گفتگوی جالب با نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده پسران سعود
مجموعه «پسران سعود» مستندی چهار قسمتی است که به فراز‌های مهمی از کشور عربستان سعودی و تاثیر آن در خاورمیانه و روابط با ایران و سایر کشورها می‌پردازد.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،پنجشنبه شب گذشته نخستین قسمت از مجموعه مستند «پسران سعود» به نویسندگی، کارگردانی و تهیه‌کنندگی وحید فرجی و روایت نوید نوروزی روی آنتن شبکه مستند رفت و با توجه به تازگی مضمون و اطلاعاتی که سازندگان این مجموعه به مخاطب دادند، مورد توجه مخاطبان نیز قرار گرفت.
مستندی چهار قسمتی که درباره فراز‌های مهمی از کشور عربستان سعودی و تاثیر آن در خاورمیانه و روابط با ایران و سایر کشورهاست و در این موضوع به چهار موضوع اصلی درباره پدیده عربستان می‌پردازد که در تعداد قسمت‌های آن، این موضوعات تقسیم شده است.
قسمت اول درباره چگونگی پیدایش عربستان بود که بیننده شاهد تاریخچه کاملی از نحوه پیدایش این کشور به همراه عکس‌ها و فیلم‌های آرشیوی که تاکنون کمتر دیده شده بود و در سه قسمت دیگر نیز به ادامه این مبحث پرداخته می‌شود که در هفته‌های آینده پخش می‌شود.
به گفته وحید فرجی؛ هدف از ساخت این مجموعه آشنایی مخاطب با این کشور و روابط با ایران پیش و پس از انقلاب و تاثیراتش روی کشور‌های خاورمیانه است. از این رو با وی گفت‌وگویی پیرامون این مجموعه و موانعی که بر سر راه تولید آن داشته و تحقیقاتی که در این زمینه انجام داده داشته ایم که در ادامه می‌خوانید.
چطور شد به فکر ساخت چنین مجموعه‌ای افتادید و این‌که چرا موضوعی به این مهمی صرفا در چهار قسمت خلاصه می‌شود؟
یکی از علاقه‌مندی‌های من در مستندسازی موضوعات سیاسی و بخش اعظم آن تحولات خاورمیانه است. آن هم به دلیل اهمیت و تاثیری است که روی سیاست ایران می‌گذارد. در این زمینه کار‌های مختلفی هم انجام داده‌ام.
مهم‌ترین آن‌ها پیش از این مجموعه فکر می‌کنم مستند «روز‌های آزادی» بود.
بله البته در این مدت، هم خودم کار به صورت مجموعه مثل روز‌های آزادی یا به صورت تک‌قسمتی ساختم و هم در پروژه‌های دیگر به عنوان تدوینگر یا تصویربردار حضور داشتم. در درگیری‌های اخیر عراق و لبنان هم حضور داشتم و تجربیاتی در این زمینه به‌دست آوردم. طبیعتا این مشاهدات باعث می‌شود ذهن به این موضوعات نزدیک و علاقه‌مند شود.
پس می‌توان گفت در این زمینه مطالعات گسترده و کاملی دارید.
بله هم تجربه عینی دارم که در ساخت مستند خیلی به کمکم می‌آید و هم در این زمینه زیاد فیلم می‌بینم و مطالعه می‌کنم.
چه چیز این موضوعات سیاسی برای شما جذاب بوده که به ساخت چنین مستند‌هایی علاقه‌مند شدید؟
من پیش از این مجموعه، مستند تاریخی روز‌های آزادی را درباره دخالت‌های آمریکا بر مبنای آرشیو ساختم. از آنجا که این فرم فیلمسازی خیلی جذاب است، در دنیا هم باب شده و شرکت‌های بزرگی مثل نتفلیکس اقدام به تولید چنین آثار تاریخی بر مبنای آرشیو می‌کنند. در سال‌های اخیر هم در اخبار خیلی به عربستان پرداخته شده، اما این کشور از زمان پیدایش که تقریبا به صد سال قبل برمی‌گردد و همزمان با دوره جدیدی در ایران یعنی بعد از قاجار و روی کار آمدن پهلوی می‌شود، نسبتش با ایران نسبت مهمی بوده. یعنی روابط ایران و عربستان چه قبل و چه بعد از انقلاب نسبت به خودشان و هم نسبت به کشور‌های دیگر منطقه به‌شدت تاثیرگذار است. یعنی نزدیکی و دوری این دو کشور و مناسبات‌شان کاملا در سیاست کشور‌های دیگر در منطقه تاثیر دارد. کما این‌که در سال‌های اخیر این نزاع بالا گرفته و در بعضی جا‌ها خیلی علنی‌تر و جدی‌تر شده؛ مثل عراق، سوریه، یمن و لبنان؛ بنابراین از آنجاکه من در این زمینه تحقیق و مطالعه می‌کنم، به نظرم رسید بهتر است با عربستان بیشتر آشنا شویم و این پدیده را بررسی کنیم.
درست مثل کاری که شما در مستند «روز‌های آزادی» کردید؟
بله سعی کردم در آن مستند هم مخاطب را بیشتر با آمریکا آشنا کنم. یعنی ببینیم این پدیده چیست و آن را بررسی کنیم. تا جایی هم که بتوانم سعی می‌کنم پیش‌فرض‌هایم را کنار بگذارم و ببینم دیگران در این باره چه می‌گویند و نگاه‌های مختلف را در این باره بررسی می‌کنم.
یعنی نگاهتان به‌این گونه است که این کشورها چگونه به ابرقدرت دنیا تبدیل شده‌اند؟
به عنوان مثال اگر بخواهم به دخالت‌های آمریکا بپردازم، سعی می‌کنم زوایای مختلف آن را ببینم و از همان ابتدا شعارگونه به آن نمی‌پردازم.
منظورتان این است قضاوت را بر عهده مخاطب می‌گذارید؟
طبیعتا من از زاویه‌ای به این موضوعات می‌پردازم که قضاوت هم در آن هست. چون مواجهه بدون قضاوت محال بوده و شدنی نیست. درباره این مستند هم سعی کرده‌ام جدا از نزاع و اختلافی که با آن‌ها داریم شناخت مردم را از این پدیده بیشتر کنم. جالب است بدانید که این اختلافات و چالش‌ها از دوران پهلوی هم بوده، با وجود این‌که در آن دوران عربستان و ایران در یک جهت بودند، اما باز هم با چالش‌های جدی در روابط‌شان روبه‌رو بودند؛ بنابراین خواستم مخاطب ایرانی این موضوع را بهتر بشناسد.
از همان ابتدا هم قرار بر این بود که در چهار قسمت خلاصه شود؟
نه قرار بود در هشت قسمت نیم‌ساعته کار کنیم که دیدیم موضوعاتی که در این مستند به آن‌ها می‌پردازیم، الکن می‌ماند؛ بنابراین ترجیح دادیم در چهار قسمت به آن بپردازیم و موضوعات مهم را مطرح کنیم که در قسمت نخست به این موضوع پرداختیم که اساسا عربستان سعودی چگونه به وجود آمد که پنجشنبه شب گذشته پخش شد و در ادامه به موضوعات مهم دیگری می‌پردازیم.
با توجه به پخش قسمت نخست که به طور کامل به نحوه پیدایش این کشور پرداختید، از چه منابعی برای ساخت این مستند بهره گرفتید؟ اصولا منابع موثقی در این زمینه وجود داشت که شما به آن‌ها رجوع کنید؟
به هر حال مسیر نه‌چندان راحتی را در این باره پیش رو داشتیم. درباره مستند قبلی هم با این مشکل رو به رو بودیم. چون درباره تاریخ، سیاست و اقتصاد آمریکا هم کتاب‌های زیادی وجود نداشت و ما با این مانع در پژوهش‌مان رو به رو بودیم. درباره عربستان هم این مشکل وجود داشت. چه ما خوشمان بیاید و چه خوشمان نیاید، عربستان کشور مهمی است. پس باید آن را بشناسیم. یعنی این پدیده را مورد بررسی قرار بدهیم. یکی از مشکلاتی که من در ساخت چنین کار‌هایی دارم، کمبود منابع فارسی است.
البته درباره عربستان تعدادی کتاب دیدم که از زوایای مختلف به آن پرداخته بودند. اما درباره آمریکا خیلی منابع مناسبی وجود نداشت. مساله بعدی پراکندگی موضوعات است. به‌عنوان مثال روزنامه ایران مجموعه‌ای به نام «تاریخ‌جهان» داشت که در قسمت اول این مجموعه گریزی به مطالب آن مجموعه داشتم. برخی دیگر مستند‌ها و مقاله‌ها و کتاب‌هایی بود که در این زمینه وجود داشت و من به آن‌ها رجوع کردم. البته منابع فارسی کم بود و همین کار را مشکل می‌کرد و ما باید آن‌ها را ترجمه می‌کردیم.
تحقیق و نگارش این مجموعه چقدر طول کشید؟
حدود دو سال تحقیق و نگارش آن طول کشید. البته کتاب‌های خوبی هست، اما ترجمه نشده.
برای تصاویر و فیلم‌های آرشیوی که در این مجموعه وجود دارد از چه منابعی استفاده کردید؟
این مجموعه به‌طورکلی بر مبنای آرشیو است و از این نظر بخش مهم و عمده و قابل‌توجه کار جمع‌آوری عکس‌ها و فیلم‌ها بود. تهیه کردن آن‌ها کار بسیار سختی بود، چون اتفاقاتی بود که بیرون از کشور رخ داده بود و دسترسی به آن‌ها کار سختی بود، این‌که دسترسی به این منابع موثق خیلی زمان برد. برخی از تصاویر را هم باید از وب‌سایت‌ها می‌خریدیم که با توجه به بودجه‌ای که برای این آثار در نظر گرفته می‌شود، بسیار هزینه‌بر بود.
در کل چه موانعی را برای ساخت این مستند پشت سر گذاشتید؟ ضمن این‌که باید این موضوع را از زاویه‌ای مورد بررسی قرار می‌دادید که اتهام یکجانبه‌بودن به شما و کارتان وارد نشود.
به‌هرحال وقتی روی چنین موضوعی کار می‌کنیم، مخالفانی هم دارد و ممکن است با چنین اتهاماتی هم روبه‌رو شوید. در مستند قبلی هم که درباره آمریکا بود و به‌هرحال ما چالش بیشتری با آمریکا داریم، سعی کردم در نقطه‌ای بایستم و موضوع را بررسی کنم که مستند باشد و از یک زاویه به آن موضوع نگاه نکنم و از زوایای مختلف آن را بررسی کنم تا اول من به‌عنوان سازنده کار اقناع شوم که اگر این اتفاق نیفتد، مخاطب هم نمی‌تواند قانع شود؛ بنابراین باید به سمتی بروم که آن پدیده را بازخوانی کنم. یعنی سعی کردم به گونه‌ای این مسائل را مطرح کنم که مخاطب خارج از ایران هم بتواند بیننده آن باشد.
پس پسران‌سعود قابلیت این را دارد که مخاطب جهانی هم داشته باشد؟
قطعا همین طور خواهد بود. به نظر من این موضوع به‌قدری مهم است که شبکه‌های برون‌مرزی صداوسیما می‌توانند روی آن کار کنند. چون موضوعی است که تمام منطقه با آن درگیر است و اساسا شناخت و بررسی پدیده عربستان این‌که چیست و رابطه‌اش با جهان اطرافش چیست، برای خاورمیانه خیلی مهم است.
بیشتر بخوانید
با توجه به سفر‌هایی که به عراق و سوریه داشتید، چقدر این مشاهدات به ساخت این مجموعه کمک کرد؟
در قسمت روابط ایران و عربستان به این مساله پرداخته‌ایم. به‌هرحال بخشی به مشاهدات خودم برمی‌گردد و بخشی هم به تحقیقات و اخبار و وقایع برمی‌گردد که در کار آورده‌ایم.
در کنار این‌که با این مستند می‌خواستید عربستان را به مخاطبان داخلی و خارجی معرفی کنید، پسران‌سعود چه پیامی را قرار است به بیننده منتقل کند؟
پیش از انقلاب، ایران و عربستان در یک جهت بودند و تا حدی می‌توانستند همدیگر را بالانس و منافع‌شان را به هم نزدیک کنند. اما بعد از انقلاب طبیعتا راه آن‌ها از همدیگر جدا شد. به زبان ساده بخواهم بگویم، عربستان می‌گوید خاورمیانه و کشور‌های عربی و اسلامی زمین بازی من است و جمهوری اسلامی حق ورود ندارد. یعنی می‌گوید باید به من اجازه بدهید در آنجا حضور داشته باشم و اعمال نفوذ کنم و اگر اجازه ندهید، کاری می‌کنم کل آن کشور و آن زمین بازی تبدیل به ویرانه شود. مثل اتفاقاتی که در عراق و سوریه و یمن افتاد. مجموعه پسران‌سعود می‌خواهد این حقیقت از عربستان را به مخاطب بگوید. این دریافت من از تحقیقاتی است که در این مدت داشتم. اتفاقا در قسمت چهارم به این موضوع خیلی پرداخته‌ایم.
راوی، یکی از مهم‌ترین فاکتور‌های مستند است. نوید نوروزی را چگونه به عنوان راوی این مجموعه انتخاب کردید؟
به نظر من در کار‌های این چنینی، راوی شخصیت مهم آن است و به نوعی در موضع یک دانای کل این قصه را تعریف می‌کند؛ بنابراین شخصیت گوینده در این کار‌ها مثل یک استاد تاریخ است. یعنی روی قصه اشراف دارد و در موضع یک دانای کل آن را روایت می‌کند. از این رو صدا و آهنگ صدای راوی و این‌که در چه سن و سالی باشد، خیلی مهم است و طبیعتا باید یک فرد حرفه‌ای و مسلط به گویندگی این کار را انجام بدهد.
به همین دلیل معمولا روی این موضوع و به خصوص روی جزئیات خیلی وسواس دارم. پیدا کردن گوینده در این دست کار‌ها خیلی نکته مهمی برای من است و این‌که با معیار‌هایی که در ذهن برای این بخش از کار دارم، همخوانی داشته باشد. ضمن این‌که صدای گوینده باید یک شخصیت مستقلی داشته باشد. ما گوینده‌های خوب و درجه یک زیاد داریم؛ اما گوینده‌ای که صدایش یادآور یکی از کالا‌هایی که در تلویزیون تبلیغ می‌شود، نباشد در این کار مدنظر ما بود؛ بنابراین یکی از سختی‌های کار انتخاب گوینده بود که به آقای نوروزی رسیدیم که بسیار کاربلد است و صدای بکری دارد.
با توجه به سختی‌هایی که ساخت چنین مستند‌هایی دارد، قرار است این دست کار‌ها ادامه پیدا کند؟
ممکن است به دلیل سختی‌هایی که در این زمینه وجود دارد، دیگر سراغ چنین کار‌هایی نرویم؛ اما در حال حاضر درباره تاریخ مناقشه و جنگ‌های اعراب و اسرائیل کار‌هایی انجام می‌دهیم که در مرحله تدوین قرار دارد. آن مجموعه در شش قسمت طراحی شده که فکر می‌کنم تا پایان سال روی آنتن شبکه مستند برود.
با این‌که یک قسمت از این مجموعه تاکنون پخش شده، بازتاب آن را از جانب مخاطبان یا شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان دیده‌اید؟
هنوز برای این موضوع زود است. چون یک قسمت پخش شده و یکی دو روز از پخش آن گذشته. اما درباره روز‌های آزادی بازتاب خوبی از آدم‌های مختلف با زوایای سیاسی متفاوت گرفتم. به هر حال تاریخ پدیده جذابی است و با وجود همه اخبار و اطلاعات که درباره عربستان داریم، هنوز برای بیننده ایرانی عربستان یک پدیده ناشناخته‌است و خیلی جای کار دارد. به همین دلیل پرداختن به آن در قالب آثار نمایشی و مستند خیلی می‌تواند تاثیرگذار و جذاب باشد.
قسمت اول پسران سعود درباره چگونگی پیدایش عربستان سعودی است. داستان از جنگ جهانی اول شروع شده و کش و قوس قدرت‌های بزرگ و فروپاشی امپراتوری عثمانی را به تصویر می‌کشد. همچنین نگاهی به نقش کشور‌های فرانسه و انگلیس در شکل‌دهی کشور‌های عربی بعد از جنگ جهانی اول دارد که یکی از این کشورها عربستان سعودی است. با توجه به قرارداد معروف سایکس پیکو، کشور‌های عربی به‌ویژه عربستان سعودی متولد می‌شوند. در حقیقت به این موضوع پرداخته شده که خاندان سعود چگونه از فرصت پیش آمده استفاده کرد و بر منطقه نجد و حجاز مسلط شد.
قسمت دوم درباره این است که خاندان سعود چگونه با استفاده از تفکرات وهابیت منتسب به محمد بن عبدالوهاب و گروه‌های ذیل همین تفکر (اخوان) مسیری را منتهی به القاعده و داعش ایجاد کردند. در این قسمت سعی شده روند تاریخی شکل‌گیری و گسترش این تفکرات مورد بررسی قرار گیرد.
قسمت سوم درباره شاکله هرم قدرت در عربستان است و برای تبیین آن پرونده بندر بن سلطان، نوه عبدالعزیز را به‌عنوان نمونه‌ای از هرم قدرت در عربستان باز کرده‌ایم؛ این که پدر او چه جایگاهی در خاندان سعود دارد و چگونه توانسته به چنین قدرتی برسد. البته داستان‌های فرعی دیگری نیز در کنار آن وجود دارد که از آن جمله می‌توان به ارتباط این مدل از حکومت با غرب به ویژه آمریکا و انگلیس اشاره کرد.
قسمت چهارم این مستند نیز به تاریخ روابط عربستان سعودی با ایران از زمان پیدایش آن در دوران پهلوی تا به امروز می‌پردازد. به نظرم لازم بود این قسمت به‌صورت گسترده‌تری مورد بررسی قرار می‌گرفت و در دو قسمت ساخته می‌شد. بخش قابل توجهی از موضوعات مطرح شده و آرشیو‌هایی که در این مستند به نمایش درمی‌آید برای مخاطبان ایرانی از جذابیت بالایی برخوردار است. این موضوع در قسمت چهارم که به بررسی روابط ایران و عربستان در قبل و پس از انقلاب اسلامی می‌پردازد، نمود بیشتری هم دارد.
منبع: روزنامه جاجم
انتهای پیام/
در باشگاه خبرنگاران جوان پیگیری شد؛
معلمان نهضت سوادآموزی چگونه می‌توانند استخدام آموزشوپرورش شوند؟
