دیوار گلی، تنها یادگار یخچال قدیمی کلاک

معصومه تقی خانی، البرز پژوه در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از البرز، با بیان این که یکی از مناطق قدیمی و تاریخی کلاک مکانی است به  نام یخچال که در قسمت کلاک پایین، درون یک باغ و در کنار نهر بلدیه قرار دارد،گفت: وقتی سخن از یخچال قدیمی پیش می آید ذهن شنونده به سمت یخچال های واقع در شهرهای کویری ایران که دارای انبار و سقف گنبدی شکل است می‌رود اما این یخچال واقع در کلاک شکل متفاوتی با یخچال های متداول در ایران دارد و شاید بتوان احداث این یخچال را یک نوع ابتکار و خلاقیت مردم این قسمت از خطه ایران دانست.

او افزود: مردم کلاک برای در امان ماندن از گرمای تابستان و برای بهره مند شدن از نوشیدن آب یخ و گوارا به تهیه یخ  طبیعی اقدام می کردند، به این ترتیب در دل یک باغ که دور تا دور آن از درخت های بلند چنار پوشیده شده و سایه کامل داشت، مکانی را به عنوان یخچال انتخاب و یک دیوار گلی بلند تا ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ متر در جنوب این محوطه احداث کرده بودند که عرض این دیوار هم به یک متر می رسید.

تقی خانی گفت: در زیر پای این دیوار یک محوطه سالن مانند ساخته بودند که از سطح زمین پایین تر و گودتر و دارای یک در چوبی کوچک نیز بوده است، همچنین یک حوضچه آب طویل با عمق کم در حدود ۸۰ سانتی متر که یک راه سرسره مانند به همان سالن داشته است.

او افزود: طریقه یخ گیری به این صورت بوده که ابتدا از نهر بلدیه آب را به داخل حوضچه آب که به یخچوان معروف بوده هدایت می کردند و بعد از این که یخچوان از آب پر می شد، راه ورود آب به داخل یخچوان را بسته و دوباره آب را به نهر برمی گرداندند و منتظر می شدند تا سرمای هوا کار خود را انجام دهد.

تقی خانی در ادامه گفت: وقتی شب فرا می رسید و سرمای هوا شدیدتر می شد به طور طبیعی سطح روی آب واقع در یخچوان یخ می بسته در این هنگام افرادی که مامور یخ گیری بودند با وسایل ساده ای مانند بیل اطراف یخ ها را از چهار طرف شکسته و یخ در آب یخچوان معلق می شد و سپس با بیل آب های زیرین را به روی یخ معلق در یخچوان می ریختند تا لایه رویی هم یخ ببندد.

او افزود: به همین ترتیب در عرض دو سه شب تمامی سطح یخچوان تا نزدیک کف یخ بسته می شد؛ روزها هم که هوا گرم تر می شد سایه بلند دیوار مقابل یخچوان مانع می شد تا نور خورشید بر روی یخ ها تابیده و آنها را آب کند.

تقی خانی گفت: همچنین بادهای سرد هنگام رسیدن به دیوار بلند برخورد کرده و به سطح یخ ها برمی گشتند و محیط سردی را به وجود می آوردند، بعد از آن که یخچوان یخ می بست، کارگران مبادرت به خرد کردن یخ ها می کردند و تکه های یخ را از همان سرسره مانند به داخل سالن یخ یا همان انبار یخ هدایت می کردند.

او افزود: البته باید گفت که کف انبار را به وسیله کاه و ساقه‌های گیاهان خشک می پوشاندند که خود این پوشش نوعی عایق است.

تقی خانی با بیان این که یخ ها تنها برای مصارف خانگی اهالی نبوده است، گفت: افراد از مناطق دیگر برای درست کردن بستنی و مصارف دیگر برای خرید یخ به آن جا آمده و یخ ها را با گاری می بردند.

او افزود: هم اکنون قسمتی از دیوار ساختمان یخچال باقی مانده و قسمت سالن و یخچوان هم زیر لایه های خاک و زباله مدفون شده است که با کمی حفاری ساختمان کلی یخچال آشکار می‌شود.

انتهای پیام/د.خ