به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،بوتولیسم عبارت است از یک نوع مسمومیت غذایی جدی، ولی غیرمسری که معمولاً در اثر خوردن غذای آلوده به سمی که شدیداً دستگاه عصبی را متأثر می‌کند، رخ می‌دهد. با توجه به قرار گرفتن در فصل تابستان و تهیه برخی محصولات کنسروی خانگی همچون رب گوجه‌فرنگی، کشک خانگی، پنیر و دوغ خانگی و غیره، احتمال اینکه به دلیل رعایت نکردن نکات بهداشتی در زمان آماده‌سازی و شرایط و زمان صحیح پخت و نیز نگه‌داری نامناسب مواد غذایی تولیدی، این مواد در مدت نگه‌داری توسط میکرو ارگانیزم‌ها آلوده شوند.

از جمله میکرو ارگانیزم‌های خطرناکی که غذا‌های کنسرو شده خانگی به آن آلوده شده و بسیار خطرناک است، باکتری «کلستریدیوم بوتولنیوم» و سم خطرناک و کشنده «بوتولینوم» است که فرد به دلیل مصرف این نوع مواد غذایی و مسمومیت با سم بوتولینوم به بیماری «بوتولیسم» مبتلا می‌شود.

بیماری بوتولیسم چیست؟

این بیماری نوعی مسمومیت غذایی ناشی از سم تولید شده توسط باکتری کلستریدیوم بوتولنیوم در مواد غذایی کنسرو شده خانگی غیربهداشتی است. کلستریدیوم بوتولنیوم و اسپور‌های آن در همه جا، از جمله خاک و آب وجود دارد. باکتری و اسپور‌های آن چنانچه در محیط مناسب غذایی و با دمای مطلوب قرار گیرند، شروع به رشد و تولید سمی قوی می‌کند که در صورت استفاده از مواد غذایی حاوی سم بوتولیسم، مصرف‌کننده به شدت مسموم شده و حتی جان خود را از دست می‌دهد.

اسپور‌های باکتری در محیط فاقد اکسیژن و کم‌اسید و در شرایط و دمای مناسب یعنی دمای بالای ۴ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد، می‌توانند به سرعت رشد کنند. این میکرو ارگانیزم به راحتی در غذا‌های خانگی یا رستوران‌ها که شرایط مطلوب و مناسب تولید و نگه‌داری رعایت نشود، شروع به رشد و تولید سم کرده و ماده غذایی را فاسد می‌کند. در غذا‌های کنسرو شده با توجه به خروج اکسیژن و در صورت رعایت نکردن شرایط صحیح پخت و دمای مناسب، اسپور‌ها شروع به رشد کرده و در نهایت سم کشنده تولید می‌کنند؛ از این‌رو باید از مصرف آن‌ها به طور جدی خودداری کرد.

چه کسانی بوتولیسم می‌گیرند؟

برخی مواد غذایی ممکن است به دلیل سم تولید شده توسط باکتری کلستریدیوم بوتولنیوم، به بوتولیسم آلوده شوند. طبق بررسی‌های به‌عمل آمده، بیش از ۹۰ درصد بیماری بوتولیسم در سال‌های ۱۹۸۵-۱۹۷۶ ناشی از مصرف غذا‌های تهیه شده در منزل بوده است. بر این اساس غذای رستوران‌ها نیز می‌تواند باعث این بیماری شود که این امر به علت نگه‌داری نامناسب ماده غذایی به‌وجود می‌آید؛ مثل سالاد‌های سیب‌زمینی سرو شده در رستوران‌ها. در سال ۲۰۱۵، ایالات متحده آمریکا، بزرگ‌ترین شیوع بوتولیسم در چهل سال اخیر خود را تجربه کرد. این بیماری بر اثر سیب‌زمینی‌های کنسروی بود که به‌درستی کنسرو نشده بودند.

امیرحسین مقتدرمژدهی در گفتگو با ایسنا، در رابطه با انواع بیماری بوتولیسم، اظهار می‌کند: چندین نوع بوتولیسم وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از بوتولیسم زخم که بیش‌تر افراد تزریقی به آن مبتلا می‌شوند؛ بوتولیسم نوزادان که با دادن عسل به نوزاد بروز می‌کند؛ بوتولیسم غذایی که از طریق مصرف کردن مواد غذایی همچون کنسروها، لبنیات محلی فرد را مبتلا می‌کند. همچنین بوتولیسمی که به دلیل تزریق زیبایی به فرد منتقل می‌شود و در نهایت بوتولیسم بدون علامت که از طریق جراحی شکم و مصرف آنتی‌بیوتیک زیاد به فرد منتقل می‌شود.

بیشتر بخوانید

• چرا قوطی‌ کنسرو ماهی نياز به جوشاندن دارد؟

طبق مطالعات به‌عمل آمده، بوتولیسم اطفال بسیار جدی است، به گونه‌ای که از سال ۱۹۷۶ تا پایان سال ۱۹۹۳، بیش از ۱۲۰۰ بوتولیسم در این گروه سنی مشاهده شده است. بوتولیسم اطفال ابتدا در همین سال، اطفال زیر یک سال را مبتلا کرد و تصور بر این بود که بلع اسپور‌های کلستریدیوم و بوتولنیوم عامل این نوع بوتولیسم است که در روده اطفال به فرم رویا تبدیل شده، رشد کرده و تولید توکسین می‌کنند. در این مورد عسل به عنوان منبع اسپور شناخته و توصیه شده که در تغذیه اطفال کمتر از یک سال استفاده نشود.

علائم و نشانه‌ها بوتولیسم چیست؟

نشانه‌ها و علائم بوتولیسم به نوع آن بستگی دارد. در مواردی که بیماری ناشی از مصرف مواد غذایی باشد، علائم آن عبارت است از حالت تهوع، استفراغ و اسهال که به‌دنبال آن یبوست و نفخ نیز مشاهده می‌شود. ممکن است بیمار علائم دیگری از جمله ضعف و مشکل در تنفس نیز داشته باشد. این علائم معمولا در فاصله بین ۱۸ تا ۳۶ ساعت بعد از مصرف ماده غذایی آلوده مشاهده می‌شود، ولی ممکن است آشکار شدن علائم از ۳ ساعت تا ۸ روز بعد از مصرف، اتفاق بیفتد.

وی در رابطه با علائم بیماری بوتولیسم غذایی، تصریح می‌کند: تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش اشتها، یبوست، ضعف عضلانی قرینه که از چشم با افتادگی پلک شروع شده و به سمت پایین بدن حرکت می‌کند که مواردی از ضعف عضلانی غیرقرینه نیز در دنیا مشاهده شده است.

در مواردی که بیماری بوتولیسم، ناشی از زخم باشد، رشته‌های عصبی که مغز را به نخاع متصل می‌کنند و با نام اعصاب مغزی شناخته می‌شوند، اولین نشانه‌های بیماری را تجربه می‌کنند. سپس این علائم در سایر اندام‌های بدن پخش می‌شود. دوره نهفتگی این بیماری، بین ۴ روز تا ۲ هفته است. چه در بوتولیسم ناشی از مسمومیت غذایی و چه در بوتولیسم ناشی از زخم، علائم عصبی و نشانه‌های بیماری در بزرگ‌سالان مشابه است، ولی آشکار شدن علائم بوتولیسم زخمی ممکن است بیشتر طول بکشد.

همچنین بیمار ممکن است دوبینی یا تاری دید را تجربه کند. سستی پلک‌ها، ضعف در صورت، خشکی دهان، اشکال در بلعیدن غذا و صحبت کردن نامفهوم، از دیگر علامت‌های این بیماری است. در جریان این بیماری، عضلات ضعیف می‌شوند. در مرحله بعدی، فلج اتفاق می‌افتد. بدون درمان، عضلات تنفسی بیمار در نهایت به‌طور کامل فلج می‌شوند که به از کار افتادن دستگاه تنفسی و در نهایت به مرگ بیمار منجر می‌شود. در جریان این فرایند، بیمار هوشیار باقی می‌ماند.

نشانه‌های از ابتلا به بوتولیسم در زنجان

بر اساس اعلام دانشگاه علوم‌پزشکی استان زنجان، طی روز‌های اخیر تعدادی از شهروندان زنجانی با مصرف یکی از مواد غذایی لبنی به این بیماری مبتلا شده‌اند. در همین رابطه علیرضا آرمانی‌کیان با بیان اینکه بیماری بوتولیسم در استان زنجان از ۱۵ مرداد سال‌جاری مشاهده شده است، می‌گوید: از تاریخ ۱۵ مرداد تا اول شهریور حدود ۲۵ نفر در این استان علائم بیماری بوتولیسم را داشته‌اند که اکنون از این تعداد، ۶ بیمار در بیمارستان بستری هستند و یک نفر نیز در بخش آی. سی. یو بیمارستان، ولی عصر (عج) زنجان تحت مراقبت قرار دارد.

معاون درمان دانشگاه علوم‌پزشکی استان زنجان با تاکید بر اینکه موردی از فوت ناشی از بیماری بوتولیسم در استان نداشته‌ایم، تصریح می‌کند: بیمارانی که علائمی شدید و جدی دارند، ممکن است به دستگاه‌های تنفس مصنوعی و مراقبت‌های ویژه پزشکی نیاز داشته و چندین ماه تحت مراقبت باشند. همچنین احساس خستگی و تنگی نفس ممکن است تا چند سال طول بکشد. از سوی دیگر احتمال دارد سایر بیماری‌ها بر اثر شرایط این بیماران ایجاد شوند که ممکن است بعضی از آن‌ها مرگبار باشد.

به دلیل اینکه این سم در مراحل اولیه وارد دستگاه گوارش می‌شود، باید سریعا به محض دیدن علائم غیرعادی در بدن به پزشک گوارش مراجعه کرد تا با انجام معاینات دقیق، بتوان این سم را خارج کرد، در غیر این‌صورت وجود این باکتری در بدن بسیار خطرناک است و زندگی فرد را مختل خواهد کرد.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به بوتولیسم

افراد برای پیشگیری از این بیماری باید خود را در محیط آلوده قرار ندهند؛ همچنین اگر دچار زخم شده‌اند به سرعت آن را ضدعفونی کنند تا از ورود این باکتری به بدن پیشگیری شود؛ افرادی که موادمخدر مانند هروئین تزریق می‌کنند، مستعد ابتلا به این بیماری هستند؛ چرا که تزریق در محیط آلوده سبب ایجاد این بیماری کشنده می‌شود. همچنین یکی دیگر از عوامل ابتلا به این بیماری زخم است و اگر یک زخم قرمز، متورم، دردناک، گرم، پر از چرک و همراه با تب باشد، آلوده است و نیاز به درمان سریع دارد.

مقتدرمژدهی در رابطه با راه‌های پیشگیری از ابتلا به بوتولیسم، یادآور می‌شود: غذا‌های کنسروی مانند تن ماهی، لوبیا چیتی و غیره، کشک و پنیر‌های محلی زمینه ساز ابتلا به بوتولیسم هستند و افراد حتما باید قبل از مصرف مواد غذایی کنسروی آن‌ها را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه خوب بجوشانند یا خوب تفت دهند. همچنین از خوردن غذا‌های آماده اگر قوطی آن‌ها ورم کرده یا اگر بوی ماندگی می‌دهد، خودداری شود و هرگز غذا را در هوای اتاق رها نکنید، زیرا عامل بیماری در هوا و خاک وجود دارد و به راحتی روی غذا نشسته و رشد می‌کند.

به گفته این متخصص بیماری‌های عفونی، باید قبل از مصرف پنیر‌های محلی و کشک از سالم بودن آن‌ها مطمئن شد، در غیر این‌صورت اگر سم بوتولیسم در مراحل اولیه وارد دستگاه گوارش شود، باید به محض دیدن علائم غیرعادی در بدن به پزشک گوارش مراجعه کرده تا با انجام معاینات دقیق بتوان این سم را خارج کرد، در غیر این‌صورت وجود این باکتری در بدن بسیار خطرناک است و زندگی فرد را مختل خواهد کرد.

نحوه درمان بیماری بوتولیسم

به دلیل اینکه علائم بوتولیسم شبیه بیماری‌های قلبی و بیماری لایم است، اغلب پزشکان آن را به درستی تشخیص نمی‌دهند و درمان‌های اشتباه را پیش می‌گیرند. بوتولیسم باید به‌وسیله پادزهر و آنتی‌بیوتیک درمان شود؛ اگر پادزهر پیش از فلج کامل تجویز شود، فرآیند درمان کوتاه‌تر می‌شود، زیرا انتهای عصب باید دوباره فعال شود.

مقتدرمژدهی در رابطه با درمان بوتولیسم غذایی، خاطرنشان می‌کند: برای این بیماری آنتی‌بیوتیک وجود ندارد و از آنتی‌توکسین ضدسم بوتولیسم استفاده می‌شود تا بیمار عوارض کمتری داشته باشد، زیرا هر چقدر میزان توکسین در بدن فرد زیادتر شود، سبب نارسایی تنفسی شده و در برخی موارد منجر به مرگ بیمار می‌شود.

این متخصص بیماری‌های عفونی عنوان می‌کند: به بیماران مبتلا به بوتولیسم از طریق لوله‌گذاری غذا داده می‌شود تا کالری مورد نیاز بدن تامین شود؛ همچنین برای این بیماران آنتی‌سرم تجویز می‌شود.

منبع: ایسنا

انتهای پیام/