی در تربت‌حیدریه نقش آفرینی کرده‌اند. به این ترتیب خانواده مدرسی نه تنها با انتقال سینه به سینه کار از پدر به پسر با وجود تاسیس داروخانه‌های نوین و رواج طب مدرن تاکنون به حرفه عطاری در تربت‌حیدریه ادامه داده‌اند بلکه شاگردانی هم تربیت کردند که همچون "رضا حقیقی، اکبر زارعی و حسین مولوی" به تداوم حیات حرفه تولید، عرضه و تجویز گیاهان دارویی در تربت‌حیدریه کمک کرده اند.

او به پیشینه تهیه و ساخت برخی پماد‌ها و دارو‌های معمول زمان قدیم در تربت‌حیدریه نیز اشاره کرد و افزود: در این خصوص می‌توان نمونه‌های از کار‌های داروسازان سنتی، شیوه درمان و حتی مهارت جراحی آن‌ها را برشمرد.

مدرس دانشگاه فرهنگیان تربت‌حیدریه "کربلایی مراد جراح" را یکی از این افراد حاذق ذکر کرد و ادامه داد: او در امر طبابت به ویژه جراحی با روش سنتی، خدمات شایانی همچون ترمیم آسیب‌دیدگی شدید یک زن اهل روستای فهندر ارائه کرد که صورتش توسط حیوان درنده دریده شده بود.

شریفی تربتی بیان کرد: همچنین اقدام کربلایی مراد جراح در خارج کردن زالو از داخل بدن شمار زیادی سربازان روس مستقر در اطراف تربت‌حیدریه که به خاطر نوشیدن آب آلوده مبتلا به بیماری "زالوزده" شده بودند نیز به عنوان درمانی چشمگیر هنوز در اذهان باقی مانده است.

او تصریح کرد: کربلایی مراد جراح که اهالی تربت وی را "کل‌مراد" صدا می‌کردند روغن وازلین را با گرد پنی‌سیلین می‌آمیخت و پس از شست و شوی محل زخم، آن را با پماد دست‌ساز خود پانسمان می‌کرد و زخم پس از سه روز التیام می‌یافت.

پژوهشگر تاریخ شفاهی تربت‌حیدریه تاکید کرد: سیدحسن مدرسی نیز به مداوای جراحت‌ها با ترکیبی دست‌ساز از پرمنگنات و مرکوکروم می پرداخت چنانکه خدمات او برای درمان شهروندان انقلابی زخمی شده در درگیری با سرکوب گران رژیم ستم شاهی در خیزش مردمی نهم دی ماه سال ۱۳۵۷ تربت‌حیدریه ثبت و ضبط شده است.

شریفی تربتی همچنین به ساخت برخی مواد دارویی شیمیایی و دوا‌های گیاهی همچون شش دارو، سولفات دوسود و شیرین‌بیان نیز توسط "حاج ذبیح‌الله امیری" عطار برای بیماران تربتی اشاره و اظهار کرد: مرحوم مدرسی هم در نیمه نخست دهه ۱۳۳۰ که نوعی عفونت پوستی در تربت‌حیدریه فراگیر شده بود اقدام به ساخت پمادی کرد که به خاطر تاثیرش در بهبود بیماران هنوز توسط مردم این خطه بازگویی می‌شود.

نخستین داروخانه مدرن تربت‌حیدریه

او از "داروخانه کرامتی" به عنوان نخستین داروخانه مدرن در تربت‌حیدریه یاد کرد و افزود: این داروفروشی توسط یک شخص آذری غیربومی به همین نام با سبک و سیاق امروزی در این شهر تاسیس شد. دو پزشک به نام‌های "دکتر اعتضاد" اهل کاشمر و "دکتر کرچی" که روس بود در داروخانه کرامتی تجویز دارو و نسخه‌پیچی می‌کردند. دکتر کرچی بعد‌ها مسلمان و پس از فوت در گورستان ملکی در حومه تربت‌حیدریه به خاک سپرده شد.

پژوهشگر محلی تاریخ شفاهی تربت‌حیدریه ادامه داد: سال ۱۳۲۵ خورشیدی نیز یکی از شاگردان سیداحمد مدرسی که در شناخت، تهیه و تجویز گیاهان دارویی تربیت شده او بود، پس از تحصیل در دانشگاه و کسب مدرک دکترای دارو سازی، به عنوان نخستین فرد بومی تربت‌حیدریه، داروخانه‌ای را با نام خود به اسم "داروخانه دکتر بلوریان" در این شهر تاسیس کرد.

شریفی تربتی بیان کرد: پس از داروخانه‌های کرامتی و بلوریان، یکی دیگر از شاگردان عطار سنتی مدرسی دوافروش، به نام سیدعلی بهشتی که سابقه کار در داروخانه دکتر بلوریان را داشت، نه تنها داروخانه بهشتی را در این شهر دایر کرد بلکه با مشارکت حاج محمدحسن بهره‌مند "داروخانه اطمینان" را نیز در خیابان مرکزی تربت‌حیدریه راه انداخت.

سید جعفر مدرسی از نوادگان حکیم سیدمیرزا امین‌الدوله مدرسی یزدی" نیز گفت: تهیه، عرضه و تجویز گیاهان دارویی و طب سنتی نه تنها در تربت‌حیدریه به صورت موروثی از نزدیک به دو قرن پیش تاکنون در میان اعضای خانواده مدرسی در جریان است بلکه برادرانم نیز هم‌اینک در مشهد به همین حرفه اشتغال دارند.

او افزود: البته تا ۳۵ سال پیش به کشت و تولید گیاهان دارویی نیز در حومه تربت‌حیدریه مشغول بودیم، اما پس آنکه پدرم مزرعه را فروخت کار تولید و کشت گیاهان دارویی در میان خانواده مدرسی متوقف شد.

سید عماد مدرسی فرزند این عطار سنتی باسابقه گفت: برخی عطاران و دست‌اندرکاران طب سنتی از طبیعت گرم یا سرد دارو‌های گیاهی بی‌اطلاع هستند و به اشتباه دارو را برای افراد بلغمی مزاج یا صفراوی مزاج تجویز می‌کنند و نتیجه آن که حال بیمار بدتر می‌شود.

او افزود: برخی هم از نیاز موجود در جامعه سوءاستفاده می‌کنند و مثلا برای رفع نارسایی‌های جنسی که این روز‌ها در فضای مجازی نیز زیاد مطرح است اقدام به تجویز دارو‌هایی می‌کنند که حتما باید از سوی پزشک متخصص تجویز شوند و یا این بعضا دارو‌های شیمیایی را مخلوط کرده و به اسم داروی گیاهی عرضه می‌کنند.

این عطار و فعال در عرصه طب سنتی ادامه داد: این تصور که همه نوع بیماری قابل معالجه با داروی گیاهی است تصوری غلط است چون دارو‌های گیاهی سریع‌الاثر نیستند. مثلا با هیچ نوع داروی گیاهی عارضه گرفتگی رگ قلب برطرف نمی‌شود بنابراین حتما باید توسط پزشک متخصص بررسی شود و یا اینکه بیماری کبد چرب بدخیم صرفا باید توسط پزشک متخصص معاینه و درمان شود.

 

منبع : ایرنا

انتهای پیام// م.ب