به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، کلاف سردرگم انتخابات افغانستان در سایه سیاست‌های آمریکا و تهدید‌های طالبان انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، اوایل مهرماه سال جاری بعد از چند بار تعویق و تهدید‌های گسترده طالبان سرانجام برگزار شد، اما مشارکت مردم در این فرایند سیاسی بسیار پائین بود. مباحث داخلی بر سر نتایج بالا گرفته و طرف‌های مختلف یکدیگر را به تخلف و تقلب متهم می‌کنند. هنوز به صورت دقیق مشخص نیست که نتایج نهایی چه زمانی اعلام می‌شود. درست در میانه بحث‌های پیچیده بعد از انتخابات، نمایندگان طالبان با نماینده آمریکا در قطر دیدار و گفتگو کردند. انجام این دیدار در وضعیت این روز‌های افغانستان امری است که به پیچیده‌تر شدن اوضاع در این کشور منجر شد. در همین رابطه برای بررسی وضعیت این روز‌های افغانستان با «دکتر اسماعیل باقری» کارشناس افغانستان و پاکستان به گفتگو نشستیم.

روند برگزاری انتخابات در افغانستان چگونه بود؟
- قبل از هر چیز باید به این نکته اساسی تاکید کرد که برگزاری انتخابات در کشور بحران‌زده‌ای مثل افغانستان یک اصل ضروری است، به این جهت که هم موجب استحکام و نیرومندی نظام سیاسی این کشور می‌شود و هم بهترین گزینه برای شریک ساختن احزاب و مردم در ساختار قدرت است. البته به شرطی که انتخابات در سلامت کامل و به دور از تخلف و تقلب برگزار شود. به ویژه در افغانستان که بخشی از بدنه اجتماعی و سیاسی آن نسبت به روند برگزاری انتخابات و شفافیت آن نگرانی داشتند و بخش دیگری نیز در ذیل گروه طالبان، اساسا دولت افغانستان و انتخابات آن را به رسمیت نشناخته و حتی مورد تهدید قرار دادند.

نگاه قوم‌گرایانه و انحصاری برخی از حلقات قدرت در کابل، موجب شده بود تا احزاب بزرگ سیاسی نیز با وجود اهمیت انتخابات و پیش از برگزاری آن، نسبت به برگزاری انتخابات شفاف در افغانستان نگران باشند. در هر حال انتخابات ریاست جمهوری افغانستان پس از چهار ماه تعویق، در ۶ مهر ۱۳۹۸ در ۳۲ ولایت برگزار شد و در برخی مناطق به دلیل نبود امنیت مراکز رای دهی بسته ماندند؛ به عنوان مثال در دو استان غزنی، فراه و برخی از شهرستان‌های بلخ، هلمند، قندوز و هرات مراکز رای دهی به دلیل تهدید‌های طالبان و نبود امنیت بسته ماندند. از ۵۳۷۳ مرکز رای، ۴۴۵ مرکز به دلیل نبود امنیت بسته ماند و ۹۰ مرکز نیز در روز رای‌دهی ارتباطش با کمیسیون مستقل انتخابات قطع بود. در روز انتخابات حدود ۳۱۳ حمله خرد و بزرگ در روز انتخابات صورت گرفت که طبق آمار خبرگزاری‌های افغانستان بیش از ۲۵۳ سرباز و پلیس و بیش از ۲۵۰ نفر از غیرنظامیان کشته و زخمی شدند.

طبق آماری که اعلام شد تعداد کل شرکت کنندگان در انتخابات بیش از ۲ میلیون و هفتصد هزار نفر بود، اما شرکت «درملوگ» آلمانی که سیستم بیومتریک یا دستگاه‌های انگشت‌نگاری را تامین کرده فقط ۱۹۲۳۶۷۳ رای را قبول کرده و ضمنا عنوان می‌کند که از این تعداد آراء نیز بیش از ۱۰۰ هزار رای تکراری ثبت شده است. در واقع آرای سالم ۱۷۹۵۰۰۰ رای بوده است. قرار بود نتایج اولیه پس از سه هفته اعلام شود، اما اکنون با گذشت بیش از دو ماه نتایج اولیه انتخابات به دلیل اختلاف بر سر ۳۰۰ هزار رای، اعلام نشده است.

بصیرت: دلایل تاخیر در اعلام نتایج انتخابات افغانستان چیست. آیا تاخیر در اعلام نتایج باعث تشدید بی اعتمادی نمی‌شود؟
- قبل از این که به دلایل تاخیر در اعلام نتایج انتخابات بپردازم، باید به این نکات اشاره کنم که عدم اصلاح نظام انتخاباتی افغانستان و اختلافات بر سر انتصاب اعضای کمسیون مستقل انتخابات از سوی احزاب سیاسی، پیش بینی تقلب در انتخابات و احتمال مهندسی آن، عدم حمایت جدی آمریکایی‌ها از روند انتخابات به دلیل مذاکراتشان با طالبان، افزایش تهدیدات امنیتی طالبان، ثبت نام پایین رای دهندگان و مواردی از این قبیل موجب شد تا انتخابات ریاست جمهوری در موعد مقرر برگزار نشود و حتی برخی از نامزد‌های انتخاباتی بر این تاکید می‌کردند که در وضعیت فعلی و مذاکره مستقیم آمریکا با طالبان، برگزاری انتخابات امکان‌پذیر نیست و اساسا از تشکیل دولت موقت صحبت می‌کردند.

اما پس از این که مذاکرات متوقف و انتخابات برگزار شد، نتایج اولیه آن به دلایلی که در سوال بالا بدان پاسخ داده شد، اعلام نگردید. متاسفانه فردای پس از پایان رای‌گیری، هم اشرف‌غنی و هم دکترعبدالله و گلبدین حکمتیار خود را پیروز نهایی انتخابات اعلام کردند، این در حالی بود که شمارش آراء به اتمام نرسیده بود. به هر حال این اعلام پیروزی‌ها چندان مورد توجه قرار نگرفت. اختلاف بر سر ۳۰۰ هزار رای ناسالم و شمارش آرای غیربیومتریک از جمله مهمترین دلیل عدم اعلام نتایج انتخابات است. کمیسیون انتخابات افغانستان تحت فشار برخی گروه‌ها نظیر مجلس سنا و دولت اشرف غنی، می‌خواهد که آرای غیربیومتریک هم محاسبه شود، در حالی که تیم «ثبات و همگرایی» دکتر عبدالله و برخی از کاندیدا‌ها مخالف این امر بوده و نسبت به بازشماری آراء برخی از ولایات نیز اعتراض دارند.

به همین ترتیب عدم اعلام نتایج انتخابات به دلیل وجود آرای تقلبی موجب شده است تا کمسیون انتخابات نیز نتایج اولیه را اعلام نکند و این در حالی است که آقای اشرف غنی خواهان اعلام این نتایج است و نامزد‌های انتخاباتی نسبت به عدم شفافیت آراء و تخلفات دیگر معترض هستند. تیم‌های وابسته به دکتر عبدالله، گلبدین حکمتیار و رحمت‌الله نبیل نسبت به روند شمارش آرا، مستقل نبودن کمسیون انتخابات و نتایج اعلامی اعتراض دارند.

 مواضع نامزد‌های انتخاباتی با توجه به تاخیر اعلام نتایج را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- طی روز‌های گذشته صد‌ها تن از حامیان تیم عبدالله در «کابل»، «بغلان» و «تخار» علیه تقلب انتخاباتی تظاهرات مسالمت آمیز برگزار کردند. روز شنبه ۱۶ آذر نیز هواداران دکتر عبدالله در ولایت‌های بدخشان و دایکندی دست به راه‌پیمایی زدند. هواداران دکتر عبدالله حکومت اشرف غنی را متهم به تقلب گسترده و مهندسی انتخابات ریاست جمهوری می‌کنند. معترضان می‌گویند، تا زمانی که سرنوشت ۳۰۰ هزار رأی بدون بایومتریک مشخص نشده و از شمار رأی‌های پاک مردم جدا نشود، به اعتراض‌هایشان ادامه خواهند داد. معترضان هشدار می‌دهند که به حکومت ایجاد شده از تقلب اجازه کار را نخواهند داد.

گلبدین حکمتیار یکی از کاندیدا‌های معترض مدعی است که حکومت افغانستان ۲۷ میلیون دلار به شرکت درملاگ آلمانی رشوه داده است، تا نتایج مورد دلخواه اشرف غنی از صندوق آراء بیرون آید. حکمتیار رهبر تیم انتخاباتی «صلح و عدالت اسلامی» روز (جمعه ۱۵ آذر) نیز اعلام کرد که در مراکز رأی‌دهی که دستگاه‌های بیومتریک مفقود شدند، باید مجددا رأی‌گیری صورت گیرد و در مراکزی که آراء آن مردود اعلام شده، تمام آراء مورد بازشماری قرار گیرد. همچنین در صورت کشیده شدن انتخابات ریاست جمهوری افغانستان به دور دوم باید حکومت موقت تشکیل شود تا شفافیت این روند تضمین شده و روند صلح نیز از این طریق به خوبی پیش برده شود.

رحمت‌الله نبیل و سایر نامزد‌های معترض نیز نسبت به عدم اعلام نتایج معترض بوده و کمسیون انتخابات افغانستان را ضعیف و غیرمستقل عنوان کرده‌اند. رحمت الله نبیل خواستار حکومت مصالحه است و شورای نامزد‌های انتخاباتی نیز از تشکیل دولت موقت یا دولت مشارکتی حمایت می‌کنند. در این بین با فراگیر شدن اعتراضات انتخاباتی در روز‌های گذشته، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان با نامزد‌ها و نمایندگان آنان، برای رسیدگی به درخواست معترضین نشست مشترک برگزار خواهند کرد. قرار است در این نشست حدود هفتاد تن از نمایند‌گان تیم‌های انتخاباتی، ناظران انتخابات، جامعۀ مدنی و دیگر نهاد‌های دخیل در روند انتخابات، در این نشست شرکت کنند تا نسبت به موضوعات مورد اختلاف بحث و بررسی صورت گیرد.

مواضع آمریکا در مورد تحولات اخیر افغانستان به خصوص انتخابات چگونه است؟
- موضع آمریکا در روند انتخابات افغانستان موضع دوگانه و غیرشفاف بود. تا زمانی که مذاکرات آمریکا متوقف نشده بود و اساسا برگزاری انتخابات در هاله‌ای از ابهام بود، هیچ حمایتی نکرد و حتی حاضر به تامین مالی این انتخابات هم نشد. چرا که آمریکا به دنبال مذاکره و معامله با طالبان است و برخلاف شعارش که حمایت از دموکراسی و حکومت‌داری بود، اساسا از روند انتخابات حمایت جدی نکرد. حتی «جان بس» سفیر آمریکا در کابل در واکنش به انتقاد دولت افغانستان از سیاست آمریکا در خصوص عدم حمایت از روند انتخابات ریاست جمهوری، اعلام کرد که اولویت واشنگتن به نتیجه رساندن روند صلح است و اساسا شخص اشرف غنی و دولت وی در طول ۵ سال گذشته نتوانسته انتظارات گروه‌های سیاسی و مردم را برآورده کند و به همین جهت صلح با طالبان اولویت اصلی آمریکاست. اما دو سه هفته مانده به برگزاری انتخابات، مذاکرات صلح آمریکا با طالبان به بهانه کشته شدن یک نظامی آمریکایی متوقف شد، در حالی که دلیل توقف مذاکرات عدم قبول امضای توافقنامه صلح با آمریکا در کمپ دیوید توسط طالبان بود و همچنین طالبان حاضر نشده بود تا به آتش‌بس تن بدهند. عدم تن دادن طالبان به پذیرش آتش‌بس و نادیده گرفتن حکومت افغانستان موجب شد تا کنگره آمریکا سیاست‌های ترامپ را به باد انتقاد بگیرد و حتی در استیضاح وی نیز موثر بیفتد.
بنابراین توقف مذاکرات موجب شد تا آمریکا در یک چرخش سیاسی از روند انتخابات افغانستان حمایت کند. اما نکته دیگری که باعث شد تا آمریکا دوباره از روند انتخابات افغانستان حمایت کند، جهت فشار به گروه طالبان بود که اگر حاضر به مذاکره نشوند، از دولت افغانستان حمایت خواهیم کرد. گفتنی است که در طول مذاکراتی که آمریکا با رهبران طالبان داشت، دولت افغانستان جایی در این مذاکرات نداشت؛ هرچند که زلمی خلیلزاد مدعی بود که طالبان را به مذاکرات با دولت کابل تحت فشار قرار داده است. اما واقعیت این است که طالبان دولت وحدت ملی را به رسمیت نمی‌شناسند و می‌گویند دولت فعلی کابل غیرمشروع و با اصول اسلامی و معیار‌های آن مغایرت دارد.

گفته می‌شود بار دیگر مذاکرات آمریکا با طالبان در قطر از سرگرفته می‌شود، در حالی که هم‌چنان دولت افغانستان و بازیگران داخلی در این روند حضور ندارند و این مساله موجب شده تا نتوان چشم‌انداز روشنی از نتایج مذاکرات انحصاری آمریکا با طالبان ترسیم کرد. البته این ایده جدی مطرح است که روند صلح باید به مالکیت و رهبری دولت افغانستان صورت گیرد، اما مساله این‌جاست که آیا دولت افغانستان این ظرفیت را در خود ایجاد کرده است تا مذاکرات میان افغانی طراحی و اجرایی شود؟ اختلافات در درون دولت کابل و سیاست‌های دوگانه آمریکا (تشدید جنگ از یک‌سو و تاکید بر صلح با طالبان از سوی دیگر) و نیز تاکید طالبان بر تمامیت‌خواهی موجب شده است تا چشم‌انداز صلح در افغانستان ناروشن و تاریک باشد.

 مذاکرات صلح آمریکا و طالبان تا چه اندازه می‌تواند بر موضوع انتخابات افغانستان تاثیرگذار باشد؟
- خواه ناخواه باید پذیرفت که نقش آمریکا در جهت‌دهی به تحولات سیاسی افغانستان بیش از هر بازیگری است. به هر حال اگر مذاکرات صلح آمریکا با طالبان در دور نهم به نتایج مشخصی می‌رسید، اساسا انتخابات در افغانستان برگزار نمی‌شد. طبق گفته بروس ریدل افسر سابق سازمان اطلاعات آمریکا (سیا)، دونالد ترامپ تصمیم دارد به‌گونه‌ای از جنگ طولانی مدت افغانستان خارج شود و برای کاهش هزینه‌های نظامی و تلفاتش می‌خواهد نیرو‌های خود را در افغانستان کاهش دهد و به همین جهت خواهان مذاکره صلح با طالبان است. اما این که آمریکا تماما از افغانستان خارج شود و پایگاه‌های نظامی را در اختیار طالبان قرار دهد، امری غیرمنطقی به نظر می‌رسد. زمانی که ترامپ در سال گذشته استراتژی خود در جنوب آسیا و افغانستان را اعلام کرد، سخنی از دموکراسی یا ایجاد دولت‌- ملت‌سازی در این کشور نکرد و تاکید کرد که ما چک سفید به افغانستان ندادیم و شرایط افغانستان است تعیین می‌کند که تا چه زمانی در افغانستان بمانیم و همانند روسای جمهور پیشین آمریکا، دوباره بر مبارزه با تروریسم تاکید کرد.

رویکرد اخیر و دوگانه آمریکا در قبال انتخابات و روند صلح به خوبی نشان داد که صلح و امنیت مساله اصلی آمریکا نیست؛ چرا که وقتی باید از روند انتخابات حمایت کند به دنبال صلح با طالبان است و زمانی هم که دنبال به اصطلاح مذاکرات صلح با طالبان است، اساسا دولت افغانستان حضور نداشته و حتی نمی‌تواند یک نسخه از پیش‌نویس توافقات داشته باشد. در نهایت باید گفت که یکی از دلایل اصلی تداوم ناامنی و بحران در افغانستان، سیاست‌های متناقض و نادرست آمریکا و ناتو در این کشور بوده و اختلافات داخلی نیز موجب شده تا طالبان فرصت قدرت‌نمایی داشته باشد.

منبع: بصیرت

انتهای پیام/