به گزارش خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، شادی، دختربچه‌ای هشت ساله که دومین سال زندگی تحصیلی اش را سپری می‌کرد و مادرش در مورد بحران این روزهایش این طور می‌گفت: "به جز شادی، دو بچه دیگه هم دارم، امّا انقدری که شادی تو این روزا وقتو انرژی منو میگیره خواهر و برادرش این طور نیستن. قبل از این وضعیت و آنلاین شدن درسای مدرسه شون، همین طوری وقت و انرژی منو میگرفت حالا که دیگه خیلی بدتر شده. بیشتر مشکل و جر و بحثای منو باباش هم به خاطر درس و بهانه‌های شادی هستش. "

شیوا، خواهر بزرگتر شادی در ادامه صحبت‌های مادرش گفت: "من الان دوازدهم هستم. تموم کلاسامون آنلاین برگزار میشه و حجم درسامون به قدری زیاده که واقعن وقت کم میارمو به هیچ کاری که نمیرسم هیچ، تازه استرس اینم میگیرم که نکنه اگه وقتمو بذارم برای سرگرمیام به درسام نرسمو وقتم هدر بره. "

او ادامه داد: " تو مدرسه که بودیم هروقت از درسا خسته میشدیم یا مشکلی برامون پیش میومد سعی می‌کردیم با مشاور و مربی پرورشیمون ارتباط داشته باشیمو مشورت کنیم، امّا الان هیچ راه ارتباطی نداریم. "

حرف‌های شیوا که تمام شد با احسان، نوجوان دهه هشتادی گفت و گو کردم که این روز‌های پشت کنکورش، طعم کرونا به خود گرفته و فضای خسته کننده‌ای را برای او به وجود آورده است. او از پدر و مادرش گفت که روی درس و مشق و رفتار‌های او بسیار حساس هستند و به گفته خودش مثل ذره بین عمل می‌کنند.

با این صحبت احسان، پدرش لبخندی زد و ادامه داد: " واقعیت اینه که به خاطر یکی یه دونه بودن احسان، منو مامانش خیلی روش حساس هستیم. بنده خدا مامانش علاوه بر کارای خونه و درس و مشق احسان، از مامان پیر من هم نگهداری می‌کنه که با اومدن کرونا واقعا کارش چندین برابر شده. البته منم کمکش می‌کنم، اما چون کار من یه جوریه که با اومدن کرونا تعطیل شد خود منم قوز بالا قوز شدم. "

حرف‌های احسان و پدرش که تمام شد، مادر او با لبخند ملیحی که با صبوری همراه بود، گفت: " من وظیفه زنانگی و مادرانگیم رو انجام میدم، اما مشکل اینه که احسان با وجود این که ماشاءالله دیگه مرد شده، امّا بازم تو این روزا، اون طور که باید و شاید با منو باباش همکاری نمی‌کنه و باری از دوش ما برنمیداره. "

حرف خانم جوان که تمام شد احسان در ادامه گفت: " تو این روزا، مشکل مامانو بابام با من اینه که چرا بیشتر وقتمو صرف گوشیو، فضای مجازی و پی اس می‌کنمو در حد انتظارشون درس نمی‌خونم. خودتون قضاوت کنین! من نه میتونم بیرون برم، نه میتونم دوستامو ببینم. حتی نمیتونم خونه فامیل برم. اگه این سرگرمیارو هم نداشته باشم که تو خونه می‌پوسم. "

حضور مداوم کودکان و نوجوانان در منزل را می‌توان از دیگر معضلات خانه نشینی در این روز‌های کرونایی عنوان کرد. به این دلیل که این دو گروه آسیب پذیر همچون بزرگسالان نیستند و به فضایی برای تحرک بیشتر نیاز دارند؛ به طوری که شاید بتوانند خود را برای مدتی کوتاه با شرایط اجتناب ناپذیر کنونی وفق دهند، امّا خانه نشینی آن‌ها در طولانی مدت، خود را به شکل هایی، چون خشم، خستگی افراطی، دور شدن از وظایف اصلی خود و... نشان می‌دهند.

والدینی که این رفتار‌های فرزندانشان در گروه‌های سنی مختلف باعث نگرانی و اعتراضشان شده است و اغلب آن‌ها از حضور مداوم فرزندان خود در فضای مجازی و تغییر در سبک زندگی و عادات غذایی آن‌ها به شدت گلایه دارند و از طرف دیگر، فرزندان آن‌ها نیز به زیر ذره بین توجه والدین خود بودن معترض هستند تا جایی که عده‌ای از آن‌ها به صراحت اعلام می‌کنند که به این موضوع احساس بدی دارند و مجبور هستند که احساسات ناخوشایند خود را به صورت خشم و بی حوصله گی و... بروز دهند.

این موارد, صرفا بخشی از مشکلاتی است که خانواده ها و فرزندان به ویژه کودکان ونوجوانان در دوران قرنطینگی با آن روبرو هستند که اگر برای آن, چاره ای اندیشیده نشود و این روند به همین شیوه ادامه پیدا کند,  باید در دوران پسا کرونا شاهد شکل جدی تری از آن باشیم. 

مهرداد ثابت, روانشناس  در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، در خصوص دوران سخت قرنطینگی برای کودکان و نوجوانان اظهار کرد: پژوهشگران زیادی ثابت کرده اند که تجارب استرس زا نه تنها کارکرد ایمنی سلولی در انسان ها را دچار اختلال می کند بلکه اثرات معناداری بر سلامت می گذارند. از این رو, در میان یافته های حوزه روان شناسی, مطالعاتی وجود دارد که نشان می دهد استرس روانشناختی کوتاه مدت, نشانه های سرماخوردگی, عفونت آنفولانزا و کرونا را در انسان تشدید کرده و همچنین تولید سیتوکائین را در واکنش به عفونت تنفسی مختل می کند.

وی بیان کرد: برخی دیگر از پژوهشگران این حوزه نیز نشان داده اند که استرس مزمن اثرات قابل توجهی بر کاهش کارکرد ایمنی در انسان دارد. به طور مثال؛ استرس اجتماعی مداوم ناشی از تنهایی, سطح آنتی بادی های ویروس تبخال را در گردش خون افزایش می دهد که بر اخلال عملکرد ایمنی دلالت می کند وهمچنین استرس مزمن ناشی از قرنطینه و مراقبت از بیماران مبتلا به کرونا, میزان فعالیت سلول های قاتل طبیعی را کاهش داده و تعداد دفعات و مدت بیماری را افزایش می دهد. 

این روانشناس گفت: سایر تجارب استرسی طولانی مدت نظیر افزایش اختلافات زناشویی, افزایش مشاجرات والدین با کودکان و نوجوانان, اوقات فراغت طولانی مدت و بدون برنامه نیز اثرات منفی مشابهی بر ایمنی و سلامتی می گذارند که این حاکی از نقش مهم عوامل روانشناختی و اجتماعی در حفاظت از سلامت جسم است.

ثابت ادامه داد: علی رغم تغییرات ایمنی نسبتا بزرگی که بدلیل ماندن در قرنطینه خانگی رخ می دهد, پس از برطرف شدن شرایط قرنطینه, ظرف مدت چند هفته, این تغییرات  بهبود پیدا می کنند و پس از یک ماه, پاسخ های ایمنی آن ها تقریبا به حالت طبیعی نزدیک می شود. امّا برخلاف این تغییرات موقتی, هنگامی که محیط پرورشی در سنین کودکی و نوجوانی دچار آشفتگی شود, پیامدهای متفاوت تری مشاهده می شود.

این روانشناس افزود: شادابی, نشاط, آرامش روانی, تحرک و تلاش دانش آموزان می تواند پاسخ های ایمنی آن ها را افزایش دهد. در برخی از خانواده ها, والدین بدون توجه به نیازها و خواسته های کودکان و نوجوانان, برنامه ها را تنظیم می کنند. این در حالی است که والدین باید با بچه ها صحبت کرده و نظراتشان را دریافت کنند و با ارتباط موثر, یک زندگی لذت بخشی را برای خود و آن ها فراهم کنند.

وی با اشاره به در معرض خطر بودن کودکان و نوجوانان تاکید کرد: با توجه به حساسیت ویژه ای که این گروه آسیب پذیر دارند, استرس های ناشی از قرنطینگی باعث می شود که آسیب های جدی ببینند و چنین تغییراتی حتی در شرایط پسا کرونا نیز پایدار خواهد ماند که دولت باید با برنامه ریزی برای کاهش مشکلات اقتصادی خانواده ها و فراهم آوردن شرایط بهره مندی کودکان و نوجوانان از اوقات فراغت شان, شادمانی و لذت را به خانواده ها هدیه دهد و شرایط جدید را تبدیل به فرصت کند.

ثابت با بیان اینکه آموزش های آنلاین و دور بودن از فضای مدرسه و دوستان و تغییرات سبک زندگی کودکان و نوجوانان به دلیل قرنطینگی ناشی از بحران کرونا گفت: استرس ناشی از آموزش های آنلاین (به ویژه مشکلات اینترنت و آماده نبودن زیرساخت ها) , آماده شدن برای امتحانات و سپس امتحان دادن, فعالیت سلول های قاتل طبیعی و تکثیر لنفوسیت ها را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد و بیماری را تشدید می کند چرا که استرس مزمن, اثرات قابل توجهی بر کاهش کارکرد ایمنی انسان دارد و از طرفی هم, دور بودن از فضای مدرسه و دوستان و یکنواختی چند ماهه فعالیت ها باعث شده که تغییراتی در سبک زندگی کودکان و نوجوانان به وجود آید چرا که او نمی تواند مثل گذشته, مسافرت برود, کارهای دسته جمعی و گروهی انجام دهد که در این شرایط, خانواده ها باید به فکر فراهم کردن تفریحاتی چون مدیتیشن, بازی های گروهی, کتاب خوانی, ورزش و... برای فرزندان خود باشند که علاوه بر آن, کتاب درمانی, قصه درمانی, معنوی درمانی از جمله روش های درمانی بسیار مفیدی هستند که در سبک زندگی جدید می توانند بسیار کمک کننده باشند.

این روانشناس در پایان خاطرنشان کرد: برای کاهش اثرات ناشی از بحران کرونا باید به بچه ها اجازه صحبت کردن داد به طوری که اگر انتقادی نسبت به خانواده دارند به راحتی آن را مطرح کنند. در صورتی که بچه ها تمایل به صحبت کردن با دوستان خود را دارند باید اجازه این کار را به آن ها دهیم که این ارتباط می تواند تلفنی یا به صورت مجازی باشد. به بچه ها باید اجازه مشارکت در برنامه های خانوادگی داده شود و از طرفی دیگر باید حجم دروس آن ها کم شود و امتحانات به صورت کیفی برگزار شود تا دانش آموزان فرصت داشته باشند دروسی را که موفق به کسب نمره مطلوب از آن نمی شوند را دوباره تکرار کنند. 

مشکلات بحران خانه نشینی و قرنطینگی فقط مختص کودکان و نوجوانان نیست چرا که عده ای از زوج ها را نیز با مشکلاتی همراه کرده است و این قصه تقریبا از اسفندماه با ورود کرونا به عنوان مهمان ناخوانده خانه های اغلب مردم جهان شروع شد.

کرونا در آن روزها, پس از تولد در چین؛ به سرعت وارد کشور شد و شکل همه گیری به خود گرفت و بسیاری از مردم را در ایام قبل از عید و همچنین در روز‌های عید، خانه نشین کرد؛ به طوری که همانند شب و روز‌های عید‌های سال‌های گذشته، خبری از شور و رفت و آمد مردم در کوچه و خیابان‌ها نبود. همین خانه نشینی طولانی مدت، بهانه‌ای برای پیامک وزارت بهداشت به منظور آگاهی بخشی هرچه بیشتر خانواده‌ها در آخرین روز‌های فروردین ماه شد؛ به طوری که مضمون آن، چنین بود: "در صورت مشاهده یا مواجهه با موارد کودک آزاری، همسر آزاری در ایام کرونا، برای دریافت خدمات اجتماعی – روانی به صورت رایگان و شبانه روزی با شماره تلفن ۱۲۳ و اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور تماس بگیرید. "

در روز‌های گذشته، زمزمه آغاز فعالیت‌های سازمان‌ها و برخی از اصناف و حتی برخی از مراکز تفریحی – رفاهی، نقل محافل رسانه‌ها و مردم شد و همین موضوع کافی بود که برخی تصور کنند پیام "در خانه بمانیم" در حال پاک شدن است.

این در حالی است که در همین شرایط شروع فعالیت ها، همچنان بر پیام در خانه بمانیم تاکید می‌شود؛ به طوری که حسن روحانی، رئیس جمهور در جلسه روز‌های گذشته روسای کمیته‌های تخصصی ستاد ملی مقابله با کرونا اظهار کرد: همکاری و همراهی مردم در رعایت پروتکل‌های بهداشتی مایه مباهات است که اگر همکاری مردم در کنار تمهیدات اتخاذ شده، همچنان تداوم پیدا کند، تا اندازه‌ای می‌توانیم نسبت به قطع زنجیره شیوع این بیماری امیدوار باشیم.

وی تصریح کرد: اقدامات انجام شده و ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که به رغم آن که در مسیر کنترل بیماری قرار داریم,، امّا اگر چنانچه سطح هشدار‌ها و هوشیاری مردم کاهش یابد، خدای ناکرده ممکن است بیماری اوج بگیرد و در این شرایط, ناگزیر به احیاء مجدد محدودیت‌ها باشیم که البته امیدواریم مردم عزیز کماکان هشدار‌ها را جدی بگیرند و جز برای امور ضروری زندگی, از منزل خارج نشوند و به مسئولین در کنترل بیماری تا رسیدن به یک وضعیت باثبات و قابل اطمینان کمک کنند.

با ادامه روند گسترش ویروس کرونا و پاندمی (همه گیری) آن و اعلام قرنطینگی و محدودیت تردد‌ها در سراسر جهان، چندی پیش, آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل هم در پیامی ویدیویی نسبت به افزایش مهلک خشونت علیه زنان در جریان قرنطینه خانگی و تعطیلی‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا هشدار داد و همین موضوع باعث شد که برخی از کشور‌ها از افزایش آمار خشونت‌ها در دوران کرونایی پرده بردارند. به طوری که پلیس دو کشور فرانسه و چین اعلام کردند که این خشونت‌ها در کشورشان سه برابر شده است و  این موضوع نیز دلیل عمده‌ای برای صف‌های طولانی متقاضیان طلاق ناشی از کووید ۱۹ خواهد بود.

چندی پیش بود که بهزاد وحیدنیا، مدیر کل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور هم از سه برابر شدن آمار اختلاف زوج‌ها در دوران قرنطینه خبر داد و تاکید کرد که میزان تماس‌های زوجین با شماره ۱۴۸۰ سامانه صدای مشاور بهزیستی به دلیل اختلافات خانوادگی ناشی از کرونا و دوران قرنطینه افزایش یافته است؛ تا جایی که رقم آن به صورت روزانه به چهار هزار تماس هم رسیده است.

تا قبل از ورود و هجوم کرونا، کار کردن، رفتن به مدرسه و دانشگاه، خرید کردن، مهمانی رفتن، اوقاتی را با دوستان سپری کردن، دل به طبیعت زدن که می‌توانست از یک بوستان محلی کوچک تا یک مجموعه گردشگری بزرگ باشد و همچنین سفر کردن، همه در نقش آرام بخش‌هایی برای گروه سنی مختلف عمل می‌کردند، امّا شدت ورود کرونا و خانه نشینی‌های ناشی از آن به گونه‌ای بود که خود، دلیل مبرهن دامن زدن به اختلافات خانوادگی شدند.

یکی از مهم‌ترین مشکلات قرنطینگی در این دوران، مسائل اقتصادی است که تمامی نگرانی‌ها و فشار‌های متاثر از آن، خود را به شکل مشاجره و اختلافات بروز می‌دهند؛ چرا که شرایط اغلب خانواده‌ها به گونه‌ای است که به وضعیت هشدار نزدیک شده و به دلیل بلاتکلیفی وضعیت شغل های آن ها، سفره شان هنوز خالی است. البته در این میان، افرادی هستند که به دلیل در هاله‌ای از ابهام پنداشتن آینده شغلی خود و برای گریختن از آن و آوردن لقمه نانی در سفره، حصر خانگی خود را می‌شکنند و از خانه خارج می شوند تا قدری از فشار‌های روانی متاثر از این بحران‌های اقتصادی را کم کنند.

به حداقل یا به صفر رسیدن رفت و آمد‌ها در این روزگار کرونایی هم از دیگر مشکلات قرنطینگی است که زوج ها را مجبور به فاصله گرفتن از والدین و بزرگان خود کرده است که علاوه بر دلتنگی‌هایی که با خود به همراه دارد، باعث شده است در صورت بروز اندک مشاجره ای میان زوج ها, آن ها عرصه را به خود تنگ ببینند و نتوانند این مشاجرات خود را آن گونه که باید حل و فصل کنند.

جعفر بای، جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی در ادامه, در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، در رابطه با شیوع ویروس کرونا و مشکلات ناشی از آن اظهار کرد: کرونا، بیرحمانه با حضور منحوس خود، شرایط زندگی را با دشواری‌هایی همراه کرده است چرا که افراد محکوم به ماندن در خانه و قرنطینگی شده اند و این سبک زندگی آثار و عوارض فراوانی را به همراه دارد که در افراد گوناگون متفاوت است.

وی، ترس از تنهایی، بیقراری، سردرگمی، بی تابی، یاس و ناامیدی، نگرانی از وضع موجود، هراس از آینده، وحشت از وقوع اتفاقات بد، دلتنگی به خاطر محدودیت‌های مکانی، اضطراب و ناراحتی‌های ناشی از شنیدن اخبار منفی، تشویش روحی و روانی ناشی از احساس خطرات جانی، حس شدید تهدید شوندگی, افسردگی به خاطر تکرار و یکنواختی محیط و دغدغه و نگرانی‌های افراد نسبت به خود و اطرافیان را برخی از پیامد‌های منفی ویروس کرونا عنوان کرد که زندگی افراد را با خطر‌ات جدی روبرو کرده است.

این جامعه شناس بیان کرد: نوع برخورد افراد با این ویروس متفاوت است. گروهی به دلیل بالا بودن آستانه تحمل خود، این مشکلات را حل می‌کنند. عده‌ای دیگر, علیرغم این که با این شرایط به مشکل برخورده اند اما تلاش می‌کنند که با تغییرات محیطی و پیرامونی به سازگاری برسند.

گروه سوم, با وجود این که برای برطرف کردن مشکلات درونی خود نمی‌توانند محیط را تغییر دهند، اما با تغییرات خود به آرامش می‌رسند و در این میان هم, هستند افرادی که با تغییر خود و محیط, بر مشکلات فائق می‌آیند. اما نکته حائز توجه, افرادی  هستند که در چنین شرایطی با مشکلات زیادی روبرو می‌شوند که باید آن‌ها را جدی گرفت و به آن‌ها کمک کرد.

بای در ادامه به ارائه راهکار‌هایی برای برطرف شدن این مشکلات قرنطینگی پرداخت و تصریح کرد: سرکوب خواسته های نفسانی, عقب نشینی از مواضع به نفع وضعیت تحمیلی، سازش با شرایط جدید، تغییر در برنامه‌های گذشته و تدوین برنامه‌هایی متناسب با شرایط جدید، ذائقه سازی با شرایط موجود، قیام علیه خواسته‌های منفی و خود, تجلی کردن نیاز‌های جدید، تمرین و ممارست حالات روحی و روانی متناسب با وضعیت کنونی، روحیه سازی و روحیه دهی، تثبیت پایه‌های شخصیتی خود، پرهیز از ترس و کنار گذاشتن حساسیت, برگزاری جلسات خانوادگی و گفتگو‌های چند جانبه, برخی از کارهایی است که افراد باید در این شرایط کنونی  انجام دهند.

این جامعه شناس در پایان با اشاره به  دوران پسا کرونا  افزود: در پسا کرونا جامعه متفاوتی خواهیم داشت و با تغییرات چشمگیر و همه جانبه‌ای روبرو خواهیم بود. آداب و رسوم‌ و نوع معاشرت و رفتار‌ها متفاوت خواهد شد که این تغییرات در آن دوران, کمک‌های سازمان‌های مربوطه را می‌طلبد. از این رو, آن ها باید از الان میزبان و آماده این تغییرات باشند تا بتوانند در آن زمان, مدیریت لازم را انجام دهند تا این تغییرات پسا کرونایی باعث ناهماهنگی و عدم همکاری‌ها و مشکلات متعددی نشود و در عوض, همبستگی و اتحاد اجتماعی حاصل شود.

این‌ها فقط بخشی از مشکلات عدیده خانواده‌ها در دوران خانه نشینی است که والدین و مسئولان ذیربط باید این موضوع را جدی گرفته و هرچه زودتر برنامه هایی را برای این روز‌ها و دوران پساکرونایی در دستور کار خود قرار دهند.

گزارش از فاطمه میرزایی دخت

انتهای پیام/