به مناسبت فرا رسیدن «روز تهران» بخوانید؛
محله‌های نوستالژیک تهران که دیگر رنگ و بوی قدیم را ندارند
شهر تاریخی تهران که از دوره قاجار تا امروز پایتخت ایران است، روز‌ها و خاطرات بسیاری را به خود دیده است.
به گزارش خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، هر شهری با مردمش هویت می‌گیرد و شناخته می‌شود. این مردم هستند که با قدم زدن در کوچه پس کوچه‌های شهر به محل زندگیشان حیات می‌بخشند.
ما امروز و در این گزارش قدم به کوچه پس کوچه‌های شهرمان می‌گذاریم تا به نوعی با حال و هوای گذشتگانمان خاطره سازی کنیم. تهران قدیم هویت و هسته این شهر است.
شهر تهران پیشینه‌ای طولانی دارد و در نوشته‌های تاریخی از آن به عنوان منطقه‌ای خوش آب و هوا و پر از باغ‌های میوه یاد شده است، اما در همیشه روی یک پاشنه نمی‌چرخد و همه ما و حتی محل زندگیمان به صورت مداوم در حال تغییر هستیم.
شاه طهماسب صفوی در زمان حکومتش فرمان ساخت حصاری را برای تهران با چهار دروازه و ۱۱۴ برج صادر کرد. این حصار، دروازه‌ها و برج هایش نخستین زیرساخت‌های شهری تهران به حساب می آمدند.
بعد‌ها تهران به دست افغان‌ها افتاد. نادرشاه افشار آن را از افغان‌ها گرفت و رضا قلی میرزا فرزند ارشدش را حکمران آن کرد. از یادگار‌های این دوره می‌توان به محله‌های چاله میدان و عودلاجان اشاره کرد.
همانطور که متوجه شدید چاله میدان یکی از محله‌های قدیم تهران بوده است. خاک این محله در دوره حکومت شاه طهماسب صفوی برای حصارکشی تهران مصرف شده بود و مدتی محل تخلیه زباله شهر بود، اما بعد‌ها میدانی در آن زده شد و این میدان به محله مذکور حیات بخشید.
چند سال پیش در قالب مقاله‌ای خواندم که چاله میدان دیگر جای زندگی نیست. برخی از صاحب نظران این امر را نتیجه کاهش دلبستگی مردم به محل زندگیشان می‌دانند. گروهی نیز آن را حاصل کم توجهی مسئولان به احیای محله‌های قدیمی تهران به حساب می‌آورند.
عودلاجان یا اودلاجان، یکی دیگر از محله‌های قدیمی تهران نیز در سال‌های اخیر حال و روز خوبی نداشته؛ این محله از محلات اعیان نشین تهران در دوره قاجار بود.
عودلاجان اعتبار اجتماعی اش را تا اواسط دوره پهلوی حفظ کرد، اما بعد‌ها با گسترش شهرسازی تا اندازه‌ای از اعتبار اولیه خود افتاد. این محله امروزه به انباری برای بازار تبدیل شده است.
شایان ذکر است افزایش جمعیت تهران و لزوم ساخت و ساز‌های بیشتر همواره و همچنان خانه‌ها و محله‌های قدیمی شهر‌ها را تهدید می‌کند.
در آذر ماه سال ۱۳۸۶ خبر تخریب بخشی از محله تاریخی عودلاجان تهران منتشر شد. در این خبر چنین ذکر شد که سازمان میراث فرهنگی قدرت اجرایی برای مقابله با تخریب بافت‌های تاریخی را ندارد.
بعد‌ها راه‌های نجات عودلاجان یا اودلاجان در قالب برگزاری نشست‌های متعدد بررسی شدند. در نهایت مرمت و بازسازی محله عودلاجان با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران و کسبه بازارش انجام شد. البته فقط عودلاجان منتظر بازسازی نبوده و نیست.
در سال‌های اخیر بعضی از هنرمندان و مجموعه داران تلاش کردند با همکاری مسئولان شهری در قالب ارائه و اجرای طرح احیای محله‌های قدیمی تهران گامی هر چند کوچک برای احیای رگ‌های تاریخی و حیاتی شهر تهران بردارند؛ اما متأسفانه این طرح به دلیل تغییر مدیریتی نهاد مربوط و مدیریت‌های سلیقه‌ای ناکام ماند.
نمی‌توان از نوستالژی‌های تهران یاد کرد و نامی از بازار تهران نبرد. سرتوماس هربرت انگلیسی در سفرنامه خود در سال ۱۱۰۸ هجری قمری مصادف با حکومت صفویان نوشت «بازار‌های تهران فاقد سقف هستند». بازار بین الحرمین که یکی از اماکن بازار تهران به حساب می‌آید، در زمان محمدشاه قاجار ساخته شده است. برخی دیگر از اماکن بازار تهران هم در زمان ناصرالدین شاه ساخته شدند.
امروزه بازار تهران در منطقه ۱۲ شهری قرار گرفته و گاهی مواقع همچون هر اثر و بنای تاریخی دیگر نیاز به مرمت دارد.
در پایان باید گفت تهران غبار گرفته امروز نیازمند توجه بیشتری است و چشم به دست ساکنانش دوخته است. ما می‌توانیم همچون‌گذشته به محل زندگی خود پایبند بمانیم و به جای آنکه خانه مان را تغییر بدهیم، در جهت بازسازی و احیای محله زندگیمان قدم برداریم.
مسئولان نیز با توجه بیشتر به لزوم حفظ هویت تاریخی شهرهایی چون تهران می‌توانند همگام با مردم شده و پایداری شهر‌ها را تضمین کنند. وزارت میراث فرهنگی در سال‌های اخیر تلاش کرده است با همکاری نهادهایی چون مجلس شورای اسلامی و شهرداری طرح‌هایی را برای حمایت از مالکان بنا‌های تاریخی و به تبع آن کاهش ساخت و ساز‌های مخرب، تصویب و اجرایی کند. این وزارتخانه سعی می‌کند با اجرای این طرح‌ها گام‌هایی در جهت حفظ هویت تاریخی شهر‌ها بردارد.
انتهای پیام/
