به گزارش حوزه دنیای ارتباطات گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان، شعار محوری نکوداشت پدافند غیرعامل سال ۱۳۹۹ «مقاومت فعال، تاب‌آوری حیرت‌انگیز؛ ایران قوی» است. در گفتگویی که با سردار دکتر محسن ساسانی جانشین سازمان پدافند غیرعامل کشور داشتیم تلاش کردیم تا این شعار و نسبت آن با کارکرد‌های پدافند غیرعامل متناسب با اقتضائات امروز ارزیابی و تبیین شود. ماحصل گفتگوی ما با سردار ساسانی در ادامه می‌آید:

جناب دکتر به عنوان سوال نخست اجازه دهید درباره مفاهیم پایه پدافند غیرعامل صحبت کنیم. اساسا پدافند غیرعامل را جنابعالی چگونه معنا می‌کنید؟!

ابتدا باید بر این نکته تاکید کنم که گستره مفهوم پدافند غیرعامل بسیار وسیع است و هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. پدافند غیرعامل یعنی مجموعه اقدامات غیرمسلحانه‌ای که موجب افزایش بازدارندگی و کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می‌شود. اگر به واژه تهدیدات نگاه کنیم هیچ قیدی برای تهدیدات وجود ندارد. برای اقدامات قید وجود دارد، اما برای تهدیدات وجود ندارد. اگر همه بند‌های سیاست‌های کلی نظام در امور پدافند غیرعامل را نگاه کنیم به تهدیدات متنوعی اشاره شده است.

مثل تهدیدات نوین یا حوزه تهدیدات مربوط به سلاح‌های نامتعارف؛ بنابراین می‌بینیم که تهدیدات قیدخاصی ندارد و دامنه شمول تهدیدات بسیار است. از این جهت می‌توانم بگویم تغییری در حوزه مفهوم پدافند غیرعامل نداریم. تهدیدات یک روز به حوزه فرهنگ ورود می‌کند و روزی دیگر به حوزه اقتصاد. دشمن از هر ابزاری در هر حوزه‌ای برای آسیب‌رسانی استفاده می‌کند. وقتی در حوزه مصداق با گستردگی و تنوع روبرو هستیم می‌دانید که ابزار کارکرد‌های وسیعی پیدا می‌کند.

یکی از این ابزار‌ها وارد کردن فناوری‌های مختلف به حوزه تهدیدات است. ورود فناوری به هر عرصه‌ای سه عنصر صحت، دقت و سرعت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وقتی فناوری به عرصه علم و دانش ورود می‌کند با سرعت، دقت و صحت بیشتری روبرو هستیم. دشمنان ما برای اینکه از این سه عنصر نهایت بهره‌‎برداری را داشته باشند از این ابزار‌ها استفاده می‌کنند؛ بنابراین اگر قرار باشد دفاعی در حوزه پدافند غیرعامل به شکل غیرمستقیم داشته باشیم الزاما باید از فناوری‌ها حداکثر استفاده را بکنیم.

چون نمی‌توانیم با روش‌های قدیمی به عرصه‌های فناورانه ورود کنیم. اگرچه می‌توانیم ظرفیت‌های مقابله را با استفاده از سامانه‌های قدیمی توسعه ببخشیم. چون فناوری همانقدرکه سرعت، دقت و صحت را افزایش می‌دهد به همان اندازه نیز آسیب‌پذیری را بیشتر می‌کند؛ بنابراین می‌توانیم در کنار تجارب گذشته از ابزار‌های فناور محور استفاده کنیم.

یکی از موضوعاتی که برای عموم مردم قابل توجه است بحث میزان تحقق اهداف و ماموریت‌های سازمان پدافند غیرعامل کشور است. به نظر جنابعالی در طول سال‌های اخیر به چه میزان توانسته‌اید به اهداف و برنامه‌های خود دست پیدا کنید؟

به تناسب گستره و عمق پدافند غیرعامل ما توانسته‌ایم موفقیت کسب کنیم. یکی از موفقیت‌های اصلی ما در حوزه فرهنگ‌سازی است. ما توانسته‌ایم مفاهیم و درک مشترکی را در طول این سال‌ها در سطح جامعه، مسئولان و دستگاه‌های اجرایی ایجاد نمائیم و به ادبیات مشترکی دست پیدا کنیم. این مفهوم کلی به ما کمک می‌کند تا در عرصه‌های مختلف عمیق‌تر شویم. این ماموریتی است که به صورت مستمر ادامه دارد.

اهمیت این موضوع از آن جهت است که مدیریت دستگاه‌های اجرائی ما در جریانات مربوط به تغییرات سیاسی در رویکرد دولت‌ها دستخوش تغییر می‌شود. یعنی هر دولتی که تغییر می‌کند بخش عمده‌ای از مسئولان تغییر می‌کنند. این کار ما را سخت می‌کند. از همین رو حتما باید دوره آشنایی، انتقال مفهوم و ایجاد ادبیات مشترک با همه مسئولان داشته باشیم.

گاهی می‌بینیم یک وزارتخانه در طول چهارسال چند وزیر عوض می‌کند. هر وزیری که تغییر می‌کند اغلب معاونانش هم تغییر می‌کنند. به‌خاطر اینکه کار ما با دستگاه‌های اجرائی است بنابراین فرهنگ‌سازی و ایجاد ادبیات مشترک یک کار مستمر و همیشگی برای سازمان است که فکر می‌کنم توانسته‌ایم موفقیت‌های خوبی در این زمینه کسب کنیم. همچنین در حوزه اجرا به دنبال مشارکت دستگاه‌های اجرایی و عمق بخشی به مفاهیم تخصصی پدافندغیرعامل بودیم که توانسته‌ایم به نسبت موفق باشیم.

البته ما یک سازمان عملیاتی-اجرائی به صورت کامل نیستیم که خودمان بتوانیم بگوییم این کار‌ها را کرده‌ایم و میزان موفقیتمان را برآورد کنیم. موفقیت ما کاملا به مشارکت دستگاه‌ها در حوزه تخصصی و عمق بخشی به مفاهیم پدافندغیرعامل بستگی دارد که دستگاه‌های مختلف از این حیث متنوع و متفاوت هستند.

شعاری که در سال جاری به عنوان شعار ایام نکوداشت پدافند غیرعامل انتخاب شده است «مقاومت فعال، تاب‌آوری حیرت‌انگیز؛ ایران قوی» است. خوب در یکی دو سال اخیر ما شاهد شدیدترین فشار‌های دشمن در تمامی لایه‌های سیاسی، اقتصادی، رسانه‌ای و ... بودیم. به نظر شما دلیل این تاب‌آوری حیرت‌انگیز چیست؟!

به نظر من اولین عنصر این تاب‌آوری رهبری مدبرانه حضرت آقا است. علتش این است که مردم الگویی در زمینه استقامت و مقابله با مشکلات در کشور دارند که رهبر معظم انقلاب است. مردم خودشان را ارزیابی می‌کنند و می‌بینند نکاتی که رهبری نظام با توجه به تجربیاتشان فرموده‌اند یکی پس از دیگری اتفاق می‌افتد. بینش سیاسی مردم و دشمن‌شناسی نیز دومین عامل تاب‌آوری است. مردم ما به شدت در این زمینه قوی هستند و عملکرد دشمن را تحلیل می‌کنند و مدنظر قرار می‌دهند.

ظرفیت‌های دینی و اعتقادی مردم و الگو‌های عملی رکن دیگر این تاب‎آوری است. مردم الگوی راهبردی به نام عاشورا و استراتژی به نام پیروزی خون بر شمشیر دارند و دوران دفاع مقدس را با همین این الگو‌ها سربلند و پیروز پشت سر گذاشته‌اند. این‌ها عناصری است که تاب‌آوری را شکل می‌دهد. بودن این عناصر، تاب‌آوری ملت ایران را برای جهان حیرت انگیز کرده است. شاید هر کدام از این حوادثی که برای ملت ما پدید آمده است اگر برای هر کشور دیگری به وجود می‌آمد ساختار سیاسی و اجتماعی آن کشور از هم می‌پاشید.

از دهه اول انقلاب که نگاه کنیم حوادث متعدد و عجیبی را شاهد بوده‌ایم. شهادت و ترور مسئولان کشور، ۸ سال دفاع مقدس، سال‌ها تحریم ظالمانه و مانند آن، اما علی‌رغم اینکه این چرخه هزینه‌هایی را متحمل شد، اما نظام پایدار ماند و مردم استقامت کردند. اگر به فرمایشات امام راحل (ره) در این سال‌ها توجه کنیم می‌بینیم که چگونه ایشان عنصر تاب‌آوری را تقویت کرده است. نقش رهبری معظم انقلاب نیز در ایجاد چنین ظرفیت‌هایی در ملت بسیار کلیدی بوده و ایشان بعد از حضرت امام همین راه را هوشمندانه ادامه دادند.

به همین دلیل است که هیچ کدام از کشور‌های دنیا باور نمی‌کردند این ملت در مقابل این فشار‌های حداکثری تاب و توان مقاومت داشته باشد و برای سرنگونی نظام، زمان تعیین می‌کردند. خیلی‌ها در این وادی، فریب دشمن را خوردند و فکر کردند دیگر کار تمام است. ولی واقعا استقامت و تاب آوری مردم نشان داده است که اینطور نیست.

در خصوص راهبرد ایران قوی هم توضیح بفرمایید. اساسا سازمان پدافند غیرعامل کشور چه نسبتی با این راهبرد دارد؟!

عناصر قدرت و قوی شدن را باید به خوبی بشناسیم. مولفه‌های متعددی در این حوزه وجود دارد. قدرت اقتصادی، نظامی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی عناصری هستند که ساختار و بنیاد‌های قدرت را شکل می‌دهند. قوی بودن با تقویت همه این عناصر شکل می‌گیرد و وقتی این کلیدواژه استحکام درونی نظام را نگاه می‌کنیم این مفهوم را می‌توانیم در این ابعاد گسترش بدهیم. یعنی همه ابعاد نظام با این مصداق‌هایی که گفتم از عناصر قدرت است. برخی‎ها کلیدی است. مثل علم و فناوری، اقتصاد و ... این‌ها استقلال کشور را بیمه و تقویت می‌کنند. ما در حوزه سیاسی کاملا مستقل عمل می‌کنیم.

تصمیم‌گیری‌هایمان درون نظام است و مردم در حوزه اداره اجرائی کشور تصمیم‌گیرنده هستند. جابه‌جایی قدرت با نظر مردم شکل می‌گیرد. در این حوزه مستقل و قوی عمل می‌کنیم. اما در حوزه‌های دیگر شدت و ضعف دارد. اگر قرار است ما ایران قوی و استحکام درونی نظام را محقق کنیم باید همه این عناصر ارتقا یابند. بنیه‌های خوبی در حوزه فرهنگی و اجتماعی داریم، ولی باید کارکرد آن‌ها در مقابل تهدیدات دشمن تقویت شود. هر کدام از ابعادی که عنوان شد شاخصه‌ها و اجزایی دارند که برای قوی شدن باید تقویت شوند. قوی بودن اقتصاد به معنای درون‌زایی و توانایی‌های درون‌زاست.

واژه کلیدی در ارتباط با این موضوع بین پدافند غیرعامل و این حوزه‌ها وجود دارد که «مصون‌سازی» است. مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۱ این واژه را به کار بردند و پدافند غیرعامل را یک سطح ارتقا بخشیدند که مفهوم پدافند غیرعامل برای کشور مثل مصون‌سازی بدن انسان است؛ بنابراین از بین بردن آسیب‌پذیری یا کاهش آسیب‌پذیری‌ها به شکل مطلوب یکی از عناصری است که پدافند غیرعامل می‌تواند در آن نقش ایفا کند. شناسایی به موقع و اعلام آن به دستگاه‌های اجرایی یا اعلام راهکار‌هایی که می‌تواند به دستگاه‌ها کمک کند تا سیستم مقابله فعالی داشته باشند و خود را تقویت کنند، کمکی است که پدافند غیرعامل می‌تواند به تحقق این موضوع بکند.

در سخنانتان به بیانات مقام معظم رهبری در خصوص مباحث پدافند غیرعامل اشاره کردید. خوب در سال ۹۷ هم ایشان در جمع مسئولان سازمان یک بیاناتی داشتند که به نظر راهبرد آینده پدافند غیرعامل را تشکیل می‌دهد. ایشان در آن دیدار فرمودند «در مقابل شیوه‌های پیچیده تهاجم دشمنان، پدافند غیرعامل نیز باید کاملاً هوشیار و جدی باشد و به‌صورت علمی، دقیق، به‌روز و همه‌جانبه، عمل و با هرگونه نفوذ مقابله کند.» این راهبرد رهبری را چگونه تحلیل و ارزیابی می‌کنید؟

عملیاتی کردن این تدابیر و راهبرد‌ها مشروط به داشتن برنامه و اسناد مربوط به سطوح مختلف است، ما وقتی یک راهبرد یا یک فرمان را از مقام معظم رهبری دریافت می‌کنیم باید بتوانیم این فرمان را به اسناد راهبردی و عملیاتی و برنامه تبدیل کنیم. سازمان پدافند غیرعامل کشور در این راستا تلاش کرده است اسناد راهبردی و راهنما را در حوزه‌های مختلف تدوین و تنظیم کند و به تصویب مراجع ذی‌ربط برساند. در بخشی از حوزه‌ها راهبرد‌های عملیاتی را تعیین، تبیین و تدوین و به اسناد تبدیل کرده‌ایم. در برخی از حوزه‌ها این اسناد به صورت مشارکتی با دستگاه‌های مختلف تنظیم و به برنامه تبدیل شده‌اند. در بخشی از حوزه‌ها نیز راهبرد‌ها به صورت سلسله‌مراتبی در حال تنظیم، تصویب و تبدیل به برنامه است.

اما نقش دستگاه‌های اجرایی کشور در مساله کلیدی است. چون ما سطح راهبردی را پیگیری می‌کنیم در حالیکه این دستگاه‌ها هستند که این راهبرد‌ها را عملیاتی می‌کنند. تبدیل اسناد به برنامه یک کار مشارکتی است، اما پیاده‌سازی اسناد توسط دستگاه‌های اجرایی مهم است. معمولا در کشور در حوزه‌های مختلفی اسناد راهبردی یا عملیاتی تدوین یا ابلاغ می‌شود، اما در همانجا متوقف می‌شود. بخش کلیدی این فرایند تدوین الزامات پیاده‌سازی و اجرای آن است. پیاده‌سازی و اجرا، فرایندی پیچیده و دقیق است که باید به آن دقت کنیم.

کلیدواژه‌هایی مثل هوشمند بودن، به‌روز بودن، همه‌جانبه بودن که مقام معظم رهبری بر روی آن‌ها تاکید داشته‌اند مورد توجه سازمان پدافندغیرعامل کشور قرار گرفته است و مجموعه پدافند غیرعامل تلاش کرده از این کلیدواژه‌ها حداکثراستفاده را برای تنظیم و تدوین اسناد ببرد. نمی‌شود از این نکات غفلت کرد، چون هم ترفند‌های دشمن پیچیده است و هم نمی‌شود از عناصرفناوری به شدت و به صورت گسترده استفاده کرد. باید بسیار هوشمندانه عمل کنیم.

دشمن از همه حوزه‌ها به صورت کاملا ترکیبی استفاده می‌کند. همه این عناصر را به هم پیوند می‌زند و در هر زمانی از ترکیبی از قابلیت‌ها علیه ترکیبی از عناصر نظام استفاده می‌کند. اینجا نقش پدافند غیرعامل پررنگ می‌شود. وقتی با چنین شرایطی روبرو هستیم الزامات هوشمندی، همه جانبه‌گرایی و به‌روز بودن تحقق فرامین مقام معظم رهبری در حوزه اجراست.

نمونه‌هایی را مشاهده می‌کنید که در مصاحبه‌های مسئولان سازمان پدافندغیرعامل نکاتی مطرح می‌شود که شاید در کشور هنوز در دستگاه‌های اجرائی به این نکات پرداخته نشده است. دستگاه‌ها اعتراف می‌کنند که برای این موضوعات برنامه‌ای نداشته اند و به آن نپرداخته‌اند. این نشان می‌دهد سازمان پدافندغیرعامل یک گام یا چندگام جلوتر را می‌بینید و حرکت‌ها را پیش‌بینی می‌کند.

یکی دیگر از راهبرد‌های مهمی که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی مطرح شده است بحث بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است. چه نسبیتی بین این بیانیه و ماموریت‌های پدافند غیرعامل قابل طرح است؟!

بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی یک راهبرد و یک سیاست کلان و ارائه یک افق آرمانی برای چله دوم انقلاب است. اگر فرض کنیم که چهل سال از انقلاب گذشته است و از نقطه‌ای شروع کرده‌ایم و به نقطه‌ای دیگر رسیده‌ایم بنابراین راهبرد رسیدن به قله بعدی را مقام معظم رهبری در این بیانیه کاملا تبیین فرموده‌اند. کلید واژه‌های مهمی در این بیانیه است که باید به آن‌ها توجه شود. جوان‌گرایی، دشمن‌شناسی، تبیین مرز‌ها با دشمنان و توجه به توانمندی‌های داخلی از این جمله است.

چون این در سطح کلان است همه عناصرکشور از جمله حوزه پدافندغیرعامل را در برمی گیرد. ما ذیل این چتر باید ارتباط مفهومی و منطقی پیدا کنیم. به نظرمن حوزه دشمن‌شناسی و تبیین خطوط مرزی با دشمن نقطه اتصال کلیدی ما با این راهبرد کلان است. اما سایرمفاهیم هم برای ما کاملا موثر و پل ارتباطی بین حرکت‌های بعدی سازمان پدافند غیرعامل کشور در طول چهل سال آینده است. باید از این بیانیه استفاده کنیم و راهبرد‌های خود را در چهل سال آینده تدوین کنیم.

سیاست‌های کلی و کلان پدافندغیرعامل و اسناد راهبردی را با استناد به این بیانیه تدوین، بازنگری یا به‌روزرسانی کنیم و برنامه‌های عملیاتی بر این محور‌ها تنظیم کنیم. این‌ها چهارچوب‌هایی است که برنامه‌های کلان کشور را به مسیر صعود به قله‌های مورد نظر نظام و الگوی چندگانه‌ای که مقام معظم رهبری تا رسیدن به تمدن نوین اسلامی تعیین فرموده‌اند هدایت می‌کند. این ارتباط می‌تواند به این شکل در حوزه مفهومی و بعد به شکل عملیاتی اسناد، برنامه‌ها و چهارچوب‌های کاری را شکل بدهد.

به عنوان سوال پایانی؛ سازمان پدافند غیرعامل کشور در آینده به چه سمت و سویی پیش خواهد رفت؟! آن افق مطلوبی که شما برای سازمان مدنظر دارید چه مختصاتی دارد؟!

اگر بخواهیم خیلی واضح مطرح کنیم عمق‌بخشی به مفاهیم پدافندغیرعامل در عرصه‌های مختلف سازنده افق مطلوب ما است. وقتی از فضای عمومی فاصله بگیریم و به فضای تخصصی ورود پیدا کنیم ضرورت دارد الزامات تخصصی و فنی دقیقی را تبیین کنیم. باید اسناد فنی و تخصصی زیادی را تولید کنیم. زمانی به مطلوب خود رسیده‌ایم که این اسناد کاملا دقیق در حوزه‌ها و عرصه‌های مختلف تنظیم شده باشد. حرف تخصصی، علمی و به‌روز و متناسب با شرایط کشور بزنیم. ضابطه و مقررات داشته باشیم.

یعنی اگر کسی گفت می‌خواهم یک شهر بسازم باید چهارچوب و الزامات پدافند غیرعامل در حوزه شهرسازی آماده باشد. باید حرف تخصصی در هر حوزه‌ای داشته باشیم. افق مطلوب ما رسیدن به چنین شرایطی در پدافندغیرعامل است. تلاش‌های زیادی صورت گرفته است. مشاورین بسیار زیادی آموزش داده شده‌اند. باید در حوزه‌های تخصصی ورود کرد تا فرآیند‌ها شکل بگیرند. این کاری است که سازمان پدافند غیرعامل کشور نمی‌تواند به تنهایی انجام دهد، چون عناصرتخصصی جمع نیستند.

همانطور که قانونگذار تعیین کرده است دستگاه‌های اجرائی باید خودشان این کار را انجام بدهند. برای مثال مقررات پدافندغیرعامل در حوزه ساختمان سال ۹۱ ابلاغ شده است. یعنی وزارت مسکن وقتی شروع به تدوین این مقررات کرد و بعد در شورای تدوین مقررات تصویب شد و وزیر راه و شهرسازی آن را ابلاغ کرد. این یک سند مقرراتی ملی کشور است که نسخه دوم آن در بازنگری‌های سه ساله وزارت راه و شهرسازی به طور مرتب دنبال شده، تنظیم، مصوب و ابلاغ شده است؛ بنابراین این به عنوان یک سند جاری در کشور نهادینه شده است. سازمان پدافند غیرعامل کشور در زمان بازنگری در این سند مشارکت فعال دارد.

اگر قرار باشد وضعیت کشور از نظر ضوابط و الزامات پدافند غیرعامل مطلوب باشد همه دستگاه‌ها باید چنین فرایندی را دنبال کنند تا به نتیجه برسانند. اگر قرار است شرایط مطلوبی را تعیین کنیم دستیابی به این اسناد، ضوابط و مقررات فنی و تخصصی و بعد پیاده‌سازی آن مورد نظر است. پیاده سازی و اجرا بسیار مهم است. خیلی از مقررات در کشور هستند که پیاده سازی نمی‌شود. اگر ضوابط، اجرایی نشوند در همه حوزه‌ها در کشور چنین وضعیتی را خواهیم داشت. افق مطلوب ما رسیدن به چنین شرایطی است که هم ضوابط و مقررات فنی و تخصصی مصوب داشته باشیم و هم سازوکار‌های اجرائی داشته باشیم.

بیشتر بخوانید

• تمام طرح‌ های جامع پدافند غیر عامل تا پایان سال تکمیل می شوند

انتهای پیام/