به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، سال‌ها بود که نام تالاب‌های خوزستان آمیخته با خشکسالی، بیابان، شوره زار، کمبود آب و اندک بودن بارندگی‌ها بود. همین مسئله موجب خشک شدن نی‌ها شد که هر از گاهی تالاب‌ها، تبدیل به رزم گاهی با آتش سوزان می‌شدند.

هزاران خانواده طی سالیان دراز پیرامون تالاب‌های خوزستان گرد آمده اند و جوامع محلی و روستایی را تشکیل داده اند. اکثر افراد رزق و روزی خود را از همین تالاب‌ها به دست می‌آورند و لازمه آن نیز خشک نبودن نی زار‌ها و جریان داشتن امواج در این زیستگاه است.

ساخت قایق‌های چوبی، صیادی و استفاده از گیاهان بومی و دارویی از جمله اقداماتی است که محلی‌ها رزق خود را از آن تامین می‌کنند و لازمه همه آن‌ها وجود آب در تالاب است، اما مدت زمان زیادی خشکسالی موجب شد تا آورد رودخانه‌ها کم باشد و آب ذخیره پشت سد‌ها برای مصرف نوشیدنی و کشاورزی تخصیص یابد و بنابراین تالاب‌ها سهم اندکی داشتند که مردم نیز از این مسئله رنج می‌بردند.

ایجاد بیابان‌ها در تالاب‌هایی که روزی سرشار از آب بودند نه تنها زندگی محلی‌ها را مختل کرده بود، بلکه وقوع گرد و خاک مشکلات فراوانی را برای مردم خوزستان ایجاد کرد. همین مسئله موجب شد تا اقداماتی در زمینه مدیریت منابع آبی انجام شود که هم زمان با آن نیز بارش‌های خوب باران رخ داد که نتیجه فوق العاده‌ای به همراه داشت و رنگ زندگی مجددا به تالاب‌ها بازگشت.

شرایط در ۲ تالاب شادگان و هورالعظیم قابل قبول است

محمد جواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در گفت وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه در سال ۹۷ و ۹۸ شاهد بارندگی‌های بسیار خوبی در استان بوده ایم، گفت: در این شرایط ما نیز فرصت را مغتنم شمردیم و سعی کردیم با مدیریت صحیح آب ها، آن‌ها را به سمت تالاب‌های شادگان و هورالعظیم هدایت کنیم که بخش مهمی از ۲ تالاب ذکر شده که به کانون گرد و خاک تبدیل شده بودند، در سال ۹۹ با سطوح آبگیری بالغ بر ۹۰ درصد شروع و در پایان تابستان به سطح ۷۳ درصد رسید.

او با اشاره به اینکه این اتفاق به دلیل تامین بخشی از حقابه تالاب شادگان و اقدامات مدیریتی برای جلوگیری از خروج و هدر رفتن آب تالاب‌ها بوده است، افزود: مجموع همه این عوامل باعث شده که در حال حاضر در خوزستان شرایط مقبولی را از لحاظ پدیده گرد و غبار داشته باشیم و مردم استان نیز طی ۲ سال گذشته به طور قابل توجهی وقوع گرد و غبار را لمس نکنند.

اشرفی بیان داشت: از جمله اثراتی که آبگیری تالاب‌ها بر کانون‌های گرد و غبار داشته، افزوده شدن آنان به ظرفیت تالاب بوده است. در یکی از تالاب‌های استان خوزستان سطحی حدود ۲۰ هزار هکتار به علت خشکسالی، کمبود بارندگی و تامین نشدن حقابه در گذشته به شرایط بیابانی و یکی از کانون‌های اصلی گرد و غبار تبدیل شده بود که با توجه به آبگیری، هم اکنون همه سطوح خشک به ظرفیت تالاب اضافه شدند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان اظهار کرد: این فرصت برای تغییر در «میکروکلیم‌»های منطقه موثر است و تاثیر خاصی در اقتصاد جوامع محلی و مهاجرت پرندگان و احیای مجدد محیط زیست تالاب‌ها دارد.

تالاب‌های خوزستان، زیستگاه گونه‌های نادر

موسی مدحجی، کارشناس تالاب‌های خوزستان در گفت و گو با خبرنگار ما در خصوص اهمیت تالاب‌ها گفت: آبگیری تالاب‌ها و ارزش آن‌ها در بحث اکولوژیکی، حیات وحش، زیست جانداران، تلطیف هوا، جوامع محلی و معیشت مردم، صید و صیادی، گاومیش داری، نی بری و میزان استحصال برآورد اقتصادی که از تالاب‌ها می‌شود، مهم است.

او با اشاره به باران‌های سیلابی طی ۲ سال اخیر در خوزستان، افزود: در بحث هدایت سیلاب‌ها به تالاب‌ها اقداماتی خوبی انجام شد که میزان آبگیری هور‌های استان «در مرز صد درصد» قرار گرفت و با توجه به اینکه ما فصل تابستان و یک ماه از فصل پاییز را بدون بارش پشت سر گذاشته ایم، نسبت به تابستان سال‌های قبل وضعیت بسیار مطلوبی وجود دارد که با مدیریت منابع آبی محقق شد.

مدحجی با بیان اینکه حیات وحش تالاب‌ها نیز منحصر به فرد است، بیان کرد: رصد گونه‌های کمیاب که در خاورمیانه هم بی نظیر هستند نشان دهنده این مسئله است که در چند سال اخیر علاوه بر اینکه جمعیت پرندگان در تالاب‌ها افزایش یافته، جوجه آوری نیز در هور‌ها ثبت شده و نشان می دهد که تنوع زیستی حیات وحش در تالاب نسبت به پارسال ۱۰ درصد ارتقاء یافته است و وضعیت هور‌های استان در حال حاضر، بازگشت حیات وحش بیشتری در آینده نه چندان دور را در این زیستگاه‌ها نوید می‌دهد.

اهمیت تالاب‌ها در مهار گرد و خاک خوزستان

این کارشناس تالاب‌های خوزستان اظهار داشت: تالاب‌ها علاوه بر ارزش اکولوژیکی، در معیشت مردم نیز دارای اهمیت بسزایی هستند و به تبع این ۲ در کاهش گرد و غبار استان و ایجاد نشدن مشکلات تنفسی ارزش مهمی دارند. تالاب هورالعظیم به عنوان یک فیلتر، جلوی گرد و خاک را می‌گیرد، زیرا منشاء بخشی از آن‌ها خارجی است و طی چند سال اخیر با پر شدن هور، مهار شدند.

موسی مدحجی ادامه داد: با پیگیری‌های انجام شده در دولت یازدهم و دوازدهم و همچنین سازمان حفاظت محیط زیست موجب شد تا تالاب‌ها که پیش از آن دچار تنش و خشکسالی بودند، آبگیری شده و از میزان گرد و غبار‌ها هم کاسته شود. در استان خوزستان ۷ کانون گرد و غبار وجود دارد و کانون شماره یک آن ۵۳ هزار هکتار است که شامل بخشی از هورالعظیم و شرق آن می‌شود و تماما این بخش احیا شده که بر اساس آمار، گرد و غبار به میزان کمتر از یک پنجم کاهش یافته است.

وضعیت تالاب‌های خوزستان در سال آبی گذشته

فراز رابعی، مسئول سازمان آب و برق خوزستان در خصوص وضعیت تالاب‌های استان برای یک سال آینده گفت: بر اساس پیش بینی‌ها که متولی آن سازمان هواشناسی است، برآورد‌های سال آبی ۹۹_۱۴۰۰ نزدیک به نرمال است و اگر این پیش بینی‌ها محقق شوند امسال نیز مانند سال گذشته نیاز‌های زیست محیطی تالاب‌ها به صورت کامل و حتی بیشتر تامین می‌شود و اگر به هر دلیلی طبیعت سر ناسازگاری بگیرد و سال خشکی را تجربه نماییم که احتمال آن هم وجود دارد، برنامه ریزی‌ها متناسب با شرایط تغییر می‌کند.

او افزود: اولویت تامین نیاز‌ها از مخازن سد‌ها به این شکل است که ابتدا تامین آب شرب، سپس نیاز زیست محیطی و بعد از آن صنعت و کشاورزی قرار دارند و بر همین اساس در حوزه‌های کرخه، دز و کارون که آورد‌ه ها نزدیک به نرمال بود به صورت کامل و یا حتی بیش از آن نیاز زیست محیطی و حقابه تالاب‌ها تامین شد.

رابعی بیان داشت: میزان ورودی آب به هورالعظیم که در انتهای حوزه کرخه و پایین دست آن واقع شده در سال آبی گذشته بالغ بر ۳ هزار و ۳۰۰ میلیون متر مکعب بود که نسبت به نیاز آن که در شرایط نرمال از سوی سازمان محیط زیست حدود یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب عنوان شده، بیشتر بود و نتیجه راستی آزمایی‌های انجام شده نشان می‌دهد که بیش از ۹۲ درصد تالاب پوشیده از آب است و حوزه تالاب به طور کامل آبگیری شد.

مسئول سازمان آب و برق خوزستان در ادامه اظهار کرد: در تالاب بامدژ که متاثر از حوزه‌های کارون بزرگ و دز است، میزان آب ورودی حدود ۹۳۳ میلیون متر مکعب بوده که بیش از نیاز اعلامی آن از سوی اداره کل محیط زیست است. گرچه در حوزه مارون که مشکلاتی برای آبگیری سد به لحاظ آورده ‌ها وجود داشت و میزان «زیر نرمال» بود، ۶۶۰ میلیون متر مکعب آب وارد تالاب شادگان شد که از نیاز دوره‌ خشک مقداری کمتر است، اما این شرایط به لحاظ هیدرولوژیکی خاص است و ما نیز سعی کردیم تا حد امکان آب نخیلات را تامین نماییم.

اهمیت اقتصادی تالاب‌ها و نقش آن‌ها در توسعه گردشگری

طی سال‌های گذشته و با توجه به افزایش بارش‌های باران در خوزستان نسبت به سال‌های قبل از آن، شاهد آبگیری حداکثری در تالاب‌های استان خوزستان بوده ایم که شرایط متعادل و خوبی را برای هورنشینان فراهم کرده بود، تالاب‌ها محل زندگی گونه‌های نادری از پرندگان هستند و از این جنبه اهمیت بسزایی دارند. مهار گرد و خاک  و همچنین اهمیت اقتصادی و نقش مهم آن‌ها در توسعه گردشگری بر لزوم تامین حقابه تالاب‌ها می‌افزاید.

گرچه انتقاداتی نیز نسبت به آبگیری تالاب‌ها وجود دارد و بسیاری از فعالین محیط زیست ورود فاضلاب و پسماند‌های صنعتی به تالاب‌ها را موجب نابودی این زیستگاه‌ها و مهاجرت پرندگان کم یاب می‌دانند.

گزارش از ساسان ناصری زاده

انتهای پیام/ن