بخشی از آنچه گروه‌های دوستی پارلمانی باید بدانند

به گزارش خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، حدود ۱۰ روز پیش، حجت الاسلام سلیمی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی از بحث و تبادل نظر هیئت مذکور در راستای گسترش دیپلماسی پارلمانی در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خبر داد.

او گفت که مقرر شده تا ۱۳۷ گروه دوستی پارلمانی در مجلس تشکیل شود و هر گروه دوستی پارلمانی بین ۷ تا ۱۵ عضو داشته باشد.

عضو هیئت رئیسه مجلس اظهار کرد: در شرایط کنونی، بعضی از گروه‌های دوستی تشکیل شده در مجلس، ۶۰ عضو و بعضی هم یک عضو دارند که در صورت اصلاح نشدن مسئله تعداد اعضا، این مسئله به شیوه دیگری مشخص خواهد شد.

  حجت الاسلام سلیمی یادآور شد که هیئت رئیسه، بر توجه بیشتر به مجالس آسیایی و اوراسیا تأکید کرده‌اند و بناست تا در بحث کشور‌های همسایه و به ویژه جبهه مقاومت بیش از پیش توجه شود.

پیشتر و در نهم خرداد امسال محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گوی تلفنی با مصطفی شنتوپ رئیس مجلس ملی ترکیه با اشاره به اهمیت توسعه همکاری‌های اقتصادی دو کشور از تشکیل گروه دوستی پارلمانی ایران و ترکیه خبر داده بود.

در تعریفی، گروه‌های دوستی پارلمانی را گروه‌هایی می‌دانند که در راستای تقویت دیپلماسی پارلمانی با تشکیل در پارلمان‌ها، با هدف ارتقای روابط میان پارلمانی ایجاد می‌شوند. بر حسب قوانین کشور‌های مختلف، پارلمان‌ها نقش‌های متفاوتی در قرارداد‌ها و روابط بین المللی ایفا می‌کنند. قانون اساسی برخی کشورها، تصویب قرارداد‌های خارجی را بدون تأیید مجلس مجاز نمی‌داند و کشور‌هایی هم، قرارداد‌های یاد شده را با موافقت پارلمان خود تصویب می‌کنند.

تشکیل گروه‌های دوستی پارلمانی در مجلس شورای اسلامی ایران به اواسط دوره دوم مجلس باز می‌گردد که مجلس با پیشنهاد و درخواست چند پارلمان خارجی مواجه شد. اطلاعات نشان می‌دهد که به دلیل مشکلات ایجاد شده از جنگ تحمیلی، کمبود امکانات و غیره به تشکیل گروه‌های دوستی اهمیت لازم را نمی‌دهند، اما پس از پایان یافتن جنگ تحمیلی و آغاز دوره سوم مجلس، موضوع تشکیل گروه‌های دوستی پارلمانی با تأکید ریاست وقت مجلس در دستور کار قرار گرفت و پس از طرح در هیئت رئیسه، ۱۲ مهر ۱۳۶۸ آیین‌نامه تشکیل گروه‌های دوستی پارلمانی تصویب شد و آذر همان سال اولین گروه دوستی پارلمانی با کشور پاکستان شکل گرفت.

بر اساس گزارش‌ها، گروه‌های دوستی پارلمانی در اغلب نظام‌های سیاسی نقش رسمی و جایگاه فوق‌العاده‌ای در سیاست خارجی ندارند، اما این گروه‌ها را می‌توان چه به صورت رسمی و چه غیر رسمی، با توجه به تعریفشان، عامل ارتقای روابط و توسعه همکاری‌های پارلمانی دانست.

کارشناسانی در اظهارنظرهای خود، پارلمان‌ها را به دلیل هویت نظارتی، مسئولان و مجریان سیاست خارجی نمی‌دانند و در نتیجه اغلب نمایندگان، تدوین کننده یا مجری این موضوع نیستند. افزون بر این، حوزه فعالیت سیاست خارجی گسترده‌تر از وظایف گروه‌های دوستی است و اعضای آنها باید از خاستگاه وجودیشان آگاهی کامل داشته باشند.

صاحب نظر‌ها همچنین تأکید می‌کنند که باید میان سیاست خارجی، روابط خارجی و روابط پارلمانی تفاوت قائل شد؛ با توجه به اینکه برخی کشور‌ها گروه‌های دوستی پارلمانی ندارند، گسترش فعالیت این گروه‌ها کاهش می‌یابد و می‌تواند روابط کشور‌ها صرفاً در این سطح ضعیف شود.

تحقیقی در سال ۱۳۸۴ در تعریف گروه‌های دوستی پارلمانی، به نقل از سایت پارلمان ملی فرانسه بیان کرده است که «این گروه‌ها برای ایجاد روابط دوستانه میان برنامه‌های کشور‌های مختلف به وجود می‌آیند، در نتیجه از آنها نمی‌توان انتظار تأثیرگذاری بر سیاست خارجی کشور‌ها را داشت.

این سایت ادامه داده است: گروه‌های دوستی پارلمانی در اصل برآمده از موضع رسمی مجمع ملی این کشور نیستند؛ گروه‌های دوستی پارلمانی در نتیجه ابتکارات فردی و اجتناب ناپذیری به وجود آمده‌اند و تنها پس از سال ۱۹۵۹ میلادی، موجودیت آنها به صورت ساختاری و اداری به رسمیت شناخته شده است.»

گروه‌های دوستی که در برخی کشور‌ها «انجمن‌های پارلمانی» هم نامیده می‌شوند، با تعریف‌های مشابه بیان شده، جایگاه رسمی سیاست خارجی کشور‌ها را ندارند، اما می‌توانند با گسترش روابط پارلمانی و الگو گرفتن از ابتکارها، طرح‌ها و پیشنهاد‌هایی را در کشورشان ارائه کنند.

ضرورت آشنایی رئیس و اعضای گروه با هویت، فرهنگ و زبان کشور هدف

از سویی دیگر با توجه به پیچیدگی روابط کشور‌ها در عرصه کنونی دیپلماسی، معاونت پژوهش‌های سیاسی‌ ـ حقوقی مرکز پژوهش‌ها در سال ۹۵ با مطالعه تطبیقی پارلمان‌های دنیا بیان کرده است که مجلس با رعایت ۱۳ اصل، در سیاستگذاری گروه‌های دوستی، می‌تواند عمق نفوذ و تأثیرگذاری دیپلماسی پارلمانی خود را در عرصه روابط بین‌الملل افزایش دهد.

دریافت مستمر نظر دستگاه سیاست خارجی درخصوص بازتاب و عملکرد فعالیت گروه‌های ذیربط در خارج از کشور، استفاده از نظر‌های مشورتی احزاب و فراکسیون‌های پارلمانی، ضرورت آشنایی رئیس و اعضای گروه با مختصات هویتی، فرهنگی و زبانی کشور هدف، لزوم آشنایی نماینده با اصول و فنون دیپلماسی، استفاده از تجارب انباشته شده نمایندگان ادوار گذشته پارلمان، بومی‌سازی تجارب موفق سایر پارلمان‌ها، لحاظ کردن ملاحظات و سیاست‌های اتحادیه جهانی بین‌المجالس، تقویت حضور زنان نماینده در ترکیب گروه‌های دوستی پارلمانی، تشکیل انجمن رؤسای گروه‌های دوستی با رویکرد تسریع در فرآیند تبادل تجربیات یکدیگر، ضابطه‌مند کردن فعالیت گروه‌های دوستی با تصویب اساسنامه مرتبط، ایجاد مجاری لازم برای دریافت نظر‌های سازمان‌های مردم‌نهاد و انجمن‌های علمی، استفاده از نظریات مشورتی لابی‌های همسو در کشور هدف و نظارت و ارزیابی مستمر دستاورد‌های گروه و گزارش سالیانه رئیس گروه در کمیسیون سیاست خارجی آن اصل‌ها هستند.

انتهای پیام/