به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد ، آیین‌های شب یلدا در خراسان شمالی با وجود تنوع و تکثر قومیت‌ها و در گذر زمان همچنان با شکوه تما پابرجاست.

نزدیک به چند هزار سال است که آخرین شب پاییز یعنی شب یلدا که تاریک‌ترین و درازترین شب سال است توسط ایرانیان جشن گرفته می‌شود و آیین‌ها و رسومات مختلفی در این شب به یاد ماندنی در کنار هم سپری می‌کنند، شب زیبایی که در شهر‌های مختلف ایران آداب و رسومی دارد.

آداب و رسوم خاص شب یلدا از گذشته تا به امروز

شب یلدا یا به قول قدیمی‌ترها، شب چله، آخرین روز آذر و شب اول زمستان و طولانی‌ترین شب سال است ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روز‌ها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزایش می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشنی بزرگ برپا می‌کردند.

در باور مردم خراسان شمالی زمستان به دو چله بزرگ و کوچک تقسیم می‌شود، چله بزرگ از اول دی ماه تا دهم بهمن ماه را شامل می‌شود و از دهم بهمن به بعد نیز چله کوچک شمرده می‌شود.

نخستین شب چله بزرگ را "شب چله" و یا یلدا می‌نامند و در این شب خانواده‌ها به منزل بزرگان و ریش سفیدان فامیل می‌روند و در کنار یکدیگر همراه به صرف میوه و شیرینی و آجیل، از هر دری سخن می‌گویند و تا ساعاتی پس از نیمه شب را به شادی و شادمانی می‌گذرانند.

یکی از رسوم شب چله در خراسان شمالی پختن کدو، چغندرقند و لبو است که هم اکنون نیز بسیاری از خانواده‌های این استان آن را انجام می‌دهند.

حلوا قلقلی نیز که از کوبیدن مغز گردو، بادام، کنجد و دیگر دانه‌های روغنی تهیه و سپس در شیره انگور خوابانده می‌شود؛ از دیگر شب چره‌های این شب محسوب می‌شود که غالبا کوچکتر‌ها از طرف بزرگتر‌ها با این شیرینی پذیرایی می‌شوند.

از جمله آیین‌های شب یلدا در خراسان شمالی آن است که خانواده‌ها در این شب‌نشینی شب یلدا تفالی نیز به دیوان حافظ می‌کنند که این‌کار هم معمولا توسط بزرگ خانواده صورت می‌گیرد. آنان دیوان اشعار لسان‌الغیب خواجه شیراز را با نیت بهروزی و شادکامی می‌گشایند و فال و مراد دل خود را از او طلب می‌کنند. بازگویی خاطرات، قصه‌گویی پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده‌ها دلپذیرتر می‌کند.

کرسی گرم و چراغ سه فتیله‌ای که روی آن دیگی از چغندر و کدو، مادر بزرگ مهربانی که داستان کدوی قلقله زن را زمزمه می‌کرد، سینی‌های بزرگ مسی یا به قول ترک‌های خراسان شمالی مجمعه‌های بزرگی که پر بود از تنقلات دست ساز مادرها، پلو هفت‌رنگ، شب چله، زیبایی‌هایی داشت که دنیای فردای کودکان را رنگ می‌زد.

در این شب میوه‌های گوناگونی از جمله هندوانه، انار، سیب، پرتقال، انگور آونگ و ... می‌خورند و در این میان خوردن هندوانه از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که معتقدند هر کس در این شب هندوانه بخورد در فصل زمستان در برابر سرما و بیماری مصون خواهد بود و پختن کدو، چغندرقند و لبو که از قدیم تا هم اکنون نیز بسیاری از خانواده‌های این استان آن را انجام می‌دهند.

اگر در شب چله برف ببارد، یکی دیگر از رسوم مردم این استان خوردن برف شیره؛ معجونی از برف و شیره انگور است.

مردم عقیده دارند که باید در این شب، چراغ خانه‌های خود را تا صبح روشن نگه دارند و با جمع شدن دور کرسی در منازل بزرگان قوم، شب را به صبح پیوند بزنند.

در چله بزرگ مردم معتقد بودند در این ایام به دلیل سرمای آن نباید کسی از خانه بیرون بیاید و نوعی هشدار محسوب می‌شد. شب‌نشینی در خانه پدربزرگ‌ها به دلیل احترام و حرمتی که ایرانیان برای پدران و مادران قایل هستند، انجام می‌شود.

شب‌نشینی با اقوام

هر جا که باشید با هر قومیتی، رسم جمع شدن در خانه‌های بزرگان و پدران و مادران در شب یلدا ممکن نیست فراموش شود.

کرد، ترک، ترکمن و تات‌های خراسان شمالی بنا به رسمی که از دیرباز وجود داشته، در خانه بزرگتر فامیل جمع می‌شوند تا آغاز چله بزرگ را جشن بگیرند.

متفاوت ترین یلدای قرن

یلدا طولانی‌ترین شب سال در پیش است، شبی که ایرانیان با رفتن به خانه بزرگترها، همراه با حافظ خوانی، شعر و خنده سپری می‌کنند، ولی امسال ویروس کرونا مهمان ناخوانده خانه‌های ما شده است.

امسال شیوع ویروس کووید-۱۹ بساط مهمانی‌ها را بر هم زده، اما هنوز خانواده‌هایی هستند که آن را باور نداشته و گویی ترسی از کرونا ندارند و یا آن را جدی نمی‌گیرند و همچنان در تدارک برای مهمانی در این ایام کرونایی هستند.

با توجه به اینکه ویروس کرونا به شکل نامحسوس و به صورت ناقل کردن افراد در اجتماعات مختلف از جمله مراسم رسمی و اداری و دورهمی‌های خانوادگی حضور دارد و پیامد‌های آن در جامعه با افزایش آمار ابتلا و مرگ و میز ناشی از این بیماری نمایان است پرهیز از شب‌نشینی و گردهمایی یلدای امسال بسیار ضروری و حیاتی است.

امسال می‌توان با قدری درایت و برنامه ریزی و پرهیز از دورهمی حضوری هم یلدا را گرامی داشت و هم برای شکست کرونا یک گام جدی و پسندیده برداشت، بیاییم امسال برای حفظ سلامتی خودمان و عزیزانمان یلدا را همانند دیگر مراسم به صورت مجازی برگزار کنیم.

برگزاری یلدا به قیمت یک عمر پشیمانی

برای آشنایی با حال این روز‌های مردم به مرکز شهر بجنورد رفتم. محدودیت‌های کرونایی همچنان ادامه دارد و مردم کم و بیش حضور پررنگی در مراکز خرید دارند و ترسان و لرزان خود را برای طولانی‌ترین شب سال مهیا می‌کنند.

نگرانی عمیقی در چهره‌ی مردم دیده می‌شود همه در یک سردرگمی و دودلی به سر میبرند که امسال با شرایط بوجود آمده چگونه باید میزبان عزیزانشان باشند وقتی می‌دانند کرونا در جایی وسط میهمانی کمین کرده است و به پیر و جوان و کودک هم رحم نمی‌کند.

دلتنگ هم شدن، برگزاری دورهمی‌های شبانه در طولانی‌ترین شب سال یا پاسداشت سنت‌ها نیکوست و به یاد ماندنی، اما به چه قیمتی؟

در عبور از مغازه‌های پر زرق و برق خیابان پیرمردی توجه م را جلب کرد، به سراغش رفتم علت حضورش در بازار آنهم در این شرایط کرونایی را جویا شدم، ماسک را از روی دهان برداشت لبخندی زد و گفت:برای خرید شب یلدا آمده ام. با تعجب پرسیدم پدرجان شب یلدای امسال با وجود کرونا خطرناک نیست؟

پیرمرد حرف هایم را تایید کرد، گفت:در ست می‌گویید، ولی بچه‌ها و نوه هایم دلتنگ شده اند.

شاید پیرمرد نمی‌دانست با برپایی همین دورهمی چند ساعته معلوم نیست فردا چه مصیبتی گریبانگیر خود و خانواده شان خواهد شد. حال بماند چه بر سر کادر جهادگر بهداشت و درمان می‌آید؟

به سراغ یکی از مغازه دار‌ها رفتم، وارد مغازه که شدم قیمت‌های نجومی اجناس یلدا که بماند کرونا را هم از یادم برد.

آقای کریمی فروشگاه آجیل و خشکبار دارد، از حال و هوای این روز‌های بازار، میزان استقبال مردم پرسیدم.

آقای کریمی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد ، به افزایش قیمت‌ها اشاره کرد و گفت: بسیاری از اصناف از جمله آجیل فروشان به امید خارج شدن از رکود بازار در روز‌های منتهی به شب یلدا دلخوشند که مردم با خرید آجیل و میوه سور و سات برپایی این آئین کهن را فراهم کنند.

آقای کریمی کمی به فکر فرو رفت و گفت:با دیدن تلاش پرستاران از خود شرمنده می‌شوم و میبینم هرچه به این روز نزدیک‌تر می‌شویم مضطرب‌تر می‌شوند چراکه یکی از دلایل اصلی ابتلا افراد به بیماری کووید ۱۹ شرکت در دورهمی‌ها و مکان‌های پرازدحام است و برگزاری چنین مراسم‌هایی یعنی بازگشت به خانه اول، افزایش شمار مبتلایان به این ویروس، تکمیل تخت‌های بیمارستانی و در نتیجه افزایش مرگ و میر، این چیزی نیست که صنف آجیل فروشان حتی به قیمت تعطیل شدن کسب و کارشان خواهان آن باشند.

دورهمی یلدایی را تعطیل کنیم

همه می‌دانند اگر امسال آیین شب یلدا به سبک هرسال برگزار نشود آسمانی به زمین نمی‌آید و زمینی هم به آسمان نمی‌رود، اما مطمئنا کادر بهداشت و درمان روز و شب آرام تری سپری می‌کنند و هم وطن کمتری گرفتار این ویروس خواهند شد.

کرونا ویروس روزانه چه جان‌هایی را که نمی‌گیرد، هر پنج دقیقه یک نفر در ایران بر اثر کرونا می‌میرد، هر روز بیش از ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر از مردم ایران بخاطر کرونا جان خود را از دست می‌دهند. آیا این همه مرگ بس نیست که به دورهمی شب یلدا هم فکر می‌کنیم. بیایید دورهمی شب یلدا را تعطیل کنیم و قصه قدیمی شب‌های یلدا را به سال‌های بعد موکول کنیم.

برگزاری یلدای سلامتی در فضای مجازی

محیط‌های بسته همچون خانه با جمعیت زیاد خود عاملی برای انتقال ویروس کرونا است، بیایید یلدا را همانند عید نوروز تنها برگزار کنیم و با دورهمی یلدای ۹۹ را به آخرین یلدای عزیزانمان تبدیل نکنیم.

عید نوروز مردم با کنار گزاشتن دید و بازدید و در خانه ماندن و با همکاری و حمایت از کادر درمان کمک شایانی در کاهش شیوع کرونا داشتند، اما مدتی بعد با عادی انگاری و شروع مراسم‌ها و میهمانی‌ها ابتلا به کرونا روند افزایشی پیدا کرد و تا جایی که امروز تعداد مبتلایان به کرونا در کشور روز ه روز بیشتر می شود.

تاریخ در حال تکرار است.....

خانم فاطمی گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد ، یکی از شهروندان بجنوردی گفت:یلدای امسال در خانواده ما به احترام شهدای عزیز کادر درمان بصورت مجازی برگزار خواهد شد.

خانم فاطمی افزود:هر سال در خانواده برگزاری آیین یلدا با آداب و رسوم خاصی همراه بود، همه فامیل در منزل پدری گرد هم جمع می‌شدیم، با برپایی کرسی و شاهنامه خوانی پدر خاطرات قدیم و کودکی را زنده می‌کردیم.

فاطمی ادامه داد:در نوروز ۹۹ هم دید و بازدید‌ها کنار گذاشته شد و این روز‌ها هم با نزدیک شدن به شب یلدا تصمیم گرفتیم این مراسم به سبکی متفاوت و بصورت مجازی برگزار کنیم.

از مصاحبه با خانم فاطمی حس خوبی داشتم، خوشحال بودم از وجود انسان‌هایی فرهیخته و وظیفه شناسی که سلامت جامعه برایشان اهمیت دارد، نمیدانم چرا، ولی یاد داستان‌های مادرم از زمان جنگ تحمیلی افتادم که برای حمایت از سربازان خط مقدم در پشت جبهه‌ها از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کردند، اینجاست که تکرار تاریخ خوشایند است.

چند هفته‌ای است که اعمال محدودیت‌های کرونایی تاحدی کمک کننده بود، بسیاری از شهر‌های کشور که چندین ماه در وضعیت قرمز کرونایی به سر میبردند، نارنجی پوش شدند.

با نزدیک شدن شب یلدا چشم امید همه بخصوص کادر بهداشت و درمان به انتخاب درست مردم و همت مسئولین در اجرای محدودیت‌های سخت گیرانه‌تر در این ایام است.

شب یلدا دلهره آورترین شب سال کادر بهداشت و درمان

دکتر هاشمی رییس دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد ، گفت:خوشبختانه با اعمال محدودیت‌های کرونایی اخیر شیوع این بیماری سیر نزولی گرفت تا جایی که آمار فوتی‌های استان به صفر رسید.

هاشمی در ادامه افزود: شمار بستری‌ها کووید۱۹ در خراسان شمالی به بیش از ۲۰۰ نفر رسیده است.

او عنوان کرد:اگرچه با اعمال محدودیت‌های چند هفته ای، روند ابتلا و مرگ و میر ناشی از کرونا در استان کاهش یافته است، اما هنوز بیم افزایش این آمار، با نزدیک شدن به مراسم و آیین‌های پیش رو می‌رود.

دکتر هاشمی با هشدار به شکننده بودن آمار‌های کرونا، از مردم خواست با پرهیز از دورهمی‌ها در شب یلدا، فرصت طولانی در کنار هم بودن را، از یکدیگر نگیرند.

شب یلدا در قرن پیش رو هم هر سال میهمان خانه های ما خواهد شد ، تقویم ۱۴۰۰ هم این روز را در صفحات خود ثبت کرده است ،ما باز هم می توانیم به روزهای خوش شب نشینی ها و دورهمی ها برگردیم و صورت مهربان پدران و مادرانمان را بدون ماسک ببینیم ،دوباره خواهران و برادرمان را در آغوش بگیریم و لبخند زیبا و معصوم فرزندانمان را به دور از غبار کرونا لمس کنیم،این دلتنگی ها به پایان می رسد اگر و اگر تمام افراد جامعه به شعور اجتماعی برسند و سلامت جامعه را بخاطر خوشی چند ساعته به خطر نیندازند.

حق الناس به درستی مفهوم این حرف ها را نشان میدهد اگر هرکسی خود را مسئول جان هموطنش بداند،این روزها زودتر از آن چیزی که انتظار داریم به پایان می رسد.

نویسنده گزارش اکرم دانش طلب

انتهای پیام/د