به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، تجارت یا داد و ستد از زمان‌های قدیم همزاد نسل بشر بوده و هست. چرا که فرد و جامعه نیاز‌هایی دارند که تنها با همدلی و ارتباط با هم تامین می‌شوند. به همین دلیل افراد باید با تجارت و تامین مواد اولیه خود به تسهیل زندگی و پیشرفت جامعه‌ی خود کمک کنند.
تجارت انقدر مهم و ریشه دار است که یکی از معصومین در این رابطه فرموده است: جواز معاملات و برآورده ساختن نیاز‌های جامعه به طور فراگیر تنها در ارتباط با این معیار است که در آن فساد و بطلان نیز آمیخته شده است. عوامل مختلفی همچون: عمومی بودن داد و ستد و احتمال پدید آمدن اختلاف نظر‌ها و درگیری ها، قانونگذاری در این حوزه را امری لازم و ضروری کرده است.
قوانین تجارت معمولا در بین جوامع مشترک بوده و بر اساس اصول تجارت هر حکومت قانونگذاری شده است. قوانین عرفی و معنوی تصویب شده در این مسئله بیشتر در ذات انسانی بشر نهفته است و از عقل عملی انسان‌ها سرچشمه می‌گیرد. بدون آن که در بیشتر موارد نیازی به همسان سازی قوانین احساس شود.
مهم‌ترین قانون که در روابط تجاری باید به آن توجه شود، انسانی و معنوی بودن آن قانون است چرا که بیشتر قوانین تصویب شده حالت منفعت طلبی و قدرت طلبی دارند و با تفکری غیر الهی و به دور از انسانیت به اجرا در آمده اند. آداب تجارت اسلامی در مقایسه با تجارت دنیوی بسیاری از کشور‌ها تفاوت‌های زیادی دارد و جزییاتی که در اسلام ذکر شده است قابل قیاس با سایر ادیان نیست.
اصول حاکم بر تجارت اسلامی
دین اسلام سودآوری در تجارت را علاوه بر فرد و جامعه، در آخرت نیز تعبیر کرده است. برخلاف شرح تجارت در بیشتر کشور‌های دنیا که محدود به دنیاست، اسلام تجارت را با یک نگاه جامع و ریزبین به دنیا و آخرت نسبت داده است و تنها منفعت دنیوی را تعریف نکرده است. با این نگاه تصمیات فرد در بسیاری از مسائل درست‌تر و انسانی‌تر خواهند بود و او این کار را نه تنها برای دنیا بلکه برای آخرت خود نیز می‌بیند و سعی کرده بهترین‌ها را انجام دهد. با این نگرش انسان در هر مسئله‌ای پیشرفت می‌کند.
مانند این حدیث از پیامبر اکرم که فرموده است:
اِبتَغِ عَلى نَفسِکَ وعِیالِکَ حَلالاً، فَإِنَّ ذلِکَ جِهادٌ فى سَبیلِ اللّهِ، وَاعلَم أن نَّ عَونَ اللّه فى صالِحِ التِّجارَةِ.
براى خود و عائله ات، روزى حلال بجوى؛ زیرا این کار، نوعى جهاد در راه خداست و بدان که کمک خداوند، در تجارت درست و حلال است.
قوانین و احکام تجارت در دین اسلام نشات گرفته از همین نگاه کلی و در نظر گرفتن تمامی جوانب این رویکرد اجتماعی است. در این رابطه به برخی از مهم‌ترین اهداف و معیار‌های اسلام در این زمینه می‌پردازیم:
تقویت فرهنگِ دوستى و روابط اجتماعى:
هدف اصلى از داد و ستد، تسهیل عملکرد نظام اجتماعى و تأمین نیازهاى مادى افراد جامعه است. یعنی تجارت باید سبب اتحاد و تقویت روابط اجتماعی میان یک ملت با سایر ملت‌ها شود و تنها بر منفعت شخصی تمرکز نداشته باشد. اسلام انقدر تجارت را مقدس دانسته است که می‌گوید اگر یکی از طرفین معامله از انجام آن پشیمان شود یا روی برگرداند سایر طرفین نیز باید از انجام آن صرف نظر کنند مانند این آیه:
أییُّما عَبدٍ أققالَ مُسلِما فى بَیعٍ، أققالَهُ اللّه تَعالى عَثرَتَهُ یَومَ القِیامَةِ.
هر بنده اى که تقاضاى مسلمانى را براى فسخ معامله اى بپذیرد، خداوند متعال در روز قیامت، از لغزش هاى او درگذرد.
اسلام محبت و به دست آوردن دل یک مسلمان را عزیزتر و با ارزش‌تر از پول و ثروت دنیوی می‌داند. آثار بخشش در معامله تا زندگی جاودان در آخرت ادامه داشته و بخشش گناهان از سوی خداوند را به همراه خواهد داشت. همچنین گفته شده ورود افراد و دخالت آن‌ها در داد و ستد دیگران امری مکروه و ناپسند است. این عمل باعث تحریکات منفی، تفرقه، از بین رفتن دوستی طرفین و نارضایتی هرچه بیشتر می‌شود.
پیشگیرى از مفاسد اخلاقی و اقتصادى:
بروز منافع شخصى افراد در تجارت سبب شده تا داد و ستد و بازار، به محلى مناسب برای ایجاد آسیب‌های اخلاقی ناشی از تجارت تبدیل شود. این موارد قدم‌های اولیه این آسیب است و باید در نشر داشت که این آسیب‌ها ادامه دار بوده و با جدی‌تر شدن آن‌ها مشکلات عدیده‌ای را در جامعه ایجاد می‌کند. رویکرد کلی دین دوری از هر گونه آسیب احتمالی است.
از جمله توصیه‌های دین در این رابطه عبارت است از:
• توجه به شناسایى آسیب‌ها و مفاسد
• تلاش براى پیشگیرى از آن‌ها
• پرهیز از ورود در آن‌ها و چگونگى راه هاى مقابله با آن.
از جمله آسیب‌های جدی که می‌تواند عوامل نابودی یک جامعه را به دنبال داشته باشد عبارتند از:
• ربا
• کم فروشى
• خیانت
• دروغگویى
• غَشّ در معامله
• کتمان عیب
• غبن و قسم خوردن.
چند مسئله در رابطه با تجارت:
اکنون به طرح چند مسئله در رابطه با احکام تجاری می‌پردازیم:
مسأله ۲۰۵۹: کاسب شایسته است احکام خرید و فروش در موارد محل ابتلاء را بیاموزد، چنانچه به واسطه نیاموختن در معرض ارتکاب فعل حرام، یا ترک واجب قرار گیرد، آموختن لازم است. از حضرت صادق علیه السلام روایت شده: کسی که می‌خواهد به خرید و فروش بپردازد، باید احکام آن را فرا بگیرد، اگر پیش از یاد گرفتن احکام تجارت به خرید و فروش مشغول شود به واسطه معامله‌های باطل و شبهه‌ناک، به هلاکت می‌افتد.
مسأله ۲۰۶۱: کسی که پولی ندارد و مخارجی در زندگی بر دوش دارد مانند: زن و بچه، باید کسب روزی کند. برای کار‌های مستحب مانند: وسعت دادن به عیال و دستگیری از فقرا، کسب کردن مستحب است.
معاملات مکروه
برخی از معاملات مکروه از این قبیل اند:
• ملک فروشی، مگر اینکه مالک دیگری با پول آن بخرد
• قصابی
• کفن فروشی
• معامله با مردمان پست
• معامله بین اذان صبح و اول آفتاب
• آنکه کار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند: این‌ها قرار دهد
• آنکه جنسی را طلب کند که دیگری خریدار و طالب آن است و دخالت کند.
منبع: بیتوته
انتهای پیام/
