به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، در استانی زندگی می‌کنیم که به لحاظ بارش باران جزو فقیرترین استان‌های کشور است. جایی که از شمال و جنوب و غرب با بیابان و کویر محاصره شده و مردمانش به رغم همه محدودیت‌ها همتی بلند دارند و با حفر کیلومتر‌ها از اعماق زمین، آب را خارج کرده و امورات زندگی و کشاورزی خود را با همین اندک آب می‌گذرانند.

خشکسالی و بحران آب سال‌هاست که گلوی استان کویری خراسان‌جنوبی را می‌فشارد و هر سال با آغاز فصل‌های پاییز و زمستان چشمان کویر تشنه بر آسمان دوخته می‌شود تا شاید مرهمی بر زخم‌های چندین ساله این منطقه گذاشته شود.

استان خراسان‌جنوبی از گذشته محیط مساعدی برای رشد گیاهان دارویی داشته و دشت و کویری آن مهیا برای تولید بسیاری از گیاهان دارویی بود است. استانی مانند خراسان‌جنوبی با ماهیت منحصر به فرد آب و هوایی دارای گونه‌های مختلفی بوده که با دستان پر مهر خدا در دل کویر نهاده شده تا منبع درآمدی برای جمعیتش به خصوص روستانشینان باشد.

بیشتر بخوانید

• پیش بینی برداشت ۶۲ تن آنغوزه در خراسان جنوبی

خراسان‌جنوبی بهشت گیاهان دارویی نام گرفته طوری که عطر این گیاهان با قدم گذاشتن در هر کوه و دشتی مشام را نوازش می‌دهد و با فرارسیدن بهار هم عده زیادی به کوه ودشت رفته و به جمع‌آوری این گیاهان می‌پردازند و صاحبان عطاری‌ها هم این گیاهان را خریداری کرده و در مغازه‌هایشان به‌صورت فله‌ای به فروش می‌رسانند.

ثروتی ناشناخته در دل کویر

در عصری که سایر کشور‌ها مانند کانادا و اتریش گیاهان دارویی را در فروشگاه‌های عام به تبلیغ و توزیع می‌گذارند، ایران و به‌دنبال آن خراسان‌جنوبی از این نعمت خدادادی غافل هستند. براساس گزارش‌های میدانی می‌توان به این نتیجه دست یافت که بیش از نیمی از مردم خراسان‌جنوبی از گیاهان دارویی استان شناخت چندانی نداشته و بیش از یک هزار و ۳۰۰ گونه را در چند نوع شامل «زیره، کلپوره، بو مادران، اسطوخودوس و رازیانه» خلاصه می‌کنند!

مناطق کوهستانی و دشت‌های این استان کویری مملو از گیاهان دارویی است که بیش‌تر آن‌ها از گذشته‌های دور کاربرد دارویی مؤثری در بهبود بیماری‌ها داشته‌اند و شناخت و شیوه استفاده آن‌ها از گذشته‌های دور در اذهان نسل‌ها باقی مانده است.

گیاهان دارویی با توجه به تنوع و گستردگی آن‌ها و خواصی که در درمان بیماری‌های مختلف دارند و همچنین بی‌ضرر بودن آن‌ها در مقایسه با دارو‌های شیمیایی امروز در دنیا با استقبال خوبی مواجه شده‌اند، اما در کشور ما برای این مهم که دارای ظرفیتی بسیار فراوانی است هنوز راهبردی مشخص تدوین نشده است.

«آنغوزه» گنجینه‌ای با ارزش و نسخه‌ای شفابخش

آنغوزه نیز یکی از همین هدایای الهی است که در دل کویر سوزان سر از خاک بیرون آورده تا نسخه‌ای شفابخش برای بسیاری از آلام بشر باشد. گیاه آنغوزه به نام‌های فارسی خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما، بوته‌ای بزرگ، علفی و چند ساله است که ارتفاع آن گاهی به ۲.۵ متر می‌رسد، ساقه آن نسبتاً محکم و ضخیم با سطحی خشن است، برگ‌های بزرگ و ضخیم دارد به‌طوری که طول آن‌ها تا ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد.

گیاه «آنغوزه» با خواص گوناگون، گنجینه‌ای با ارزش محسوب می‌شود و سالانه بیش از ۶۰ تن آنغوزه در خراسان‌جنوبی تولید می‌شود که متأسفانه ۹۰ درصد این محصول در بشکه‌های فلزی و حلب‌های روغن و با بسته‌بندی نامناسب و به‌صورت فله‌ای و به قیمت بسیار ارزان به کشور هندوستان صادر می‌شود.

این گیاه افزون بر خواص دارویی گوناگون دارای کاربرد‌های اقتصادی چشمگیری در صنعت داروسازی است و با وجود این که در سال‌های گذشته برداشت بی‌رویه آنغوزه این گیاه مفید را در معرض خطر نابودی قرار داده، اما همه ساله در مراتع استان بذرپاشی و کشت می‌شود.

گیاهان دارویی؛ ثروت پنهان و فراموش شده در خراسان جنوبی

«محسن پویان» مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی گفت: بیش از یک هزار و ۳۰۰ گیاه خودرو در این استان وجود دارد که ۶۰ درصد آن‌ها پتانسیل تولید داروی گیاهی را دارند، اما متأسفانه از این پتانسیل هیچ بهره‌برداری نمی‌شود.

او که مؤلف بیش از ۳۶ جلد کتاب در زمینه گیاهان دارویی است، بیان داشت: گیاهان دارویی در این استان هنوز به شکل ۲۰۰ سال قبل توسط افرادی از روستا‌ها جمع‌آوری می‌شود و کم کم به بازار تزریق می‌شود که نه چیزی عاید جمع‌آوری کننده و نه چیزی عاید اقتصاد استان می‌شود.

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی اضافه کرد: در ایران از صنعت گیاهان دارویی آن‌طور که شاید و باید استفاده نمی‌شود این درحالی است که تجارت گیاهان دارویی در سال ۲۰۵۰ به پنج تریلیون دلار خواهد رسید که در این میان سهم ایران به‌عنوان کشوری که در گیاهان دارویی قدمت آن بسیار زیاد است، چقدر خواهد بود.

بیشتر بخوانید

• ۱۰۰ هزار هکتار از مراتع استان زیر کشت گیاهان دارویی
• توسعه کشت گیاهان دارویی به ۹۰۰ هکتار در مناطق عشایری

پویان با تأکید بر اینکه تا زمانی که مطالعات گیاهان دارویی فقط در قالب کتاب ارائه شود هیچ سود اقتصادی از آن‌ها به‌دست نمی‌آیند و تنها عملیاتی شدن این مطالعات می‌تواند سودآور و مفید واقع شود، عنوان کرد: توجه به صنعت گیاهان دارویی یکی از راه‌های تکیه به اقتصادی غیر وابسته به نفت است.

او ادامه داد: خراسان‌جنوبی جزو پنج استان برتر کشور در زمینه تولید گیاهان دارویی است، اما هیچ سرمایه‌گذاری در زمینه مطالعات گیاهان دارویی آن انجام نشده که این موضوع ضعف محسوب می‌شود، به علاوه امروز بازار‌های عربی طالب محصولات گیاهان دارویی هستند، اما باید عرضه و صادرات آن به روش بین‌المللی و با برندسازی مناسب باشد.

فواید بی‌شمار دارویی آنغوزه

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی در بخش دیگری از سخنانش به گیاه آنغوزه اشاره کرد و گفت: این گیاه علفی چندساله است، ریشه آن کمی ضخیم و گوشتی، برگ‌های آن بسیار بریده و غباری، ساقه آن مجوف و گوشتی و بلندی آن تا دو متر است و گل‌های آن نیز به رنگ زرد و به گروه چترمانند در انتهای ساقه ظاهر می‌شود.

پویان با بیان اینکه آنغوزه از گیاهان دارویی مرتعی است که در خراسان‌جنوبی رشد کرده و دارای خواص دارویی و صنعتی فراوانی است، بیان داشت: آنغوزه استفاده محدودی در ایران دارد و یکی از اقلام مهم صادراتی گیاهی ایران است و از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار بوده و انحصاری کشور محسوب می‌شود.

او عنوان کرد: درمان اختلالات عصبی در کودکان، کاهش فشار خون، کمک به هضم غذا، جلوگیری از حمله‌های هیستری، رفع درد دندان، برطرف‌کننده ناراحتی‌های تنفسی، درمان یبوست و برطرف کردن عفونت‌های قارچی از جمله خواص دارویی گیاه آنغوزه است.

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی اضافه کرد: آنغوزه برای درمان سرطان شکم، میخچه، پینه مورد استفاده قرار می‌گیرد و خواصی همچون ادرارآور، مسکن و محرک دارد و در درمان‌های عامیانه برای آسم، تشنج، خروسک، جنون و سرطان استفاده می‌شود.

پویان با بیان اینکه آنغوزه در بدن انسان به عنوان انگل‌کش خیلی قوی عمل می‌کند، تبیین کرد: همچنین در چین و هندوستان از آنغوزه برای مصرف خوراکی، ضد انگل، ضد نفخ و خلط‌آور استفاده می‌کنند.

آنغوزه منبع درآمد ۳۰۰۰ نفر در خراسان‌جنوبی

«علیرضا نصرآبادی» مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی گفت: امسال به‌طور میانگین ۶۲ تن آنغوزه در سطح ۱۰۰ هزار هکتار عرصه‌های طبیعی استان برداشت می‌شود که بیش از ۹۰ درصد این محصول به علت نبود صنایع فرآوری به‌صورت خام به هندوستان صادر می‌شود.

او از فعالیت سه هزار نفر در زمینه جمع‌آوری محصول آنغوزه در استان خبر داد و افزود: به‌صورت میانگین درآمدی که نصیب خانوار‌ها از برداشت این محصول می‌شود ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومان است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی بیشترین میزان برداشت آنغوزه را مربوط به شهرستان‌های طبس و بشرویه دانست و اظهار داشت: ارزش ریالی هر کیلو آنغوزه به‌طور متوسط ۱۰ میلیون ریال است و خراسان‌جنوبی سالانه از گیاه آنغوزه حدود ۶۲ میلیارد تومان درآمد دارد.

سود ۵۰ برابری هندوستان از فرآوری آنغوزه!

نصرآبادی با تأکید بر اینکه فرآوری آنغوزه باعث ارزآوری چند برابری این محصول می‌شود، اما تاکنون هیچ سرمایه‌گذاری طرحی برای فرآوری آن ارائه نکرده، عنوان کرد: نیاز است با کار تحقیقاتی، علمی و پژوهشی در گام نخست تمام ماده مؤثره این محصول استخراج و پس از فرآوری و استفاده در صنعت داروسازی، محصول نهایی به کشور‌های اروپایی صادر تا ارزآوری آن نصیب کشور خودمان شود.

او متذکر شد: تاکنون در داخل کشور در خصوص استخراج خواص گوناگون این محصول هیچ‌گونه تحقیق و پژوهشی انجام نشده و تنها به صادرات فله‌ای آن اکتفا شده در حالی این محصول کاربرد اقتصادی خوبی در صنعت داروسازی دارد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی با اعلام اینکه بخش اعظم این گیاه به هندوستان و درصد کمی نیز به کشور‌های آلمان و فرانسه صادر می‌شود، تصریح کرد: خام‌فروشی یکی از مشکلات اصلی در عرصه صادرات این گیاه پرخاصیت و گران‌قیمت است چراکه کشور‌هایی نظیر هندوستان که آنغوزه ایران به آن صادر می‌شود با اندکی فرآوری، ارزش افزوده‌ای بیش از ۵۰ برابر قیمت خرید دارند و سود بسیار زیادی از آن می‌برند؛ 

تنوع گیاهان خودرو و دارویی در استان خراسان‌جنوبی زیاد بوده و هرساله با آغاز فصل بهار از این گیاهان برداشت می‌شود تا از این ظرفیت اقتصادی استفاده شود. گیاهان دارویی از جمله ظرفیت‌های خراسان‌جنوبی است که می‌توان با ایجاد صنایع فرآوری و افزایش ارزش افزوده، سکوی مهی برای جهش تولید در این استان باشد.

خراسان‌جنوبی ازجمله استان‌هایی است که با آب و هوای خوب می‌تواند در زمینه تولیدات گیاهی، چون گیاهان دارویی موفق عمل کند و اگر این پتانسیل‌ها به خوبی شناسایی و مورد توجه قرار گیرد، می‌توان امیدوار بود استان از بیکاری خارج شود و جوانان به‌دنبال یافتن شغل به استان‌های مجاور مهاجرت نکنند.

گیاهان دارویی از جمله ظرفیت‌های خراسا‌ن‌جنوبی است که می‌توان با ایجاد صنایع فرآوری و افزایش ارزش افزوده، سکوی مهی برای جهش تولید در این استان باشد لذا اگر می‌خواهیم این گیاهان را حفظ کنیم باید زمینه صنعتی شدن تولید فرآورده از آن‌ها را فراهم کنیم، چون با روش‌های فعلی، این گیاهان دارویی به‌صورت فرآوری نشده و خام از استان به سایر نقاط کشور و حتی خارج از کشور، صادر و پس از فرآوری دوباره به استان وارد می‌شوند.

حال این سؤال مطرح است؛ با وجود ظرفیتی بی‌نظیر از گیاهان دارویی در استان که جدول عریض و طویلی را در بین استان‌های کشور با نموداری صعودی از نظر تعداد به خود اختصاص داده تا چه حد برندسازی این گیاهان که شناسنامه‌ای برای آن به حساب می‌آید انجام شده و آیا خراسان‌جنوبی برای این برنامه‌ای دارد؟

گیاه شفادهنده آنغوزه نیازمند نسخه شفابخش است و انتظار می‌رود مسؤولان با پژوهش‌های علمی، خواص گوناگون آن را استخراج و برای فرآوری این محصول چاره‌اندیشی کنند.

منبع: فارس

انتهای پیام / ط آ