به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، همه ساله در عید نوروز مردم استان‌های مختلف رسم و رسومات خاصی را انجام می‌دهند که صله رحم یکی از آنهاست، و مردم آذربایجان غربی هم از این قاعده مستثنی نیستند و آیین و سنت‌های خاص خود را دارند که در نوروز به انجام آن‌ها می‌پردازند و لذت می‌برند. مردم آذربایجان آداب و رسوم زیادی برای نوروز داشته اند که تعدادی از آن‌ها با گذشت زمان به فراموشی سپرده شده است. در ادامه توضیحات بیشتری در مورد این استان و رسم و رسومات نوروز در آن خواهیم گفت.

از جمله رسم‌های زیبای ایام نوروز که در آذربایجان غربی به فراموشی سپرده شده، رسم " تکم چی "‌ها نام دارد. چند روزی مانده به عید، تکم چی به طور نمادین، تکم، بز ساخته شده از قطعات چوب را در کوچه‌های روستا‌ها و شهر‌ها می‌چرخاند و در حالی که اشعاری به زبان ترکی و با صدای دلنشین می‌خواند نوید آمدن عید را می‌داد و پاداش خود را از مردم می‌گرفت.

غوغا و ولوله کودکان و نوجوانان در پیرامون تکم چی‌ها جنب و جوش خاصی به این آیین می‌داد. صدای نوروز و نجوای آمدنش را به نوعی می‌توان از تکاپو و شور و شوق زنان برای‌تر و تمیز کردن خانه و خرید‌های نوروزی استشمام کرد.

رسم کهن تکم چی در آذربایجان

در آذربایجان غربی از اواسط اسفندماه، خانه‌ها گرد و غبار یک ساله را با آیین خانه تکانی از رخسار می‌زدایند و رنگ و بوی تازه‌ای می‌گیرند. وسعت این رسم که در منطقه به " هیس آلماق " موسوم است آن چنان در یکی دو هفته مانده به عید بیشتر می‌شود که گاهی مشکل کمبود و قطع آب آشامیدنی شهری را در پی می‌آورد.

مردم آذربایجان غربی هنوز هم اسفندماه را با عنوان بایرام آیئی " ماه عید" می‌خوانند و مطابق سنت‌های کهن و قدیمی مردم آذربایجان غربی هفته اول اسفند ماه را "چیله قووان" یعنی هفته‌ای که چله زمستان را فراری می‌دهد یا یالانچی چارشنبه "چهارشنبه دروغین" می‌نامیدند و با آیین‌هایی اتمام فصل زمستان را جشن می‌گرفتند. در گذشته آذربایجان، چهارشنبه هفته دوم اسفند ماه موسم به "کوله چارشنبه" یعنی چهارشنبه کوتاه بود و سومین چهارشنبه نیز "موشتولوقچی چارشنبه "چهارشنبه پیام آور" یا قره چارشنبه "چهارشنبه سیاه یا بزرگ" یا "خبرچی چارشنبه" نام داشت.

در مطالعات مردم شناسی انجام گرفته هر کدام از این چهار چهارشنبه ماه اسفند، نمادی از عناصر چهارگانه یعنی آب، خاک، باد و آتش بودند که با طبیعت کشاورزی منطقه آذربایجان غربی نیز سنخیت دارند و مردم نیز هر کدام از این چهارشنبه‌ها را به نوعی با آیین‌هایی خاص گرامی می‌داشتند.

در بعضی خانه‌های روستایی آذربایجان غربی، رسم است که اسپندی دود کرده در دو طرف در خانه می‌ریزند تا اهل خانه از چشم حسود و بیگانه در امان بوده و در برخی دهات منطقه هنوز رسم رفتن به سر چشمه و آب تازه آوردن باقی است.

در گذشته نه چندان دور برای این روز مردم لباس‌های تمیز و تازه خود را می‌پوشیدند و کوزه‌ای که در بین اقلام خرید چهارشنبه قرار داشت را پر آب تازه می‌کردند و گاهی چایی صبحانه روز چهارشنبه شان از همان آب تهیه می‌شد.

از مراسم دیگر در آذربایجان غربی تخم مرغ شکنی است. تخم مرغ‌ها را در پوست پیاز می‌پختند تا رنگ بگیرد و آن را در بین کودکان به عنوان سوغاتی چهارشنبه توزیع می‌کردند.

مراسم شال اندازی سنت و آیینی است که یواش یواش از زندگی شهری خارج می‌شود، ولی هنوز در بیشتر مناطق روستایی آذربایجان غربی معمول است. امروزه، پیشرفت تکنو لوژی و فرهنگ شهرنشینی این رسم زیبا را آرام آرام به فراموشی می‌سپارد.

شال اندازی در آذربایجان غربی، مبتنی بر شیوه‌ای بود و آیین آن چنین بوده است که بعد از مراسم آتش افروختن در چهارشنبه، جوانان بر بام خویشان و همسایگان رفته و دستمالی را از پنجره و در روستا‌ها از روزن بام هابه درون آویزان می‌کردند و صاحبخانه دستمال را از آجیل و میوه و سایر هدایا پر می‌کرد و می‌گفت:"چک الله مطلبین وئرسین ... " یعنی:"بکش، خداوند مرادت را بدهد"

از مراسم بسیار قدیم آخرین چهارشنبه سال، مراسم بخت گشایی بود، هرچند که امروزه همسرگزینی با روش‌های مدرن و تلفنی و اینترنتی و سایر شیوه‌ها مرسوم شده است، اما یاد آوری این سنت خالی از لطف نیست.

مراسم بخت گشایی شامل گره زدن دستمال یا چارقد بود بدین ترتیب که دختران دم بخت گرهی به دستمال یا چارقد خود می‌زدند و از اولین رهگذر می‌خواستند تا به امید باز شدن گره از کارشان، گره را بگشاید.

بیرون رفتن از خانه در صبح روز چهارشنبه آخر سال و پرکردن کوزه آب از مراسم مرسوم بخت گشایی بود. فال گیری از مراسمی بود در روز چهارشنبه، که مردم تفالی می‌زدند بر سالی که در راه بود. در آذربایجان غربی همچنین یکی از مراسم فالگیری، مراسم فالگوش ایستادن بوده است.

این رسم که بیشتر از سوی زنان خانه انجام می‌گرفت بدین صورت بود که در مکانی که دیده نشوند می‌ایستادند و کلیدی زیر پای خود نهاده و به سخنان رهگذران گوش می‌دادند و تفال می‌زدند.

آجیل چهارشنبه سوری در آذربایجان غربی

از مراسم دیگر، خرید آجیل چهارشنبه سوری است که هنوز هم در آذربایجان غربی به نام "یئدی لوین" به معنی آجیل هفت رنگ یا "چارشنبه یئمیشی" معروف است.

سفره هفت سین نماد زندگی و سرسبزی بهار

تزیین سفره هفت سین و آماده کردن سبزه نوروزی از دیگر رسومی است که در آذربایجان غربی همچنان رایج است.

سفره هفت سین در مناطق روستایی آذربایجان غربی چندان مرسوم نبوده و به جای آن سفره عید در خانه‌ها گسترده می‌شد و افرادی که برای عید دیدنی به آن خانه می‌آمدند در آن سفره می‌نشستند و پذیرایی می‌شدند.

سفره هفت سین در آذربایجان غربی

سبزه رویاندن که معمولا از گندم، عدس، جو و سایر روییدنی‌ها انجام می‌گرفت یکی دو هفته مانده به عید به وسیله زنان خانواده مهیا می‌شد و این سبزه در خانه به عنوان مظهر رویش و سرسبزی باقی می‌ماند و در سیزدهم نوروز به دامان طبیعت یا در آب روان رها می‌شد.

ماندن سبزه عید در خانه بعد از سیزده بدر در بین مردم شگون ندارد و به نوعی می‌توان گفت که رها کردن سبزه نوروزی در آب روان به معنای جریان زندگی و حیات دوباره جانداران است.

درست کردن سبزه عید در آذربایجان

مردم آذربایجان غربی، در جریان عید و شادی، آیین‌های دینی و مذهبی را فراموش نکرده اند، هنوز در جای جای آذربایجان غربی رسم گرفتن اولین دریافتی، به عنوان برکت سال از بین صفحات قرآن کریم رایج است.

قبل از تحویل سال نو، پدر و یا بزرگ خانه به تعداد افراد خانوار اسکناس‌هایی را در درون صفحات قرآن مجید قرار می‌دهند و با تحویل سال و خواندن دعای تحویل سال افراد خانه اولین دریافت نقدی خود را در سال جدید از قرآن کریم می‌گیرند و اعتقاد دارند این به کارشان در سال جدید برکت می‌دهد.

مردم آذربایجان غربی برای اینکه یاد و خاطره از دنیا رفتگان را نیز گرامی بدارند و تسلی خاطری از بازماندگان کنند نیز رسم و آیین خاصی دارند. در آذربایجان غربی، افرادی که عزیزی را از دست داده اند عید نوروز برای آن‌ها با عنوان قره بایرام "عید سیاه" نام گرفته است. مردم آذربایجان غربی هنوز برای گرامیداشت یاد و خاطره درگذشتگان خود، یکی دو روز قبل از تحویل سال نو به سر مزار عزیزان درگذشته خود می‌روند که از این آیین با عنوان "عارافا" نان برده می‌شود.

بعد از تحویل سال نو، دید و بازدید از بزرگان خانواده و اعضای فامیل از رسوم مردم آذربایجان غربی است که چند روز اول عید در مناطق شهری و روستایی استان به این امر اختصاص می‌یابد.

مراسم عید نوروز با آیین سیزده بدر پایان می‌یابد که در این روز مردم به خارج از شهر‌ها می‌روند و این روز را در دامن طبیعت سپری می‌کنند.

منبع: نمناک

انتهای پیام/