نقشه ذهنی چیست و کاربرد‌های آن کدامند؟
نقشه ذهنی، نموداری درختی است که برای گفتن کلمات، ایده ها، فعالیت‌ها یا مورد‌های دیگر مربوط به یک کلید واژه یا ایده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، دنیای امروز با این چنین حجم برنامه‌های روزانه، افکار و ایده‌ها تمامی اشخاص به دنبال روشی هستند که از طریق آن بتوانند افکار، ایده‌ها و یا نت برداری هایشان را سروسامان دهند. نقشه ذهنی پاسخی دقیق به تمام خواسته‌های بشر در عصر حاضر بود.
روشی کاملاً علمی و کاربردی که از طریق آن میزان یادگیری و اثرپذیری مغز انسان چند برابر خواهد شد.
نقشه ذهنی، نموداری درختی است که برای گفتن کلمات، ایده ها، فعالیت‌ها یا مورد‌های دیگر مربوط به یک کلید واژه یا ایده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نقشه ایده‌ای برای یادداشت برداری و شکوفایی خلاقیت است که به وسیله تونی بوزان (tony buzan) ابداع شده است. این نمودار برای تولید، سازمان دهی و ساختار دهی ایده‌ها و افکار بکار بسته می‌شود و در حل مسأله، فرآیند تصمیم گیری و نوشتن میتواند مورد استفاده قرار بگیرد.
عناصر یک نقشه ذهنی به گونه ادراکی و طبق اهمیت مطالب در قالب دسته ها، شاخه‌ها و بخش‌های مختلف قرار می‌گیرند. نقشه‌های ذهنی را میتوان برای مرور حافظه هم بکار بست.
بیشتر بخوانید
قوانین رسم نقشه ذهنی
شاخه‌ها
مهمترین چیزی که در این مورد باید بگویم این است که همه شاخه‌ها به هم پیوسته هستند و نهایتا به تصویر مرکزی یا به اصطلاح Centeral Idea می‌رسند. نباید این وسط فاصله‌ای باشد. دقیقا مانند شاخه‌های درخت.
شاخه‌های اصلی، مستقیماً با مسئله اصلی ارتباط دارند و دارای مطالب اصلی آن هستند. تقریباً شبیه به سرفصل‌های اصلی یک کتاب.
شاخه‌های فرعی، از شاخه‌های اصلی نشأت می‌گیرند و دارای اطلاعات مفصل نقشه ذهنی ما هستند. در یک مایندمپ استاندارد، هیچ مطلبی نباید معلق و بدون شاخه باشد. همه چیز را از شکل‌ها گرفته تا کلمه ها، باید روی شاخه بنویسید. لازم نیست حتماً شاخه اصلی شما چند شاخه فرعی داشته باشد. میتواند اصلاً شاخه فرعی نداشته یا یک یا چند شاخه فرعی داشته باشد. ولی تجربه نشان داده است، بیش از هفت مورد، نقشه ذهنی شما، گیج کننده و شلوغ می‌شود. در ادامه به نکته زیر توجه کنید:
- طول شاخه‌ها هم با طول عبارات و واژه‌ها نسبت مستقیم دارد.
- خطوط موجدار و منحنی به خطوط صاف و سیخکی اولویت دارند! زیبایی طبیعت، به خطوط منحنی است. به صورت خویش نگاهی بیندازید.
کلمات کلیدی
سختترین مورد برای کشیدن نقشه ذهنی پیدا کردن و استفاده کردن از کلمات کلیدی است. درصورتی که بتوانید برای هر شاخه تنها یک واژه کلیدی داشته باشید، یک مهندس نقشه ذهنی هستید! استفاده از کلمات کلیدی در رسم مایندمپ سبب می‌شود نقشه ما واضح و خوانا بماند، اندیشه در هر جهتی ادامه پیدا کند و توانایی توسعه و گسترش داشته باشد.
دو استثنا هم وجود دارد:نام افراد و نقل قول‌ها لازم است که کامل بیایند و به صورت کلیدواژه نوشته نشوند.
تصویر
خلاقانه‌ترین و موثرترین قانون نقشه ذهنی، استفاده از عناصر گرافیکی است. رنگ ها، علائم، عکس‌ها، پیکان و باکس‌ها عناصر گرافیکی تشکیل دهنده نقشه ذهنی هستند. نکته‌ای که دوست دارم به آن توجه ویژه داشته باشید این است که رنگ‌ها برای زیبایی نیستند و خیلی در درک مسئله اهمیت دارند. دلیل اصلی استفاده از رنگ‌ها تشخیص شاخه‌های اصلی از یکدیگر هستند که به تشخیص تند مسئله و درک تفاوت‌ها و شباهت‌ها و ارتباطات کمک می‌کند.
نکته: تلاش کنید علائم و نشانه‌های مخصوص بخود را برای نقشه ذهنی داشته باشید. به عنوان مثال:
شکلک‌ها و علائم را در زیر، رو یا کنار واژه‌هایی مربوط به هر شاخه قرار داده و به این ترتیب مفهوم بیشتری به آن‌ها بدهید.
علامت‌ها را به تنهایی و به جای یک کلیدواژه روی شاخه قرار دهید.
پیکان‌ها
راز مگوی نقشه ذهنی، پیکان‌ها هستند. زیرا زیاد می‌بینید که بعد از رسم نقشه ذهنی هنوز قسمت‌هایی هستند که به هم مرتبطند، ولی در شاخه‌های مجزایی کشیده شده اند. در چنین مواردی معلوم کردن اتصال بین دو شاخه موثر است و اینجاست که از پیکان‌ها استفاده می‌کنیم. اما به شرطی که از کنار نقشه رد شوند نه از وسط آن. نباید به ظاهر چشم نواز نقشه ذهنی مان آسیبی وارد شود.
نقشه ذهنی برای مورد‌های زیر کاربرد دارد:
- نگارش متن سخنرانی
- برای جلسه‌ی فروش
- مدیریت پروژه پیشرفته
- مدیریت زمان به کمک نقشه ذهنی
- جمع آوری داده‌ها و یادداشت برداری
- یادگیری جزوه‌ها و درس‌ها
- طبقه بندی ذهن
- برنامه ریزی و هدف گذاری
- ساختار دهی به اطلاعات
- ثبت و توسعه ایده
- ایجاد رابطه بین موضوع‌ها
- و بسیار مسأله دیگر …
مدیریت زندگی شخصی به کمک نقشه کشی ذهنی
اکنون که می‌دانید نقشه ذهنی چیست، بد نیست بدانید که از آن میتوانید در زندگی شخصی تان هم بهره ببرید. مهمترین نمونه استفاده از نقشه ذهنی در زندگی فردی، برنامه ریزی و تعیین هدف‌ها است.
شما میتوانید برای هر کدام از مقاصد تان یک نقشه ذهنی طراحی کنید و در ان تمام مراحلی که برای رسیدن به آن باید پشت سر بگذارید را پیشبینی کنید. این کار به شما کمک می‌کند که هم طرحی کلی از هرکاری که قرار است انجام دهید داشته باشید، هم در موقع رویارویی با هر مشکلی به آسانی بتوانید آنرا حل کنید.
نمونه دیگر استفاده از نقشه ذهنی در زندگی فردی هم برنامه ریزی مالی است. شما به کمک نقشه ذهنی میتوانید تا حد زیاید مخارج ماه آینده خویش را برنامه ریزی و دسته بندی نمایید.
چگونه یک نقشه ذهنی کارآمد ایجاد کنیم؟
برای ایجاد نقشه ذهنی نمیتوان گفت که قانون‌های مشخصی وجود ندارد که حتماً باید از آن‌ها پیروی کرد. چرا‌که خود فرآیند ایجاد نقشه ذهنی روندی خلاقانه برای افزایش میزان تفکر خلاقانه است. ولی برای این که نقشه ذهنی موثرتری داشته باشید بهتر است مورد‌های زیر را در نظر بگیرید:
از وسط صفحه آغاز کنید: این خصوصیت مغز است که بر مرکز صفحه تمرکز کند. به همین علت بهتر است که با نوشتن یک واژه یا قرار دادن یک شکل مرتبط با مسئله در بین صفحه کار خویش را آغاز نمایید.
با مسئله جدّی برخورد نکنید: نخستین چیزی که به ذهنتان می‌آید را بنوسید. حتی مورد‌های مسخره و غیر مرتبط را. ذهنتان را محدود نکیند. قرار نیست نقشه ذهنی راهکار نهایی برای موضوعی که به آن فکر می‌کنید باشد. هر آنچه که به ذهنتان میرسد را به مسئله مرکزی مرتبط نمایید.
شاخه‌ها را توسعه دهید: برای هر مسئله که به مرکز وصل است زیر شاخه‌ای اضافه نمایید و شرح بسیار کوتاهی بنویسید. موضوع‌های مرتبط با هر شاخه را میتوان به هر شاخه وصل نمود و نقشه را توسعه داد.
سریع فکر کنید: معمولاً در چنین شرایطی ذهنتان از ایده‌های گوناگون پر شده و می‌خواهد که منفجر شود. سریع تمام ایده‌ها را تبدیل به واژه یا عکس یا هرآنچه که برایتان قابل فهم است نمایید و آن‌ها را روی کاغذ بیاورید.
هیچ محدوده‌ای وجود ندارد: همان طور که قبلا هم گفتم برای ایجاد نقشه ذهنی هیچ محدودیتی وجود ندارد. از هر مدل وسیله نوشتن میتوانید استفاده نمایید. خط‌ها و شاخه‌ها میتوانند هر رنگی داشته باشند. از هر نوع شکلی میتوانید استفاده نمایید.
خیلی زود قضاوت نکنید: دوباره یادآوری می‌کنم هیچ محدودیتی وجود ندارد. در زمان ایجاد نقشه شما در حالت طوفان ذهنی قراردارید پس ذهن خویش را برای این که متوجه شوید موضوعی که نوشته اید درست است یا اشتباه متوقف نکنید. امکان دارد مواردی بی ربطی که نوشته اید بعدا بدرد بخور باشند.
متوقف نشوید: تلاش کنید دستتان روی کاغذ حرکت کند. چنانچه چیزی به فکرتان نرسید شاخه‌های خالی بکشید و در این موقع متوجه خواهید گردید که ذهنتان ایده‌های تازه را خواهید یافت. میتوانید حتی رنگ‌ها را تغییر دهید تا ذهنتان انرژی تازه‌ای بگیرد و یا حتی کاغذتان را به دیوار بچسبانید تا حالت فیزیکی جدیدی برای اندیشه کردن پیدا نمایید.
رابطه‌ها و شاخه‌ها را اضافه نمایید: گاهی ایده‌ها و مورد‌های مربوط به آن‌ها سریع به ذهنتان میرسد. مدام تلاش کنید نخست تمام مورد‌ها را به هسته مرکزی در صفحه وصل نمایید. محدودیتی برای این که چه موضوعی به چه شاخه‌ای باید وصل باشد در نظر نگیرید. سازمان دهی و گروه بندی بعدا میتواند انجام شود. حتی در صورت وجود اشتراک موضوعی بین شاخه‌های گوناگون آن‌ها را با یک خط به هم وصل نمایید.
نکته‌هایی که برای رسم نقشه ذهنی باید بدانید
- مدام نقشه ذهنی را با یک تصویر مرکزی آغاز کنید این عکس نقطه کانونی و مرکز توجه است.
- کاغذ بزرگی انتخاب کنید تا بتوانید در آن تمام موضوعاتی که از این نقطه مرکزی شاخه شاخه میشوند را بگنجاند.
- در هر خط تنها از یک واژه کلیدی استفاده کنید. بر اساس عادت تمایل داریم که بیش از یک واژه را برای هر مسئله بنویسیم. این کار را نکنید. بهتر است که مستقیماً سراغ اصل مطلب بروید.
- تا حد امکان از عکس‌های نمادین استفاده کنید کار سختی نیست. لزومی ندارد برای رسم این تصویر‌ها تبحر میکِل آنژ را داشته باشید. حتی تصویر‌ها بسیار ساده هم تأثیر زیادی بر حافظه می‌گذارند و به تقویت ذهن کمک فراوانی می‌کنند.
- برای موضوع‌های گوناگون از رنگ‌های مختلف استفاده کنید یادداشت را اغلب با یک رنگ مثل سیاه یا آبی می‌نویسیم که یکنواخت و خسته کننده است و به آسانی هم فراموش می‌شود.
- رنگ‌ها سبب برجسته سازی مطالب میشوند و تداعی آن‌ها را آسان می‌نماید. رنگ‌ها به مطالب تنوع و جاذبه می‌بخشند. از یادآوری و تخیّل به گونه خلّاقانه استفاده کنید.
منبع: بیتوته
انتهای پیام/
