به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، خشکسالی یکی از پدیده‌های هواشناختی و جدایی ناپذیر از شرایط اقلیمی در کشور‌های واقع در عرض‌های جنب حاره‌ای مانند ایران است.

در این مناطق که بیشترین بیابان‌های جهان قرار گرفته اند، خشکسالی امری است عادی و ممکن است در هر محلی رخ دهد و پیامد‌های نامطلوب به همراه داشته باشد.

در اغلب موارد، خشکسالی‌های هواشناسی به وقوع خشکسالی‌های بعدی از جمله خشکسالی کشاورزی و خشکسالی آبشناسی و در مواردی که چندین سال ادامه یابد می‌تواند حتی به خشکسالی اقتصادی و اجتماعی منتهی گردد.

هر چه شدت و گستره خشکسالی بیشتر باشد تأثیرات آن عمیق‌تر خواهد بود.

خشکسالی بر خلاف سیل، پدیده‌ای آرام و خزنده است که به تدریج محیط را تسخیر و به یک بلای طبیعی تبدیل می‌گردد، پدیده ای، چون سیل و زمین لرزه یکباره خسارت‌های سنگینی بر جامعه تحمیل می‌کنند و مورد توجه قرار می‌گیرند.

در حالیکه خسارت‌های ناشی از خشکسالی با آن که اغلب سنگین‌تر و گسترده‌تر هستند، اما چون به تدریج ایجاد می‌شوند برای مردم و مسئولین نامحسوس بوده و کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند.

رخداد خشکسالی به سه مرحله مختلف تفکیک می‌شود، در ابتدا با کاهش بارش در یک منطقه یا حوضه آبریز، خشکسالی هواشناسی رخ می‌دهد که کم شدن ورودی آب به پشت سد‌ها از اولین پیامد‌های آن است.

در ادامه چنانچه کاهش بارش با افزایش دما همراه شده و تداوم یابد، تبخیر و تعرق زیاد شده و نیاز گیاه به آب افزایش یافته و در نتیجه خشکسالی کشاورزی به ویژه در بخش دیم حادث می‌شود.

در این مقطع بخش کشت آبی با توجه به بهره گیری از آب‌های زیرزمینی هم چنان می‌تواند به حیات خود ادامه دهد.

اما در حوزه آب، ضمن تشدید کاهش ورودی آب به پشت سد، خروجی آب به صورت تبخیر افزایش می‌یابد، چنانچه برداشت آب از منابع زیرزمینی برای مدت طولانی ادامه یابد، خشکسال آبشناسی (هیدرولوژیکی) به وقوع خواهد پیوست که اثرات منفی آن بسیار عمیق‌تر از دو خشکسالی قبلی است.

متاسفانه در این مرحله است که عموم مردم از وقوع خشکسالی مطلع می‌شوند.

در این هنگام خشکسالی آثار تخریبی خود را در منطقه به جا گذاشته و کاهش خسارات ناشی از آن بسیار مشکل و پرهزینه است.

پیامد این نوع خشکسالی، از بین رفتن کشاورزی، تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی، مهاجرت آسیب دیدگان خشکسالی و شکل گیری معضلات اجتماعی و تهدیدات زیست محیطی به صورت منابع آلوده کننده است.

نتایج زیر در بررسی خشکسالی تا پایان زمستان ۱۳۹۸ به دست آمد 

مهرداد قطره معاون توسعه و پیش بینی هواشناسی چهارمحال و بختیاری در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان در شهرکرد، اظهار داشت: با وجود بارش‌های خوب فروردین ماه سال جاری، همچنان شاخص‌های خشکسالی نظیر SPEI در بازه زمانی بلند مدت ۱۲ ماه تا ۱۲۰ ماهه نشان از خشکسالی متوسط تا شدید در اکثر مناطق استان را می‌دهد.

او افزود: میانگین حسابی بارش در طول زمستان در سال ۱۳۹۸ برابر با ۱۷۹ میلیمتر بوده و این در حالی است که میانگین در این بازه در سال‌های گذشته عدد ۲۳۳ میلیمتر را نشان می‌دهد. (کاهش ۲۵ درصدی)

قطره اضافه کرد: همچنین ترسالی‌های نشان داده شده در نقشه‌های یک ساله نیز به خاطر بارش‌های بیش از نرمال بهار ۱۳۹۸ بوده اند و می‌توان از تاثیر این بارش‌ها در رفع خشکسالی بلند مدت هیدرولوژیکی صرف نظر کرد.

او ادامه داد: اساسی‌ترین بررسی خشکسالی بر حسب دوره ۱۰ ساله است و در این بازه تاثیر خشکسالی هواشناسی خود را در قالب دیگر خشکسالی‌ها به خوبی نشان می‌دهد.

قطره گفت: همانگونه که گفته شد بر مبنای شاخص SPEI در دوره بلند مدت ۱۰ ساله، شرایط خشکسالی خفیف تا شدید در استان مشاهده می‌شود.

او افزود: بجز در مناطق محدودی در شهرستان کوهرنگ و جنوب شهرستان لردگان باقی مساحت استان دارای شرایط نرمال تا خشکسالی شدید است.

قطره اضافه کرد: شهرستان سامان تماما دارای شرایط خشکسالی متوسط تا شدید است.

او ادامه داد: مجموع درصد مساحت تحت تاثیر خشکسالی در شهرستان‌های استان در بازه ۱۰ ساله به شرح زیر است:

قطره گفت: ۱۰۰ درصد از مساحت شهرستان سامان، نزدیک به ۹۲ درصد از شهرستان کیار و ۷۵ درصد از مساحت شهرستان‌های بن، اردل، بروجن، شهرکرد، فارسان و لردگان دارای شرایط خشکسالی خفیف تا شدید هستند.

او افزود: متاسفانه ۳۰ درصد از مساحت شهرستان کوهرنگ نیز شرایط خشکسالی را تجربه می‌کند.

قطره اضافه کرد: نمودار زیر میزان تغییرات بارش استان و کشور را نسبت به آمار بلند مدت نشان می‌دهد.

او ادامه داد: درصد تغییرات از ابتدای سال زراعی تا ۲۳ فروردین ۹۹ برآورد شده است و متاسفانه بر اساس نمودار زیر استان چهارمحال و بختیاری بیشترین کاهش را نسبت به امار بلند مدت خود داشته است و کاهش بارش نسبت به بلند مدت ۱۵ درصد می‌باشد.

تحلیل خشکسالی استان چهارمحال و بختیاری تا پایان اسفند ماه ۱۳۹۸ 

خشکسالی در یک دوره کوتاه مدت یک ماهه با توجه به شاخص SPEI

مهران چراغ پور سرپرست اداره کل هواشناسی چهارمحال و بختیاری در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان در شهرکرد، اظهار داشت: با توجه به شاخص SPEI که در واقع شاخصی چندکمیتی است و در آن داده‌های بارش و دما با یکدیگر ترکیب می‌شوند، برای دوره یک ماهه در سطح استان چهارمحال و بختیاری شرایط خشکسالی خفیف برای جنوب شرقی استان (در شهرستان بروجن)، شرایط نرمال برای نوار مرکزی استان و شرایط ترسالی در نوار غربی و شمالی استان دیده می‌شود.

چراغ پور افزود: در اسفند ماه ۱۳۹۸ بارش‌ها در استان چهارمحال و بختیاری نسبت به سال‌های گذشته فراتر از نرمال بوده و این افزایش بارش باعث ایجاد شرایط ترسالی در بازه یک ماهه گردیده است.

خشکسالی در دوره سه ماهه با توجه به شاخص SPEI

چراغ پور اضافه کرد: در بررسی شاخص خشکسالی در بازه زمانی سه ماهه منتهی به اسفند ماه ۱۳۹۸، با توجه به کاهش نزدیک به ۲۵ درصدی بارش در زمستان ۱۳۹۸ نسبت به دوره مشابه سال‌های آماری گذشته، شرایط خشکسالی خفیف تا خشکسالی شدید در نواحی مختلف استان دیده می‌شود.

او ادامه داد: میانگین حسابی بارش در طول زمستان در سال ۱۳۹۸ برابر با ۱۷۹ میلیمتر بوده و این در حالی است که میانگین در این بازه در سال‌های گذشته عدد ۲۳۳ میلیمتر را نشان میدهد.

خشکسالی در دوره میان مدت یک ساله با توجه به شاخص SPEI

چراغ پور گفت: تاثیر عواملی همچون کاهش بارش، افزایش دما، افزایش تبخیر و ... بعد از گذشت یک سال می‌تواند آغاز روند خشکسالی باشد.

او افزود: با توجه به بارش‌های خوب در فروردین ماه سال ۱۳۹۸ و البته کاهش دما در اسفند ماه ۱۳۹۷ در بررسی یک ساله شاخص SPEI وضعیت استان در محدوده نرمال تا ترسالی قرار دارد.

چراغ پور اضافه کرد: میانگین بارش‌ها در سال زراعی ۹۸-۹۹ تا تاریخ ۲۹ اسفند پارسال، ۱۹ درصد کاهش داشته است و بارش‌های شش ماهه دوم سال زراعی ۹۷-۹۸ و فراتر از نرمال فروردین ۱۳۹۸ باعث ایجاد ترسالی در نقشه‌های یک ساله گردیده است.

او ادامه داد: بر این اساس در نقشه‌های خشکسالی بر حسب شاخص SPEI برای دوره یک ساله منتهی به اسفند ۱۳۹۸ برای قسمت‌های شمال و شمال غرب استان (شهرستان کوهرنگ و بن) و جنوب شرق استان (قسمت‌های جنوبی شهرستان لردگان و شهر مالخلیفه) دارای شرایط ترسالی خفیف تا ترسالی شدید هستیم و برای نواحی غربی شهرستان لردگان در مجاورت استان خوزستان شرایط نرمال تا خشکسالی خفیف است.

چراغ پور گفت: در طول یک سال گذشته شرایط برای اکثر مساحت شهرستان‌های فارسان، بروجن، شهرکرد و اردل نرمال بوده است.

خشکسالی در دوره بلند مدت ده ساله با توجه به شاخص SPEI

مهرداد قطره معاون توسعه و پیش بینی هواشناسی چهارمحال و بختیاری در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان در شهرکرد، اظهار داشت: در بررسی خشکسالی هواشناسی با استفاده ازشاخص SPEI، روند در دوره ۱۰ ساله نشانگر خشکسالی اندوخته و تاثیر حداکثری بارش، دما و تبخیر در خشکسالی و این بازه قابل استناد برای بیان شرایط خشکسالی یا ترسالی است.

او افزود: شاخص ۱۰ ساله خشکسالی هواشناسی می‌تواند به منزله انعکاسی کلی از شرایط ذخیره آبی مناطق مختلف در نظرگرفته شود؛ بنابراین برمبنای شاخص SPEI دردوره بلند مدت ۱۰ ساله، شرایط خشکسالی دراستان مشاهده می‌شود بجز در مناطق محدودی در شهرستان کوهرنگ و جنوب شهرستان لردگان دیگر نواحی استان دارای شرایط نرمال تا خشکسالی شدید است.

قطره اضافه کرد: شهرستان سامان، شهرستان کیار و قسمت‌های غربی شهرستان لردگان دارای شرایط خشکسالی شدید و بسیار شدید هستند.

خشکسالی در زیر حوضه گاوخونی با توجه به شاخص SPEI

قطره گفت: حدود یک هزار و ۹۲۳ کیلومتر مربع از مساحت زیرحوضه آبریز گاوخونی (زاینده رود) در استان چهارمحال و بختیاری است.

او افزود: مجموع کمبود بارش در این بخش از حوضه از سال ۱۳۸۸ اسفند ۱۳۹۸ حتی با وجود بارش‌های سال ۱۳۹۸، بیش از ۵۹۹ میلی متر است.

قطره در این باره اضافه کرد: از این رو در سال‌های اخیر خشکسالی‌های مداوم، حدود یک میلیارد و ۱۵۱ میلیون متر مکعب کمبود حجمی بارش در این بخش از حوضه را موجب شده است.

او ادامه داد: طی دوره ۱۲۰ ماهه تا پایان اسفند ماه سال جاری، توزیع بارش‌ها به نحوی بوده که تقریباً تمامی زیر حوضه زاینده رود بجز قسمت‌های غربی آن (شهرستان کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری با شرایط نرمال)، شاخص SPEI نشان دهنده خشکسالی متوسط تا شدید است.

خشکسالی در زیر حوضه کارون بزرگ با توجه به شاخص SPEI

قطره اظهار داشت: ۱۳ هزار و ۶۴۲ کیلومتر مربع از مساحت حوضه آبریز کارون بزرگ در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.

او افزود: مجموع کمبود بارش در این بخش از حوضه از سال ۱۳۸۸ تا شهریور ۱۳۹۸ بیش از ۵۲۱ میلی متر است، از این رو در سال‌های اخیر و خشکسالی‌های مداوم، حدود هفت میلیارد و ۱۰۷ میلیون متر مکعب کمبود حجمی بارش در این بخش از حوضه را موجب شده است.

قطره اضافه کرد: طی دوره ۱۲۰ ماهه تا پایان شهریور ماه سال جاری، توزیع بارش‌ها به نحوی بود که تقریباً تمامی زیر حوضه آبریز کارون بجز قسمت‌های شرقی این زیر حوضه (در استان چهارمحال و بختیاری و لرستان که دارای شرایط نرمال تا‌تر سالی متوسط است)، بیانگر شرایط خشکسالی متوسط تا خشکسالی بسیار شدید است.

درصد مساحت تحت تاثیرخشکسالی استان چهارمحال و بختیاری در دوره یکساله تا پایان اسفند ماه ۱۳۹۸ 

مهران چراغ پور سرپرست اداره کل هواشناسی چهارمحال و بختیاری در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان در شهرکرد، اظهار داشت: بررسی درصد مساحت تحت تاثیر خشکسالی برای یک دوره یک ساله منتهی به اسفند ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که نزدیک به ۶۶ درصد از مساحت استان دارای شرایط نرمال می باشد.

او افزود: متاسفانه هیچ ناحیه‌ای از استان در تقسیم بندی شرایط ترسالی بسیار شدید قرار ندارد و تنها ۰.۸ درصد از مساحت استان دارای شرایط ترسالی شدید است.

چراغ پور اضافه کرد: شش درصد از مساحت استان در شرایط ترسالی متوسط و ۲۰ درصد نیز در شرایط ترسالی ضعیف است.

او ادامه داد: در مجموع در یک بازه‌ی یک ساله نزدیک به هشت درصد از مساحت استان در شرایط خشکسالی قرار دارد.

درصد مساحت تحت تاثیر خشکسالی استان چهارمحال و بختیاری در دوره ده ساله تاپایان شهریورماه ۱۳۹۸:

چراغ پور در این باره گفت: متاسفانه بررسی ۱۰ ساله خشکسالی در استان نشان می‌دهد که هیچ ناحیه‌ای در استان در شرایط ترسالی بسیار شدید و شرایط ترسالی شدید نیست.

او افزود: ۴.۲ درصد از مساحت شهرستان لردگان دارای شرایط ترسالی متوسط است و به طور میانگین در دوره ۱۰ ساله تنها ۰.۸ درصد از مساحت استان دارای شرایط ترسالی متوسط است و سهم استان از شرایط ترسالی ضعیف نیز کمتر از چهار درصد است.

چراغ پور ادامه داد: بیشتر مساحت استان در شرایط خشکسالی قرار دارد (۶۵ درصد) و ۳۰ درصد از مساحت استان نیز شرایط نرمال را دارا می‎باشد.

او اضافه کرد: ۱۹.۳ درصد از مساحت استان در شرایط خشکسالی خفیف و ۲۱.۵ درصد از مساحت استان در شرایط خشکسالی متوسط قرار دارد.

خشکسالی عموماً با کاهش بارش آغاز می‌شود که به معنی خشکسالی هواشناسی است و در صورت ادامه یافتن این وضعیت، با کاهش رطوبت خاک مواجه خواهیم گشت که به معنی شروع خشکسالی کشاورزی است، ادامه خشکسالی کشاورزی به کاهش سطح آب‌های زیرزمینی منجر می‌شود که نشان دهنده شروع خشکسالی هیدرولوژیک است و همه این موارد در هر مرحله‌ای تأثیرات اجتماعی اقتصادی خود را در جامعه باقی می‌گذارند.

پس باید با توجه به شرایط موجود در مصرف آب صرفه جویی و از بهره برداری‌های بی مورد جلوگیری کنیم.

انتهای پیام/ف