به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، حوزه نفت ایران در این هفته شاهد سفر وزیر نفت به مسکو بود. کشوری که قرار در حوزه نفتی همکاری های مختلفی را داشته باشد. وزیر نفت همچنان در این کشور حضور دارد و گفت و گو های متعددی را با مقامات نفتی کشور روسیه انجام داده است. اما هدف از این سفر و دیدار با همتایان خود در این کشور چیست؟ 

بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان،  در جریان سفر به روسیه پس از دیدار با الکساندر نواک، معاون نخست وزیر و نیکلای شولگینوف، وزیر انرژی این کشور گفت: ایران از سرمایه گذاری شرکت‌های روس در صنعت نفت استقبال می‌کند.

وی همچنین روسیه را شریک راهبردی ایران معرفی کرد و فعالیت شرکت‌های روسی در صنعت نفت ایران را منوط به توجه به قانون حداکثر استفاده از توان داخلی دانست.

این سخنان زنگنه در حالی مطرح می‌شود که شرکت‌های روسی سابقه خوبی در پایبندی به قول و قرار‌های خود با ایران نداشته اند؛ همچنین سابقه روابط خارجی کشور ما نشان می‌دهد هر زمان که به سرمایه گذاری شرکت‌های خارجی دل خوش کرده ایم، سال‌ها طرح‌های مختلفمان با وجود نیروی متخصص داخلی، بر روی زمین مانده است.

به عنوان مثال شرکت دولتی "زاروبژنِفت روسیه" که طی‌های سال‌های ۹۵ و ۹۶ با امضای تفاهم نامه‌ای قصد سرمایه گذاری ۶۰۰ میلیون دلاری در توسعه میادین نفتی آبان و پایدار غرب واقع در جنوب دهلران و غرب اهواز را داشت، پس از شروع دور جدید تحریم‌های آمریکایی بر علیه ایران، در آبان ماه سال ۹۷ ایران را ترک کرد!

در توافقنامه این شرکت با طرف ایرانی، مقرر شده بود که ۸۰ درصد از توسعه این میادین را انجام دهد و ۲۰ درصد مابقی بر عهده شرکت دنا انرژی ایرانی بود.

فضای سرمایه گذاری ایران، مقصر خروج روسیه بعد از تحریم‌های آمریکایی است

محمدی، یک کارشناس حوزه نفت و انرژی که تمایلی به افشای نامش نداشت، درباره دلیل پایبند نبودن شرکت‌های روسی به قرارداد‌های نفتی با ایران گفت: اگر ما در دوره‌ای شاهد ورود سرمایه گذاران خارجی و رفتن آن‌ها هستیم، به دلیل این است که در داخل، خیلی سرمایه گذاری را برای آن‌ها جذاب نکرده ایم.

وی افزود: ما تا جایی که می‌توانیم باید از ظرفیت‌های داخلی خودمان در صنعت نفت استفاده کنیم، اما از آن جایی که بخش عمده سرمایه گذاری‌ها در صنعت نفت ارزی است و ما به ارز نیاز داریم، بنابراین به منابع خارجی نیاز خواهیم داشت؛ یعنی ارز را باید از صادرات نفت یا سرمایه گذاری‌های خارجی به دست بیاوریم.

این کارشناس نفت و انرژی ادامه داد: اگر می‌خواهیم با کشور‌های خارجی کار کنیم باید از تجربیاتمان استفاده کنیم، تجربه نشان داده آن کسی که در شرایط تحریمی اولین نفر از ایران خارج می‌شود و ضرر می‌زند، اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها هستند و چین و روسیه بیشتر قابل اتکا هستند، چون ساختار شرکت‌ها در روسیه و چین بیشتر از اروپا و آمریکا دولتی است.

وی بیان کرد: اگر دولت‌های آن‌ها از نظر سیاسی با کشور ما همراه باشند، شرکت‌های آن‌ها نیز در ایران سرمایه گذاری می‌کنند؛ بر خلاف اروپایی‌ها که می‌گویند من دولت هستم و شرکت‌های من خصوصی هستند و حتی اگر از نظر سیاسی بگویم برجام باید رعایت شود، شرکت‌های من از من تبعیت نمی‌کنند و تصمیم خودشان را می‌گیرند!

بیشتر بخوانید

• تعمیق همکاری‌های تهران-مسکو در بخش انرژی/ استقبال از سرمایه‌گذاری شرکت‌های روس در صنعت نفت

این کارشناس افزود: اگر ما بتوانیم فضای سرمایه گذاری را برای شرکت‌های روسی و چینی تسهیل و جذاب کنیم، ریسک خروج آن‌ها از کشور بر اثر فشار‌های اروپا و آمریکا کمتر می‌شود، اما به طور کلی ما نباید در صنایع حیاتی وابسته باشیم؛ نباید معطل این باشیم که حتی روسیه و چین بخواهند در کشور ما سرمایه گذاری کنند، آمریکا و اروپا که جای خود دارند. باید به نحوی روسی‌ها و چینی‌ها را سهیم کنیم که اگر روزی رفتند، کار ما لنگ نماند.

ظرفیت مصرف داخلی نفت خام ثابت مانده است

وی ضمن تاکید مجدد بر تلاش برای جذاب‌تر کردن فضای سرمایه گذاری در ایران، اظهار کرد: مسئله جلوگیری از خام فروشی و ایجاد ارزش افزوده در صنعت نفت، یک راهبرد دراز مدت است که وزارت نفت باید آن را پیگیری کند که به طور عمده شامل ایجاد ظرفیت‌های پالایشی و در امتداد آن ظرفیت‌های پتروشیمیایی و به عبارت بهتر ایجاد پتروپالایشگاه هاست.

این کارشناس نفتی ادامه داد: این کار دراز مدتی است که سال‌ها باید آن را انجام می‌دادیم و اکنون هم باید انجام بدهیم؛ این که در مقطع کنونی بخواهیم برای افزایش سهم فروش نفت با روسیه مذاکره کنیم، خوب است، چون ظرفیت ایجاد شده‌ای برای مصرف نفت در کشور وجود ندارد و نمی‌توان گفت نباید نفت خام صادر کرد.

وی در پایان گفت: نزدیک شدن به روسیه به عنوان یک بازیگر مهم در بازار نفت و گاز برای شکل گیری زمینه همکاری با این کشور، هدف بزرگتری نسبت به هدف افزایش فروش نفت است، اما این که ما در سال‌های گذشته ظرفیت‌های مصرف نفت خام در داخل را ایجاد نکردیم هم بحث مهمی است؛ این چرا طی چندین سال ظرفیت‌های پالایشی ما تقریبا ثابت مانده و تغییر محسوسی نداشته است؟ این ایراد واردی به عملکرد وزارت نفت در دوره‌های مختلف است.

اگر نیم نگاهی به داده‌های اقتصادی که در آمار‌های مراجع رسمی کشور منتشر می‌شود، داشته باشیم متوجه می‌شویم که با وجود این که به قول وزیر نفت، روابط ایران و روسیه راهبردی است، اما حتی پس از اجرای برجام که این روابط راهبردی در حوزه سیاسی و امنیتی، در سطح بالایی قرار داشتند، روابط اقتصادی این کشور با ایران به سطح مطلوبی نرسید.

در تحلیل چرایی این اتفاق نیز می‌توان چند فرضیه را در نظر گرفت؛ مهمترین فرضیه می‌تواند این باشد که، چون ایران مدام سعی کرده اقتصاد را بر پایه نفت پیش ببرد و مزیت‌های دیگر اقتصادی اش را در سایه صنعت نفت پنهان کرده، در برهه‌های تحریمی، حتی کشور‌های دارای راهبرد مشترک نیز ترجیح می‌دهند ارتباطشان را با طرف مقابل که مزیت اقتصادی بیشتری دارد، حفظ کنند و بنابراین ایران را در اولویت روابط تجاری خود قرار نمی‌دهند.

فرضیه مهم بعدی را می‌توان، رقابت روسیه با ایران در فروش گاز دانست چرا که هر دو کشور، بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارند و در صورت توانمندتر شدن ایران، در حقیقت رقیب روسیه توانمندتر می‌شود.

چرا وزیر نفت با وجود اطلاع از بدعهدی‌ها دوباره به سراغ روسیه رفت؟‌

می‌توان گفت پس از شیوع ویروس کووید-۱۹ در جهان، این ویروس کوچک کمر بازار نفت را به خاک زد و کشور‌های دارای اقتصاد نفتی را در شوک عمیق اقتصادی فرو برد؛ هر چند تمام جهان به شوک رفت، اما در این کشور‌ها مسئله وخیم‌تر بود؛ حتی کار به جایی رسید که تمام رسانه‌های دنیا می‌گفتند قیمت نفت منفی شده و فروشندگان آن، باید یک پولی هم به صورت دستی به خریداران بدهند!

ایران همواره وابسته به نفت که با لایحه بودجه امسال عملا به تمام کشور‌ها فهماند که نمی‌خواهد بدون نفت راهش را ادامه بدهد نیز، از این قاعده مستثنی نبود؛ هرچند با انتشار خبر‌های کمی امیدوارکننده درباره تولید واکسن کرونا، گاهی تقاضای خرید نفت و به تبع آن قیمت‌ها کمی بالا می‌رفت، اما این قیمت‌ها همزمان با موج‌های مختلف شیوع بیماری کرونا در سطح جهان، دچار فراز و فرود می‌شد همانطور که طی یکی دو روز گذشته با انتشار خبر جهش ویروس کووید-۱۹ در انگلستان، پس از افزایش نسبی، دوباره نزولی شدند.

بودجه ایران امسال هم با رنگ و بوی نفت از دولت به مجلس رفت و بیژن زنگنه، وزیر نفت در واکنشی عجیب به انتقادات از این موضوع، پس از اتمام مراسم آغاز حفاری فاز ۱۱ پارس جنوبی، در جمع خبرنگاران گفت: مجموعه‌ای مثل وزارت نفت هرگز حرفی را که قادر به انجام آن نباشد نمی‌گوید؛ او اعلام کرده که تولید نفت ایران در سال میلادی آینده دو برابر خواهد شد البته این در صورتی است که آمریکا به برجام برگردد و تحریم‌ها برطرف شود.

صحبت درباره بازگشت نفت ایران به بازار زود است 

اما سخنان او در جریان سفر به روسیه نشان می‌دهد که ادعای فروش نفت در تامین بودجه سال آینده کار دست این وزارتخانه داده؛ او در بدو ورود به مسکو در پاسخ به خبرنگاران گفت: زود است درباره بازگشت نفت ایران به بازار صحبت کنیم.

افزایش دو برابری فروش نفت ایران یعنی حدود ۴ و نیم میلیون بشکه نفت در روز که به نظر می‌رسد با توجه به این که در آخرین نشست اوپک تنها با افزایش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای موافقت شد. هرچند ایران از کاهش تولید نفت معاف است، اما این نمی‌تواند به معنی مجوزی از سوی اوپک یا اوپک پلاس برای افزایش فروش باشد!

با توجه به نقش موثر سیاسی که روسیه دارد، به مرجعی برای تصمیم گیری‌های کشور‌های تولیدکننده نفت شده است و همانطور که اخبار دیدار‌های پیاپی عربستانی‌ها با روسیه برای حفظ سهم در بازار فروش نفت ادامه دار است؛ می‌توان گفت سفر وزیر نفت کشورمان به روسیه نیز در راستای سفر‌های سعودی ها، یعنی تلاشی برای حفظ جایگاه ایران در بازار فروش نفت است.

وزرات نفت این زحمات و تلاش‌ها برای فروش نفت خام را جایگزینی برای پالایشگاه سازی می‌داند؛ لازم به یادآوری است؛ بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان شهریورماه امسال، در آیین بهره برداری و آغاز عملیات اجرایی طرح‌های گازرسانی استان کرمانشاه، پالایشگاه سازی را کثافت کاری و ایجاد آلایندگی در کشور دانسته بود!

این سفر در شرایطی صورت گرفته که لایحه بودجه ۱۴۰۰ به مجلس رفته و شاهد مخالفت‌های شدید مجلس با پایه و اساس نفتی این لایحه هستیم و دولت با فرستادن زنگنه به روسیه نشان داد که همچنان به خام فروشی نفت عقیده دارد؛ عقیده‌ای که باعث شد نفتی‌ها حتی در جلسه‌ای که روز گذشته به منظور ساماندهی عرضه فرآورده‌های نفتی به منظور تقویت تولید داخلی و صادرات برگزار شده بود، حضور نداشته باشند!

انتهای پیام/