شهاب الدین صدر رئیس خانه احزاب کشور در گفت‌و‌گو با خبرنگار احزاب و تشکل‌های گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، در توضیح چگونگی تشکیل احزاب در کشورمان گفت: احزاب در دنیا حدودا صد سال است که متولد شده‌اند که بیشتر هم در اروپای غربی حضورشان پررنگ بوده است، البته قبل از پیروزی انقلاب، ۵ دوره برای فعالیت احزاب می‌توان مطرح کرد؛ نخست دوره ابتدایی تحزب است که از سال ۱۲۸۵ تا ۱۳۰۴ به طول انجامیده و بعد از پیروزی انقلاب مشروطه است، به بیانی دیگر بعد از مشروطه فعالیت‌های سیاسی و حزبی در کشورمان مطرح شد و تا قبل از این چندان مطرح نبوده است.

صدر افزود: در آن دوره که دوره اول تحزب محسوب می‌شد دو جریان و دو حزب مهم در کشور مطرح بوده که یکی از آن‌ها اجتماعیون عامیون و یکی دیگر هم اجتماعیون اعتدالیون بوده است؛ حزب اجتماعیون عامیون به رهبری حیدرخان عمو عقلی بود که تبعه روسیه بوده و مرتبط با کشور روسیه و سیستم حزب سوسیالیستی بوده است، یکی از معضلات کشور ما این بوده است که بیشتر فعالیت‌های حزبی در اختیار تشکیلات وابسته به بیگانگان به خصوص تشکیلات کمونیستی و اتحاد جماهیر شوروی و روسیه بودند.

پهلوی درصدد بود تا صرفا نمایی از فعالیت‌های سیاسی در کشور شکل بگیرد

رئیس خانه احزاب کشور گفت: یک دوره هم در میان دوره اول و دوم وجود داشته که حدود ۱۵ سال در زمان رضا خان بوده و این دوره از سال ۱۳۰۴ تا  ۱۳۲۰ به طول انجامیده است؛ یعنی به دلیل  شرایط دیکتاتوری که در حکومت رضا خان وجود داشته در حقیقت فعالیت حزبی ظهور و بروز خاصی نداشته و برخورد‌های تندی هم با آن صورت می‌گرفته است.

نماینده ادوار مجلس بیان کرد: در تقسیم بندی‌ها، دوره دوم تحزب در ایران را از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ ذکر می‌کنند که بعد از دوره رضا خان محسوب می‌شود؛ ناگفته نماند که در این دوره سه جریان سیاسی خود را در تاریخ نشان می‌دهد، جریان‌های کمونیستی، جریان‌های ناسیونالیستی و جریان‌های اسلامی.

او گفت: برای مثال تشکیلات حزب توده وابسته به شوروی و یک حزب کمونیستی بود، مصداق جریانات لیبرالی و ناسیونالیستی هم جبهه ملی است که فرد مطرح آن دکتر مصدق بوده است، همچنین نمونه جریان‌های اسلامی هم حزب فدائیان اسلام به رهبری شهید نواب صفوی و بعد از آن هم حزب موتلفه اسلامی بوده است، در حقیقت این سه جریانی هستند که بعد از رضا خان مطرح شدند.

صدر اضافه کرد: دوره سوم تحزب در کشورمان هم از سال ۱۳۳۹ تا سال ۱۳۴۹ بوده است؛ در این دوره فشار بیگانگان به رژیم پهلوی برای آزادی فعالیت‌های سیاسی افزایش یافت؛ پهلوی هم درصدد بود تا صرفا نمایی از فعالیت‌های سیاسی در کشور شکل بگیرد؛ از همین رو نیز جبهه ملی دوم و حزب زحمت‌کشان ایجاد می‌شود.

رئیس خانه احزاب کشور گفت: دوره بعدی هم از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ یعنی بعد از انقلاب در کشورمان آغاز شد؛ در آن زمان انقلاب در کشور ما به رهبری امام خمینی (ره) به پیروزی رسیده بود و به سبب یک علاقه عمومی و گسترده در کشورمان حزب جمهوری اسلامی به مدیریت قوی شهید بهشتی شکل گرفت و یکسری از بزرگان و یاران امام راحل نظیر شهید آیت‌الله بهشتی، مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، مقام معظم رهبری و شهید باهنر در راس آن حضور داشتند. در آن زمان همه مردم دوست داشتند که وارد حزب جمهوری شوند و این حزب در جا‌های مختلف و بصورت گسترده فعالیت‌های بسیاری را انجام داد و بعد از پیروزی انقلاب هم نقش و فعالیت بسیار گسترده‌ای در اداره دولت و مجلس داشت. البته در این زمان یک جمع دیگری به نام حزب خلق مسلمان هم شکل گرفت که بعد‌ها به دلیل انحرافاتی که داشت از صحنه سیاسی حذف شد.

کشور ما، مصداق نظام‌ چند حزبی است

او در تشریح وضعیت سایر نظام‌های سیاسی در جهان گفت: امروز در دنیا هم نظام‌های تک حزبی، هم دو حزبی و هم نظام‌های چند حزبی وجود دارد؛ در نظام‌های تک حزبی یعنی یک حزب در کشور  قدرت را در دست دارد نظیر کره شمالی و چین،  نظام‌های دو حزبی هم یعنی دو حزب قدرتمند در این کشورها باهم رقابت می‌کنند؛ مانند آمریکا و برخی کشور‌های دیگر نظیر انگلیس؛ در این کشورها دو حزب جمهوری خوا‌هان و لیبرال دموکرات‌ها  قدرت را در دست داشته  و با هم رقابت می‌کنند.

نماینده ادوار مجلس بیان کرد: در نظام‌های دو حزبی تلاش بر این است که حزب‌های کوچک‌تر شکل نگرفته و به قدرت نرسند، در نظام‌های تک حزبی هم نمی گذارند هیچ حزبی غیر از آن حزب حاکم فعالیت کند و در تلاش هستند احزاب کوچک‌تر را حذف کنند، البته در آستانه انتخابات معمولا گاهی به این حزب‌های کوچک‌تر نقش می‌دهند و اقلیت را به بازی می‌گیرند.

تحلیلگر مسائل سیاسی خاطر نشان کرد: مصداق نظام‌های چند حزبی هم کشور ماست که تا چند سال قبل وزارت کشور تقریبا به ۲۵۰ حزب پروانه فعالیت داده بود؛ البته پس از سال ۹۵ که آئین‌نامه جدید به اجرا گذاشته شد یک مقدار از نظر برگزاری مجامع و کنترل انتخابات‌های داخل احزاب تغییر ایجاد شد و در حال حاضر ما حدود ۱۲۰ حزب دارای پروانه در کشور داریم که ۸۷ حزب ملی و  ۳۳ عدد از آنها احزاب استانی هستند؛ همچنین ۱۴ جبهه قانونی از نظر وزارت کشور به رسمیت شناخته شده است.

او در تعریف جبهه گفت: تشکیل جبهه یعنی احزابی که دارای برنامه و اهداف مشترک با یکدیگر هستند به سبب هم افزایی بیشتر در صحنه سیاسی کشور با هم یک جبهه ایجاد کنند.

صدر خاطرنشان کرد: به طور مسلم در کشور ما  تصمیم‌های مهم وابسته به نظر مردم است و با رای مستقیم آنها در غالب انتخابات صورت می‌گیرد، بنابراین برای داشتن یک انتخابات قدرتمند نیاز است تا احزاب به صورت قدرتمند و قانونی فعالیت کنند و نسبت به چگونگی برگزاری انتخابات، شرایط انتخابات و نامزدها روشنگری کنند.

فعال اصولگرا خاطر نشان کرد: قطعا تمام مردم نمی‌توانند درباره نامزدها تحقیق کنند، بلکه حزب این وظیفه را بر عهده دارد که اعضای خود را به مردم معرفی کند؛ علاوه بر این چنین حزبی باید پس از انتخابات هم  به مردم پاسخگو باشد, یعنی اگر یک نماینده‌ با معرفی یکی از احزاب شناسنامه دار وارد مجلس شد, اگر خطایی از او سر زد آن حزب هم مقصر بوده و باید پاسخگو باشد؛ لذا قطعا فعالیت احزاب در عرصه انتخابات تاثیرگذار است.

 رئیس خانه احزاب ایران بیان کرد: ناگفته نماند که در اکثر کشور‌ها در صد سال اخیر فعالیت احزاب مهم تلقی شده است؛ برای مثال در ایران بعد از دوران مشروطه مردم احساس کردند که در اداره کشور می‌توانند سهیم باشند وگرنه قبلا گمان می‌کردند که صرفا یک عده‌ای کارهای کشور را انجام می‌دهند، در نتیجه هر چقدر مردم نسبت به حقوق خود بیشتر واقف باشند بیشتر به صحنه خواهند آمد.

یک دوره انجمن‌ها و گروه‌های مخفی در کشور فعالیت می‌کردند

 او افزود: در زمان پهلوی، حکومت برای مردم نقش چندانی قائل نبود و نمی‌خواست که مردم به صحنه بیایند، پس فشار را بر مردم افزایش داد؛ بنابراین در یک دوره انجمن‌ها و گروه‌های مخفی در کشور فعالیت می‌کردند، اما موج فعالیت‌های سیاسی که در دنیا بالا گرفت عده‌ای تلاش کردند تا یک چهره دموکرات و آزاد اندیش از خود به نمایش بگذارند، به علاوه اینکه فشار‌های خارجی هم حکومت  را وادار کرده بود اندکی فضا را باز کند.

 صدر اضافه کرد: در اواخر حکومت پهلوی اعلام شد که همه باید عضو حزب رستاخیز شوند و حتی اعلام کردند هر کس عضو این حزب نباشد نمی‌تواند استخدام شود، چرا که می‌خواستند به دنیا نشان دهند که در کشور ما هم حزب وجود دارد؛ از طرفی هم نمی‌خواستند خیلی فضا را باز کنند، برای همین حزبی خود ساخته را ایجاد کردند.

رئیس خانه احزاب ایران بیان کرد: هر چقدر که مردم نسبت به نقش خود در تعیین سرنوشتشان ارزش بیشتری قائل باشند، در سازماندهی‌های حزبی بیشتر دور هم جمع می‌شوند و چنین فعالیت‌هایی سیاسی را بیشتر انجام می‌دهند.

انتهای پیام/