اسلام به طور ویژه چه دیدگاهی در مورد اعتیاد دارد؟
یک پژوهشگر گفت: برخی از مراجع، فساد اجتماعی مواد مخدر را دلیل حرمت مضاعف آن گرفته‌اند و قاچاقچیان را از مصادیق بارز مفسدان فی‌الارض و نابودکنندگان حرث و نسل شمرده‌اند.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، سالیان سال است که موضوع مبارزه و مقابله با معضل خانمان‌سوز اعتیاد از مباحث مورد توجه سیاست‌گذاران کشور به شمار می‌رود، در این راه افراد زیادی برای مبارزه با سوداگران مرگ به شهادت رسیدند تا بتوانند جوانان را از این بلا محافظت کنند، اما نگاهی متفاوت و اجمالی به رویکردها، برداشت‌ها و راهکارهای مذاهب مختلف از اسلام گرفته تا مسیحیت و ... نسبت به اعتیاد بیانگر این است که آموزه‌های دینی نیز در امر پیشگیری از اعتیاد بی‌تاثیر نیستند.
فرزانه سهرابی- معاون اجتماعی موسسه کادراس با اشاره به نامگذاری روز اول این هفته به نام اهمیت ادیان در پیشگیری از اعتیاد از سوی موسسه کادراس، درباره «دیدگاه ادیان و برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد» با نگاهی به دیدگاه مذاهب به ویژه اسلام، مسیحیت و یهودیت نسبت به اعتیاد، ظرفیت‌های آنها را در پیشبرد برنامه‌های پیشگیرانه مورد بررسی قرار می‌دهد و در این‌باره به ایسنا می‌گوید: نقش ادیان و آموزه‌های آنها در پیشگیری از اعتیاد به گونه‌ای است که فارغ از جهان‌بینی راهگشای آنها، بسیاری از اندیشمندان و فلاسفه نیز مذهب را به عنوان عامل مستحکمی در مقابل آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد تلقی کرده‌اند.
تجربیات جهانی در مسیر مبارزه با مواد و پیشگیری از اعتیاد نیز نشان از آن دارد که همزمان با تلاش‌های نظامی و انتظامی و به طور کلی اقدامات حوزه مقابله با عرضه با این پدیده فراگیر، نیاز به عواملی تاثیرگذار مانند مذهب وجود دارد تا بتوان با ارائه آموزش‌های موثر و کارآمد در حوزه پیشگیری، از قدرت مذهب به عنوان عاملی بازدارنده در گرایش به اعتیاد استفاده کرد.
وی ادامه می‌دهد: به طور کلی ادیان آسمانی مانند اسلام، مسیحیت و ... اعتیاد و مصرف انواع مواد را برای سلامت روحی و جسمی فرد مصرف‌کننده مضر و از آنجا که پیامدهای رفتار او بر جامعه مشهود است، آن را نکوهیده‌اند.
دیدگاه اسلام به اعتیاد
این پژوهشگر در پاسخ به این سوال که اسلام به طور ویژه چه دیدگاهی در مورد اعتیاد دارد؟، اظهار می‌کند: مذمت و حرمتِ «فساد» و «سکر و مستی» که در قرآن و کلمات پیامبر (ص) و معصومان – علیهم السلام – آمده، از جمله دلایلِ حرمت مواد مخدّر است؛ چنان که برخی از مراجع، فساد اجتماعی مواد مخدر را دلیل حرمت مضاعف آن گرفته‌اند و قاچاقچیان را از مصادیق بارز مفسدان فی‌الارض و نابودکنندگان حرث و نسل شمرده‌اند چرا که اخلاق افراد جامعه را به فساد می‌کشانند و معتادان نیز مجری نقشه‌های آنها هستند و در انتشار فساد اجتماعی و بدبختی خانواده، نقش اساسی دارند.
اما سایر ادیان نسبت به معضل اعتیاد چه دیدگاهی دارند؟
سهرابی در ادامه درباره دیدگاه ادیان دیگر مانند مسیحیت نسبت به اعتیاد مواد مخدر نیز اینطور توضیح می‌دهد: مسیحیت نسبت به ادیان آسمانی دیگر در قبال اعتیاد لحنی ارشادی و توصیه‌ای دارد؛ اگرچه لفظ اعتیاد عموماً اتکای فرد به یک ماده یا عادت، به صورت فیزیکی و یا روانی را توصیف می‌کند و رایج‌ترین کاربرد آن عبارت از سوء مصرف الکل و مواد مخدر و محرک است، اما بسیاری این مفهوم را برای توصیف تمرکز ناسالم بر طیف وسیعی از کارها و اقدامات از غذاها گرفته تا بازی‌های کامپیوتری توسعه می‌دهند.
وی می‌افزاید: در ارتباط با این موضوع که آموزه‌های مسیحیت در قبال اعتیاد چه آورده‌ای دارند می‌توان در این زمینه چند دسته توصیه و احکام را از یکدیگر متمایز کرد. برای نمونه رهبران کلیسا نمی‌توانند اقدام به مصرف میزان زیادی مشروب کنند و در واقع «میگسار» باشند (رساله اول پولس به تیمائوس ۳:۳، نامه به تیتوس ۱:۷) .
معاون اجتماعی موسسه کادراس، دومین توصیه‌ای که در این‌باره در کتاب مقدس انجیل وجود دارد را چگونگی کمک در قبال انواع اعتیاد عنوان می‌کند و می‌گوید: البته به زعم کتاب مقدس این کمک نهایتاً از سوی باری تعالی سرچشمه می‌گیرد، چندان که ما عادت‌های قدیمی را با عادت‌های جدیدتر جایگزین می‌کنیم. در رساله به کولسیان ۳:۸-۱۰ اینچنین آمده است: «حالا باید همه آنها را از خود دور کنی: خشم، غضب، کینه‌توزی، سرزنش و سخنان ناخوشایندی که از زبان شما بیرون می‌آید. به یکدیگر دروغ نگویید، تا ببینید چگونه خودِ قدیمیتان به همراه عادات مألوفش را چگونه کنار گذاشته و در پرتو معارف الهی انسان دیگری می‌شوید».
بنابر اظهارات این پژوهشگر، سومین توصیه به این موضوع اختصاص داده شده که افرادِ دیگر در ارتباط با اعتیاد چه کمکی می‌توانند داشته باشند. در رساله به غلاطیان اینچنین آورده شده که «ای برادران اگر کسی گرفتار خطایی شود، شما که روحانی هستید باید او را با توصیه به روح تواضع اصلاح کنید و خود را همواره بیازمایید که ممکن است شما نیز به این تجربه درافتید و متحمل بار گرانی شوید، پس بهتر است شریعت مسیح را اجرا کنید».
به گفته وی، در اصول مذهبی یهودیت نیز اینطور آمده است که گرایش به مواد مخدر و اعتیاد، آگاهی و شناخت از خداوند را نابود و ترس از او که در قلب هر یهودی عمیقاً وجود دارد را از بین می‌برد. به اعتقاد مذهب یهودیت، اعتیاد، انتهای زنجیره وابستگی است. راه اصلاح تجربیات، گرایش‌ها و افکار اعتیادآور بر اساس تعالیم یهودیت این است که دانش‌مان از خداوند به قلب‌هایمان منتقل شود. هدف، خلق آگاهی دائم و مستمر از خداوند است. محتوای این آگاهی با تفکر و رفتار اعتیادآور ناسازگار است. وابستگی و اعتیاد یعنی من نیاز دارم، من می‌خواهم، من نمی‌توانم با این موضوع کنار بیایم؛ در حالی که بهبودی و روحیه مذهبی به این معنی است که من در محضر خداوند هستم، من هستم تا اراده و خواست خداوند را انجام دهم، کاری را انجام دهم که از توان من خارج است اما خداوند می‌تواند.
سهرابی در ادامه گفت‌وگوی خود با ایسنا، درباره سوالی مبنی بر اینکه آیا با استفاده از قابلیت‌های مذاهب می‌توان برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد را طراحی و اجرا کرد؟ می‌گوید: بررسی دیدگاه اسلام، مسیحیت و یهودیت نسبت به اعتیاد نشان می‌دهد که می‌توان مذهب را به عنوان یکی از کلیدهای اصلی و ستونی مهم در پیشبرد برنامه‌های پیشگیرانه از اعتیاد که امروزه در بسیاری از کشورها در حال اجراست مورد توجه قرار داد. حتی در ایران نیز امروزه راهبرد پیشگیری از اعتیاد با آموزش و آگاه‌سازی اقشار آسیب‌پذیر و در معرض خطر بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
معاون اجتماعی موسسه کادراس معتقد است که آنچه باعث می‌شود فردی به سوی مصرف مواد و اعتیاد کشیده شود، اختلال در دو موضوع مهم (قدرت اراده و اختلال در رشد اخلاقی و شخصیتی و یا رشد رفتارها و تفکرات اعتیادآور) است.
وی با اشاره به اینکه قابلیت‌های مذاهب در پیشگیری از اعتیاد امروزه در بسیاری از طرح‌ها و برنامه‌ها مورد تاکید ویژه قرار گرفته است، تصریح می‌کند: یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهند مذهب و نهادهای مذهبی می‌توانند در پیشگیری از مصرف مواد از طریق برقراری نظم اخلاقی نقش به‌سزایی داشته باشند. تجربه نشان داده حضور در نهادهای مذهبی و آشنایی و اعتقاد به اصول مذهبی، قواعد خاص اخلاقی را به منظور کنترل خویشتن و خودسازی در اختیار فرد قرار می‌دهد و به تسهیل تجربه معنوی در او کمک می‌کنند. تجربه معنوی می‌تواند تعهدات اخلاقی را تحکیم بخشد که این نیز به نوبه خود مانع از گرایش به مصرف مواد و الکل می‌شود.
صحبت‌های سهرابی بیانگر آن است که امروزه در برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد میان کشورهایی که موفق در این حوزه بوده‌اند، یکی از محورهای مهم برنامه‌های پیشگیرانه از اعتیاد به ویژه در نوجوانان و جوانان تقویت باورهای دینی و استفاده از نقش محافظتی دین در آموزش برنامه‌های پیشگیرانه از مصرف مواد مخصوصا در خانواده و مراکز آموزشی است. با توجه به این دیدگاه اسلام و آموزه‌های پررهرو آن، از چنان قابلیتی برخوردار است که می‌تواند به متولیان امر در تهیه برنامه جامع پیشگیری از اعتیاد بسیار کمک کند.
تاثیر آموزش اصول دینی توسط والدین در پیشگیری از اعتیاد نوجوانانشان
این پژوهشگر همچنین درباره تاثیر آموزش آموزه‌ها و اصول دینی توسط والدین در پیشگیری از اعتیاد فرزندان نیز بیان می‌کند: خانواده از منظر اسلام اولین و مهمترین گروه انسانی است که تاثیر زیادی بر شکل‌گیری شخصیت، میزان و درجه جامعه‌پذیری و نهادینه شدن هنجارهای اجتماعی و در نتیجه رفتارهای آتی آنها دارد. اینکه خانواده دارای چه ویژگی‌های اخلاقی باشد و چه میزان به ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی اهمیت دهد و آنها را درمیان فرزندان حاکم کند، روابط بین اعضای خانواده چگونه باشد و این هنجارها را به درستی اعمال کنند، می‌تواند اعضای خانواده را در برابر انواع انحرافات از جمله «اعتیاد» بیمه کرده یا زمینه را برای حرکت در مسیر انحراف فراهم کند.
وی می‌افزاید: از سوی دیگر نیز می‌توانیم سطح تحلیل خود را از خانواده به گروه اجتماعی تسرّی دهیم؛ در واقع اگر رشد اخلاقی و هنجاری فرد در سطح خانواده از استانداردهای مطلوبی برخوردار باشد، فرد در سطح گروه اجتماعی نظیر گروه‌های همسال نیز می‌تواند از پذیرش همگانی برخوردار شود. ارتباط فرد و گروه همسال ارتباطی متقابل و تعاملی است. در واقع فرد برای این که مقبول جمع دوستان و همسالانش باشد و با آنها ارتباط و معاشرت داشته باشد، ناگزیر است هنجارها و ارزش‌های آن ها را بپذیرد، در غیر این صورت، از آن جمع طرد می‌شود. از این رو، به شدت از آن گروه تاثیر می‌گیرد، تا حدّی که اگر بنا باشد در رفتار فرد تغییری ایجاد شود یا باید هنجارها و ارزش‌های آن جمع را تغییر داد یا ارتباط فرد را با آن گروه قطع کرد.
معاون اجتماعی موسسه کادراس با تاکید بر اینکه تأثیر گروه همسالان، همفکران و همکاران و دوستان در رشد شخصیت افراد کم‌تر از خانواده نیست، بیان می‌کند: چراکه در مرحله بعد از محیط خانواده، منحصراً زیر نفوذ این گروه قرار می‌گیرد. به این ترتیب، اگر فردی با گروهی از معتادان رابطه برقرار کند و با آنها دوست شود، به تدریج تحت تأثیر رفتار آنها قرار می‌گیرد و معتاد می‌شود، زیرا از یک طرف، ملاک پذیرش و قبول فرد توسط یک گروه و جمع، پذیرفتن ارزش‌ها و هنجارهای آن هاست و از سوی دیگر، معتادان علاقه‌مندند مواد مخدر را به طور دسته‌جمعی استعمال کنند که هم در موقع استعمال مصاحبتی داشته باشند و هم از شدت فشار سرزنش اجتماع بر خود بکاهند. از این رو، معتادان علاقه‌مندند تا دوستان و همسالان خود را به جرگه اعتیادشان بکشانند. حال اگر نوجوان از تعلیم و تربیت مقدماتی و صحیح خانوادگی محروم باشد و در محیط اعتیاد زندگی کرده و با دوستان معتاد نیز سر و کار داشته باشد، احتمال این که معتاد شود زیاد است.
منبع: ایسنا
انتهای پیام/
