خواجه نصیرالدین طوسی شاعر، فیلسوف، متکلم، فقیه، ستاره‌شناس، اندیشمند، ریاضیدان، منجم، پزشک و معمار ایرانی قرن هفتم قمری است.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، روز پنجم اسفندماه در تقویم رسمی ایران به یاد دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان روز مهندس به ثبت رسیده است. به همین بهانه مروری به زندگی این اندیشمند بزرگ جهان می‌پردازیم.

محمد بن محمد بن حسن، مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی حکیم و متکلم شیعه در ۱۱ جمادی‌الاول سال ۵۹۷ ق در طوس به دنیا آمد و لقب «طوسی» برای وی، به زادگاه او اشاره دارد. این دانشمند در کودکی قرآن کریم، صرف، نحو و آداب را فرا گرفت. سپس با راهنمایی پدرش، مقدمات ریاضیات را نزد کمال‌الدین محمد آموخت. همچنین فقه و حدیث را نزد پدر و جدش که خود از فق‌ها و محدثان آن عصر بوده‌اند فراگرفت. استاد دیگر او دایی‌اش نورالدین علی بن محمد شیعی بود که مطابق با نظر برخی از مورخان، منطق و حکمت را به او می‌آموخت.

حضور خواجه نصیر در قلعه‌های اسماعیلیان

خواجه نصیرالدین طوسی، پس از حمله مغولان به ایران و بروز ناآرامی خصوصاً در منطقه خراسان، مدتی در شهر‌های مختلف سرگردان بود تا آنکه به دعوت ناصرالدین، فرمانروای قلعه‌های اسماعیلیان در خراسان، به قهستان رفت. قلعه‌های اسماعیلیان، تنها نیروی مقاوم در برابر حملات مغولان دانسته شده است. در وضعیتی که شهر‌های خراسان و نیشابور به‌طور کامل به‌دست مغولان افتاده بود، این قلعه‌ها سال‌های طولانی مقاومت کردند و تسلیم مغولان نشدند.

خواجه نصیر، پس از حمله دوم مغولان به فرماندهی هلاکو و تسلیم‌شدن قلعه‌های اسماعیلیان، به دربار هلاکو راه یافت. این اندیشمند بزرگ بدون آنکه قدرت انتخاب داشته باشد، با هلاکو همراه شد و در حالتی که مقاومت در برابر نیروی مهاجم، نه از سوی مردم و نه از سوی حکومت امکان‌پذیر نبود، تلاش کرد از میراث اسلامی که در معرض نابودی بود محافظت کند و به سبب اقدامات او بود که در نهایت پس از مدتی مغولان به اسلام گرویدند. خواجه طوسی در حمله هلاکو به بغداد در سال ۶۵۵ قمری همراه او بوده است.

تاسیس رصدخانه و کتابخانه مراغه

خواجه نصیرالدین طوسی پس از فتح بغداد توسط هلاکو، ساخت یک رصدخانه را به او پیشنهاد داد؛ با این توجیه که او با توجه به دانشی که در نجوم دارد، می‌تواند با کمک رصد ستارگان، سلطان را از وقایع آینده، مدت عمر و نسل او آگاه سازد. این پیشنهاد مورد پسند هلاکو قرار گرفت و ساخت آن از سال ۶۵۷ ق آغاز شد.

خواجه نصیر، رصدخانه مراغه را محلی برای جمع کردن تعداد زیادی از دانشمندان آن زمان قرار داد و بدین گونه آن‌ها را از کشته‌شدن رهایی بخشید و نیز تلاش زیادی برای جمع‌آوری تعداد زیادی از کتاب‌ها و حفظ آن‌ها کرد. کار ساخت رصدخانه تا پایان عمر خواجه به طول انجامید و زیج به دست آمده از این رصدخانه، زیج ایلخانی نام گرفت.

خواجه طوسی همچنین کتابخانه بزرگی در محل رصدخانه مراغه احداث نمود و به فرمان هلاکو بسیاری از کتاب‌های نفیس و سودمندی که از بغداد، دمشق، موصل و خراسان غارت شده بود، به آن انتقال یافت. خود خواجه نیز مأمورانی به اطراف بلاد می‌فرستاد که هرجا کتاب‌های علمی بیابند خریداری کنند و برای او بفرستند و خود هر کجا به کتاب مفید و نفیسی برمی‌خورد و در مسافرت‌ها به نظرش می‌رسید، را می‌خرید. به عقیده برخی از مورخان، حدود ۴۰۰ هزار کتاب در کتابخانه مراغه گرد آمده بود. در کتابخانه رصدخانه مراغه، انواع کتاب از زبان‌های چینی، مغولی، سنسکریت، آشوری و عربی به زبان فارسی ترجمه شد و در دسترس طالبان علم و دانشمندان رصدخانه قرار گرفت. این رصد خانه در حقیقت مرکز علمی‌ای بود که در آن، علوم مختلفِ زمان، مثل ریاضیات، نجوم و علوم طبیعی، تحقیق و تدریس می‌شد.

خواجه‌ی همه‌ چیزدان

خواجه نصیر طوسی را در علم، همتای بوعلی سینا دانسته‌اند؛ با این تفاوت که ابن سینا در طب سرآمد بود و خواجه نصیر در ریاضیات. برخی معتقدند دفاع خواجه نصیرالدین طوسی از ابن سینا در برابر انتقادات فخر رازی، در کتاب شرح اشارات، موجب احیای فلسفه در آن عصر شده است. هم‌چنین خواجه نصیر را مبتکر روش فلسفی در کلام شیعه دانسته‌اند. بر اساس برخی پژوهش‌های معاصر، خواجه نصیر طوسی، از یک سو شارح و مکمّل فیلسوفان و دانشمندان پیش از خود بوده، و از سوی دیگر سرمشق دانشمندان پس از خود شده است.

خواجه طوسی از جمله دانشمندانی است که با تمام نبوغ و تبحری که در علوم داشته گاهی نیز اشعاری می‌سروده است. اشعار او اکثراً مضامین فلسفی و عرفانی و نجومی و اخلاقی دارد.

نصیرالدین طوسی احیاگر فلسفه و مبتکر روش فلسفی در کلام شیعه دانسته شده است. برخی از علمای بزرگ شیعه که شاگرد وی بود‌ه‌اند، عبارت‌اند از علامه حلی، ابن میثم بحرانی و قطب‌الدین شیرازی.

تألیف بیش از ۱۸۰ کتاب و رساله علمی

خواجه نصیرالدین طوسی بیش از ۱۸۰ کتاب و رساله علمی در موضوعات متفاوت نوشته است. برخی محققان معتقدند که با توجه به زندگی اجباری وی در قلعه‌های اسماعیلیان، بسیاری از کتاب‌های او در وضعیت بد معیشتی نوشته شده است. خواجه نصیر، در مقدمه شرح اشارات، از رنج فراوان و غم روزافزونش هنگام تألیف کتاب نوشته است.

این دانشمند برجسته شیعه نویسنده کتاب‌ها و رساله‌های بسیاری در علوم اخلاق، منطق، فلسفه، کلام، ریاضیات و نجوم است. «اخلاق ناصری»، «اوصاف الاشراف»، «اساس الاقتباس»، «شرح الاشارات»، «تجرید الاعتقاد»، «جامع الحساب» و کتاب مشهور «زیج ایلخانی» و «تذکرة فی علم الهیئة» در علم نجوم، از آثار مهم و مشهور او هستند.

دفن در حرم کاظمین

خواجه نصیر در حالی در ماه ذی الحجه سال ۶۷۲ ق درگذشت که برای سامان دادن به امور اوقاف و دانشمندان، در بغداد به سر می‌برد. او بنا به وصیت خود در حرم کاظمین دفن شد. او همچنین وصیت کرده بود که روی قبرش اشاره‌ای به ویژگی‌های علمی‌اش نشود و فقط این آیه قرآن را از سوره کهف بنگارند: «وَ کَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَیْهِ بِالْوَصید» «و سگشان (به حالت پاسبانی) دو دست خویش بر درگاه (غار) گشاده بود».

منبع: آنا

انتهای پیام/

اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۱۱
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۴۶ ۲۷ بهمن ۱۴۰۰
عالی بود خیلی خیلی خوب بود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۱۵ ۰۴ بهمن ۱۴۰۰
بدنیس فقط اگه میشه مطالب رو واضح تر بگین
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۱۸ ۰۴ آبان ۱۴۰۰
سلام عالی بود ممنون
Iran (Islamic Republic of)
Good morning
۰۹:۳۳ ۱۶ اسفند ۱۳۹۹
اصلا خوب نیست من برای معلمم خوندم گفت خیلی بد تحقیق کردی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۳۱ ۱۲ اسفند ۱۳۹۹
سلام - ممنونم از سازنده ی این سایت.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۳۰ ۱۲ اسفند ۱۳۹۹
ممنونم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۵۱ ۱۸ بهمن ۱۳۹۹
عالیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی
Iran (Islamic Republic of)
یکتا
۱۱:۳۵ ۰۳ بهمن ۱۳۹۹
عالی مطالب خوبی داشت
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۳۱ ۰۳ دی ۱۳۹۹
سلام عالی بود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۱:۴۲ ۳۰ خرداد ۱۳۹۹
سلام
Iran (Islamic Republic of)
که که
۰۰:۳۹ ۱۸ ارديبهشت ۱۳۹۹
سلام