به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، بخش اعظم توانایی‌های رزمی در هواپیما‌های جنگنده مدرن بر پایه رادار و سامانه کنترل آتش ایجاد می‌شود. رادار‌ها به‌عنوان ابزار کشف و ردگیری اهداف مختلف در بُرد‌ها و ارتفاعات گوناگون و سامانه کنترل آتش به‌عنوان ابزار به‌کارگیری تسلیحات بر اساس نیاز صحنه رزم و داده‌های دریافتی از رادار و سایر حسگر‌ها عمل می‌کنند. البته رادار و سامانه کنترل آتش به‌طور کلی در یکدیگر به‌صورت سامانه واحد ترکیب و «رادار کنترل آتش» نامیده می‌شوند (در این گزارش برای اختصار صرفاً از کلمه «رادار» استفاده شده است).

امروزه رادار‌های با آنتن آرایه‌ای مسطح و آنتن‌های آرایه فازی در جنگنده‌های نسل چهارم تا پنجم مورد استفاده هستند. رادار‌هایی با آنتن آرایه‌ای مسطح، از فناوری «پالس داپلر» و رادار‌های آرایه فازی، از فناوری «کنترل فاز امواج» استفاده می‌کنند. البته در این میان، رادار‌های آرایه فازی از قابلیت‌های بسیار بیشتری برخوردارند و سبب افزایش کارایی عملیاتی جنگنده‌های به کارگیرنده آن می‌شوند.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کاربر انواع هواپیما‌های جنگنده در کشور، پس از پایان جنگ تحمیلی برنامه‌های متعددی را در وهله اول برای عملیاتی نگه‌داشتن و در ادامه برای بِروزرسانی قابلیت‌های رادار و سامانه کنترل آتش جنگنده‌ها به انجام رسانید.

این برنامه‌ها طی سه دهه گذشته شامل تعمیر و راه‌اندازی رادار‌های معیوب، ساخت قطعات مورد نیاز انواع رادارها، ایجاد بهبود در عملکرد رادار‌ها و حتی افزودن قابلیت‌های جدید به آنها، ساخت زیرسامانه‌های مورد استفاده در رادار‌ها با فناوری‌های جدید و جایگزین کردن اجزای رادار‌های هواپایه موجود روی جنگنده‌های مختلف با اجزای ساخت داخل و در نهایت ساخت نمونه‌های جدید رادار می‌شود.

این رادار‌ها شامل انواع APQ-۱۰۹ هواپیمای اف‌ــ‌۴ دی، APQ-۱۵۳ هواپیمای اف‌ــ‌۵ ای، APQ-۱۲۰ متعلق به اف‌ــ‌۴‌ای و AWG-۹ متعلق به اف‌ــ‌۱۴ است. برخی از دستاورد‌های این بهسازی‌ها به‌طور کلی و بدون اشاره به مورد متناظر از رادار‌های مذکور شامل موارد زیر بوده است:

افزایش برد کشف (تا چند برابر در برخی موارد)
افزایش ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی برد ردگیری
افزایش توانایی تفکیک اهداف نزدیک به هم
افزودن حالت نشان‌دهنده هدف متحرک هوابرد
ایجاد امکان شناسایی اهداف پروازی در ارتفاع پایین
ایجاد توانایی ردگیری زاویه‌ای.

لازم به ذکر است که متخصصان کشورمان در صنعت دفاعی، دانشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی در زمینه طراحی و ساخت انواع رادار‌های پیشرفته زمین‌پایه ــ و در سال‌های اخیر، رادار‌های دریاپایه ــ به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند.

انواع رادار‌های فعال و غیرفعال زمین‌پایه در باند‌های فرکانسی مختلف در رده‌های کشف اولیه تا کنترل آتش خصوصاً رادار‌های آرایه فازی فعال، به‌طور گسترده در کشورمان ساخته شده و در حال عملیات است. جست‌وجوگر‌های راداری غیرفعال، نیمه‌فعال و فعال نیز برای موشک‌های سطح‌به‌هوا و هوابه‌هوا در کشور توسعه یافته است. هرچند پیچیدگی یک رادار هواپایه چندین برابر جست‌جوگر‌های موشک‌هاست، اما این موارد گام‌های اولیه‌ای در سال‌های گذشته برای تثبیت بخشی از دانش و فناوری‌های مورد نیاز در توسعه رادار‌های هواپایه بوده است.

جست‌وجوگر‌های راداری موشک‌ها، در زمره گام‌های اولیه تثبیت دانش و فناوری رادار‌های هواپایه بوده‌اند.

اما ساخت رادار و کنترل آتش هواپایه ــ یعنی نمونه‌هایی که باید در فضای محدود دماغه یک هواپیما قرار بگیرند ــ دشواری‌های خاص خود را دارد. تمامی اجزای رادار شامل آنتن، تولیدکننده توان، پردازشگر‌ها و زیرسامانه‌های خنک‌کننده و سایر اجزا باید در کمترین وزن، کوچکترین ابعاد و بالاترین قابلیت اطمینان و کمترین احتمال خرابی ممکن ساخته شوند.

یک پوشش مخصوص نیز که از یک سو کمترین تأثیر منفی روی کارایی رادار را داشته و از سوی دیگر از نظر شکل آیرودینامیکی و مقاومت سازه‌ای مناسب رژیم‌های پروازی هواپیما‌های جنگنده باشد باید طراحی و ساخته و روی رادار به‌عنوان دماغه هواپیما نصب شود.

هر یک از این الزامات بر اساس واقعیت‌های محیط عملیاتی هواپیما‌های جنگی شکل گرفته و با اتکا به تجربه‌های ده‌هاساله در دنیا تثبیت شده است، از این رو طراحی و ساخت رادار‌های هواپایه علاوه بر دشواری‌های فنی متعدد، مستلزم صرف هزینه تحقیق و توسعه بالا و هزینه تمام‌شده قابل توجه برای هر دستگاه رادار می‌شود.

موارد فوق، دشواری‌های کلی برای ساخت هر رادار هواپایه‌ای است، اما نیازمندی‌های روز صحنه نبرد‌های مدرن، نیاز به حالات کاری متعدد، به‌کارگیری انواع تکنیک‌های مدرن ارسال امواج، مقاومت در مقابل انواع روش‌های جنگ الکترونیک و ضد جنگ الکترونیک، ویژگی‌های نوین در زمینه‌های پردازش و تحلیل داده‌های اهداف متعدد و شبکه شدن اطلاعات آن هم به‌صورت امن با سایر هواپیما‌های رزمی، پهپاد‌ها و سامانه‌های زمینی خود دنیای دیگری از چالش‌ها و الزامات فنی و عملیاتی را در مسیر طراحی و توسعه رادار‌هایی که نیاز جنگنده‌های نیروی هوایی را برطرف نمایند به وجود می‌آورد.

طی سه دهه گذشته ــ از ابتدای دهه ۱۳۷۰ تاکنون ــ متخصصان کشورمان با طی گام به گام مسیر کسب دانش و سپس توسعه فناوری‌های لازم برای ایجاد امکان طراحی، ساخت، آزمایش و سپس تولید رادار در داخل کشور و بدون وابستگی خاص به خارج با وجود دشواری‌ها و مشکلات مذکور، کوشیده‌اند و امروز انواعی از رادار‌های داخلی برای هواپیما‌های جنگنده توسعه یافته است.

* شکارچی بی‌بدیل با رادار جدید ایرانی

برای اولین بار در فروردین سال ۱۳۸۹ معاون وقت هماهنگ‌کننده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و فرماندهی زمان حاضر این نیرو، امیر سرتیپ عزیز نصیرزاده از به‌کارگیری رادار ارتقایافته روی هواپیما‌های جنگنده اف‌ــ‌۱۴ (تامکت) در نیروی هوایی ارتش خبر داد.

وی افزایش برد این رادار را از جمله شاخصه‌های رادار بهبودیافته نسبت به رادار اولیه اف‌ــ‌۱۴ برشمرد. این هواپیما به‌عنوان یک رهگیر تخصصی، کارنامه‌ای پرافتخار و درخشان در دوران جنگ تحمیلی ۸ ساله در مقابل انواع جنگنده‌های شرقی و غربی به‌جای گذاشت. بخش بزرگی از این موفقیت‌ها ناشی از قابلیت‌های رادار و کنترل آتش AWG-۹ و موشک دوربرد فنیکس در این جنگنده بود. این رادار علاوه بر برد بیش از ۲۰۰ کیلومتر در محدوده زاویه‌ای وسیع، قابلیت ردگیری همزمان ۲۴ هدف و ایجاد امکان شلیک همزمان ۶ موشک به‌سمت ۶ هدف مجزا را دارد.

رادار AWG-۹ نصب‌شده روی جنگنده اف‌ــ‌۱۴ تامکت

از این رو هرگونه بهسازی و افزایش قابلیت در رادار جنگنده اف‌ــ‌۱۴ از یک سو به‌شدت برای حفظ و حتی افزایش کارایی عملیاتی این هواپیما، مدنظر نیروی هوایی است و از سوی دیگر به‌علت ارزش راهبردی این جنگنده رهگیر، هر حرکتی روی سامانه‌های آن، حساسیت‌های بسیاری را به‌دنبال داشته و دارد.

متخصصان کشورمان از همان دوران جنگ با مشکلات رادار AWG-۹ دست و پنجه نرم می‌کردند. مدت زمان بین دو خرابی متوالی نسبتاً کم، کمبود قطعات یدکی، فشار کاری بسیار بالا روی گردان‌های پروازی اف‌ــ‌۱۴ و عدم دسترسی به پشتیبانی شرکت سازنده سبب عمده مشکلات مذکور بودند، اما متخصصان تعمیر و نگهداری در نیروی هوایی در همان دوران هم به‌دنبال راهکار‌های بومی برای حفظ قابلیت عملیاتی این رادار ارزشمند بودند و بعضاً با ابتکارات فنی و اصولی موفقیت‌هایی را نیز در همان دوران کسب کردند.

پس از پایان جنگ، با استفاده از توان علمی رو به رشد دانشگاه‌ها و تخصص‌های فنی داخل نیروی هوایی ارتش، پروژه‌هایی برای ارتقای سنگین روی رادار AWG-۹ به اجرا گذاشته شد.

به‌گفته مسئولین نیروی هوایی ارتش در سال‌های گذشته، روی تعدادی از اف‌ــ‌۱۴‌های ایرانی «رادار ملی» نصب و به‌کارگیری شده است که بر اساس رادار اصلی هواپیما ــ، ولی با قابلیت‌های بسیار بهتر و بِروز ــ طراحی و ساخته شده است.

این پروژه با مشارکت چند دانشگاه مطرح کشور به انجام رسیده است و در نتیجه آن، هواپیمای رهگیر اف‌ــ‌۱۴ همچنان می‌تواند نقش «مینی آواکس» را برای کنترل محدوده وسیعی از آسمان ایفا کند.

اطلاعات دقیقی از این رادار منتشر نشده، اما افزایش بُرد آن نسبت به رادار اولیه و رسیدن برد آن به چند صد کیلومتر و بهبود اطلاعات دریافتی از اهداف و برد کشف بهتر از رادار قبلی به‌عنوان بخشی از دستاورد‌های این پروژه بیان شده است. به‌کمک این رادار‌ها کشف اهداف کوچک مانند پهپاد‌ها با کیفیت بهتری صورت می‌گیرد.

در سال مهر ۱۳۹۳ جانشین وقت نیروی هوایی ارتش از در دست طراحی بودن نخستین رادار هواپایه ایرانی سخن گفته بود. البته در مصاحبه فوق اشاره نشده بود که این رادار متناسب با کدام‌یک از جنگنده‌های این نیرو طراحی شده، زیرا ابعاد و حجم رادار قابل حمل در هواپیما‌های مختلف این نیرو، متفاوت است.

* رادار جنگنده کوثر

طی سال‌های گذشته مطالب مختلفی از نصب رادار جدید روی جنگنده‌های آذرخش در فضای مجازی قابل مشاهده بود. هرچند از این رادار و ویژگی‌ها و میزان توسعه آن اطلاعاتی توسط منابع رسمی منتشر نشد، اما نشان می‌داد که نیروی هوایی به‌فکر تجهیز جنگنده‌های سبک و پرتعداد اف‌ــ‌۵ (تایگر) و نمونه‌های بومی آن یعنی «آذرخش» و «صاعقه» است.

در زمان رونمایی و تحویل اولین فروند از جت بومی «کوثر» در تابستان سال ۱۳۹۷ که گام نهایی از پروژه بومی‌سازی جنگنده اف‌ــ‌۵ محسوب می‌شد، تصاویری از نصب رادار با آنتن آرایه‌ای مسطح روی این جنگنده منتشر شد.

کوثر علاوه بر ساخت تمام اجزای بال، بدنه، سازه، موتورها، سیم‌کشی‌ها و خطوط هیدرولیک و ارابه‌های فرود، یک پیشرفت مهم نسبت به آذرخش و صاعقه داشت و آن هم به‌کارگیری سامانه‌های اویونیک پیشرفته نسل چهار و سامانه‌های مخابراتی و کنترل سلاح پیشرفته بود.

اطلاعات سامانه‌های اویونیک پیشرفته جنگنده کوثر؛ تصویر رادار هواپایه با آنتن مسطح در سمت راست و تصویر آنتن قدیمی رادار APQ-۱۵۳ در سمت چپ تصویر فوق علامت‌گذاری شده است

آنتن رادار APQ-۱۵۳ موجود روی جنگنده اف‌ــ‌۵‌ای کره‌جنوبی که مشابه نمونه‌های موجود در ایران است

در تصاویر منتشرشده از رونمایی کوثر، اجزای مختلف پردازشگر و آنتن رادار نصب‌شونده در دماغه این هواپیما علاوه بر نمایشگر‌های پیشرفته دیجیتیال و چندمنظوره در کابین خلبان مشاهده شده است. متأسفانه هیچ گونه اطلاعات عملکردی از رادار هواپیمای کوثر منتشر نشده، اما نگاهی به اجزای آن و نمونه‌های مشابه و همرده خارجی نشان می‌دهد که از فناوری‌های پیشرفته و پردازشگر‌های نسل جدید که سبب کوچک‌سازی اجزای رادار می‌شود استفاده شده است.

رادار با آنتن آرایه‌ای مسطح در دماغه و نمایشگر‌های دیجیتال که در کابین جنگنده کوثر نصب می‌شوند

آنتن‌های آرایه‌ای مسطح نیز نسبت به آنتن‌های مقعر نسل قدیم که در هواپیما‌های اف‌ــ‌۵ به‌کارگیری شده بود، از توانمندی‌های بالاتری برخوردار است و قابلیت حرکت در دو راستا برای ایجاد امکان پویش (اسکن) مکانیکی را دارد.

آنتن رادار هواپیمای کوثر و موتور‌های دوران‌دهنده آن

برخی دیگر از اجزای رادار هواپیمای کوثر

دانستنی های جالب ، مفید و عجیب از سراسر دنیا در سرویس وبگردی

۵ فیلم ترسناک جذاب و دیدنی برای کسانی که به ژانر وحشت علاقه‌ای ندارند

در کشور هند این جملات را هرگز به زبان نیاورید

۸ راز یک بورانی خوش طعم

فصل بهار در کشور چین + تصاویر

کشفی عجیب درباره تاثیر سیگار الکترونیکی بر بدن

طرز تهیه مرغ پرتقالی مجلسی خوشمزه

رونق آثار هنری «آخرالزمانی» در بحبوحه‌ی شیوع کرونا/ پیش‌بینی فیزیکدان معروف در سال ۲۰۰۴ از شیوع جهانی ویروسی مرگبار + تصاویر

تماشایی‌ترین تصاویری که از حیات وحش شکار شده است

چالش متفاوت لبخند سال‌ها پیش + تصاویر

لکه ماژیک را چگونه پاک کنیم؟

بهترین راه‌های تمیز کردن کاغذ دیواری منزل!

خوردن سیر خام مفیدتر است یا سیر پخته؟

بهترین و آسان‌ترین راه‌های مانکن شدن تا قبل عید

بهترین روش تمیز کردن دیوار‌ها

۱۰ کاربرد بی نظیر روغن اسطوخودوس در زندگی

طرز تهیه کوکوی برگ کرفس

با مصرف این آجیل تا عید حسابی لاغر شوید

جزئیاتی تکان‌دهنده از زورگیری‌های خونبار باند «کوتوله»

چگونه مامور قلابی را تشخیص دهیم؟

کاهوی فضایی فرقی با کاهوی زمینی دارد؟

خواسته عجیب حاج قاسم از فرمانده سپاه کرمان

اصلاحات «بن سلمان» با ریتم شش و هشت/ لشکر مطربان و رقاصان آماده فرمان ولیعهد خام سعودی!

حکم پرداخت خمس برای زوجین شاغل چگونه است؟

هوسرانی غول تهیه‌کنندگان هالیوود کار دستش داد

آقای آهنگساز هم به ویروس کرونا مبتلا شد

زنان آتش نشان بیشتر در معرض این بیماری مرگبار هستند

در روز‌های کرونایی چگونه به دیدار پدر و پدر بزرگ‌ها برویم؟

۵ غذای عجیب که با شکنجه حیوانات تهیه می‌شود! + تصاویر

قدم به قدم در کوچه باغ‌های «شامرزا» + تصاویر

۶ رفتار غلط در مواجهه با ویروس کرونا

طرز تهیه کسرول سیب زمینی

خوراکی‌های ضد ریزش مو

از طرز تهیه انواع واویشکای شمالی تا ساندویچ مرغ خوشمزه برای عصرانه

در این هواپیما جایی برای نشستن کرونا نیست!

دسر موس خوشمزه + طرز تهیه

نحوه تمیز کردن قابلمه سوخته

مرگ مشکوک زوج شطرنج باز در اثر گاز بادکنک!

نحوه پاک کردن لکه چسب

مردی که مسیر زندگی ظریف را تغییر داد + عکس

انواع تب‌سنج و روش صحیح اندازه‌گیری تب

کامل‌ترین و بهترین طرز تهیه مربای لبو خانگی قرمز خوشرنگ

دعایی برای دفع بلا از حضرت سلمان که بر روی ذوالفقار نوشته شده بود

با کار دستی‌های زیبا و هنری خانه تان را دگرگون کنید

تنفر پسر آقای کارگردان از پدر و خاطراتش

با این ترفند ساده دیگر هرگز همراه بردن چتر یا کلید را فراموش نخواهید کرد!

فاصله اراک تا ارومیه چقدر است؟ + نقشه سفر

آموزش آشپزی؛ از میگو پلو خوشمزه جنوبی تا آش ترش و بال ترش مرغ + طرز تهیه

چرا هر کس صدای خود را همان طوری که دیگران می‌شنوند، نمی‌شنود؟

منبع: تسنیم

انتهای پیام/