به گزارش گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، توسعه بی رویه و غیر اصولی شهرها، مهمترین عامل افزایش بافت‌های نامتقارن در مناطق حاشیه نشین و همچنین متصل شدن روز افزون روستا‌ها به شهر است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد با توسعه غیر اصولی شهر به تدریج محله‌ های نابسامان و سکونتگاه‌ های غیر رسمی در حاشیه شهر‌های بزرگ کشور به صورت سرخود شکل گرفته و گسترش می‌ یابند.

مدیریت غیر صحیح و جانمایی اَبنیه در مسیل ها، بیشترین عامل وارد شدن خسارت در سیل‌ های اخیر است که چهارمحال و بختیاری هم از این موضوع مبرا نیست.

خشکسالی‌های اخیر باعث شد تا تدابیر و اقدامات مقابله با سیل و جاری شدن آب در استان چهارمحال و بختیاری مغفول واقع شود، مسئله‌ ای که می‌ توان با گذر از روان آب‌ های استان به آن واقف شد.

پیشینه سیل در چهارمحال و بختیاری

بابک زمانی پور پژوهشگر تاریخ در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد ، اقدامات نسنجیده سال‌های اخیر در تجاوز به حریم رودخانه‌ها و مسدود کردن مسیل‌های تاریخی را عامل افزایش خسارت‌های ناشی از سیل دانست و گفت: هر چند ثبت دقیقی از این پدیده در استان موجود نیست، اما برخی شواهد و خاطراتی که نسل به نسل منتقل شده، گواه بروز پدیده سیلاب در این استان است.

زمانی پور اضافه کرد: چنانچه از اندک شواهد باقی مانده موجود، می‌توان چنین برداشت کرد که سال‌های متمادی از بروز سیل در این منطقه خبری نبوده است، لیکن در این سال و در فصل بهار پس از بارش‌های شدید، ناگهان میزان قابل توجهی آب از کوه‌ های میر آباد به سمت دشت شهرکرد حرکت می‌کند و در مسیر خود تعدادی از خانه‌های مسکونی را تخریب می‌کند و تعدادی مفقود می‌شوند و دام‌های بسیار و مزارع کشاورزی از بین می‌رود.

او ادامه داد: مردم پس از وقوع این سیل، مسیر آب را شناسایی کرده و در مقابل آن سیل بند ساختند که هنوز شواهدی از آن باقی مانده است.

این پژوهشگر تاریخ در ادامه گفت: به مرور زمان و در هنگام گسترش شهر، بخش عمده مسیل‌ها از بین رفتند و در محل خندق‌ ها هم ساختمان‌هایی تأسیس شد که پس از چند سال شهرداری متوجه خطرات ناشی از مسدود کردن مسیل‌ها شد و برخی از آن‌ها را دوباره احیا کرد.

زمانی پور با اشاره به اینکه مسیر قنوات دشت دهکرد مشخص شده و در زیر لایه‌های شهر پنهان است، افزود: چنانچه این قنات‌ها دچار فرونشست شود، مشکلاتی در شهر به وجود خواهد آمد، هم چنان که امسال هم شاهد آبگرفتگی برخی منازل در محدوده میرآباد و جوشش قنات در زیر آپارتمان‌ های منظریه شهرکرد بودیم.

او اضافه کرد: در سال ۱۳۵۲ هم سیلی ویرانگر در شهر بروجن با طغیان رودخانه خشک شهر به وقوع پیوست که تلفات جانی و خسارت های بسیاری را برای محلات منتهی به رودخانه به دنبال داشت و در دهه ۴۰ جاری شدن سیل در قهفرخ اتفاقات عجیبی را رقم زد.

انحراف مسیل‌ های سیل

یکی از مشکلات مهم و اساسی که با جاری شدن سیل‌های اخیر (از آذر پارسال تا فروردین ماه امسال) زنگ خطر را در چهارمحال و بختیاری به صدا در‌آورد، انحراف مسیل‌ها و همچنین ساخت و ساز‌هایی است که در این مسیل‌ ها انجام گرفته است.

آذرماه پارسال مسیل (سیل بند) شهر لردگان شکسته شد، برهان حسین پور آقایی فرماندار لردگان گفت: به علت بارش‌های ۲۴ ساعته و تجمیع آب کوه‌های بالادستی از جمله ارتفاعات کلار و تهره، پشت یکی از مسیل‌ های این شهر، سیل بند شکست، آب در شهر جاری شد و بیش از ۲۰ خانه در مسیر این مسیل آسیب دید.

اسماعیل نجار معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران در سرکشی از مناطق سیل زده لردگان در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد ، با بیان این که نباید در مسیر و خط القعر مسیل این شهر مجوز ساخت و ساز صادر می‌شد گفت: این موضوع نیازمند بررسی و انجام کار اصولی است.

بر اساس برآورد دفتر مدیریت بحران چهارمحال و بختیاری، این سیلاب ۲۸۱ میلیارد ریال شامل ۱۲۳ میلیارد ریال در بخش زیربنایی، ۳۰ میلیارد ریال در بخش مسکونی و ۱۲۸ میلیارد ریال در بخش کشاورزی لردگان خسارت وارد کرد.

حالا تخریب ساخت و ساز‌های غیر مجاز در حریم رودخانه‌ها و آبراه‌ ها کانون توجه مسئولان قرار گرفته است.

یکی از این مسیل‌ها، مسیل «شاه منظر» به مساحت بیش از یک هزار و ۷۵۰ هکتار در طمین‌های جنوبی شهرکرد حد فاصل شهر هفشجان تا جاده شهرکرد به سورشجان است.

هادی خدری مدیر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد ، با یادآوری این که رعایت مقررات حریم رودخانه‌ها و اجرای طرح‌های عمران رودخانه نقش زیادی در پیشگیری از وقوع سیل یا کاهش شدت آن دارد گفت: بر این اساس، بازگشایی و لایروبی بستر رودخانه‌ها به ویژه در دهانه پل ها، ساحل بندی و دیوار کشی حریم رودخانه‌ ها و ایجاد بند‌های تأخیری در مسیر‌های حادثه خیز بسیار مؤثر است.

او افزود: حدود دو هزار مورد تصرف در حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ های استان شناسایی شده که برای یک هزار و ۲۰۰ مورد آن دستور قضایی صادر شده است.

اما یکی از کسانی که در این منطقه ساخت و ساز کرده است ، به ما گفت: در سال ۱۳۸۳ طرح را به صورت دامداری سنتی و در سال ۱۳۸۵ به صورت دامداری نیمه سنتی ارائه دادیم و قرارداد به شرط تملیک بسته شد، اگر ایجاد طرح در این مکان ایرادی داشت چرا در همان سال نگفتند.

جزایری مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری نیز در این خصوص در گفت وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد ، بیان داشت: در آن زمان یعنی حدود ۱۰ سال قبل از آب منطقه‌ ای استان استعلام شده است و اگر غیرمجاز بود باید آب منطقه‌ ای همان موقع تذکر می‌داد نه اینکه بعد از اجرای طرح اعلام کند.

یکی از مجریان طرح آزاد سازی مسیل‌ ها در استان چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: حکم تخریب چندین ساخت و ساز غیر مجاز در این استان از سال ۱۳۹۰ صادر شده است، اما به دلیل تهدید یا جلوگیری برخی نمایندگان یا فرمانداران، احکام اجرا نشد.

با این وجود محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی در دیدار با نماینده ولی فقیه در چهارمحال و بختیاری گفت: یکی از تأکید‌های دولت جلوگیری از ساخت و ساز در بستر مسیل‌ها و حریم رودخانه ها است که ساماندهی می شود.

از آنجا که تکرار این پدیده دور از انتظار نیست، بررسی دقیق پیامد‌های این رخداد می‌تواند در فرآیند تولید نقشه راه و رویارویی انسان با سیلاب را طراحی کرد.

تداوم خشکسالی استان چهارمحال و بختیاری که با «کوه‌های سر به فلک کشیده سپیدپوش» و «چشمه‌های جوشان» و رود‌های خروشان معروفش، به سرزمینی خشک تبدیل شده بود، اما باران‌های سیل آسا و سیلاب حاصل از آن در روز‌های نخستین فروردین ماه امسال که با طغیان رودخانه‌ها و مسیل‌ها به ویژه در شهرستان‌های کوهرنگ و لردگان همراه بود، خسارت‌های قابل توجهی را به زیرساخت‌ها و به ویژه شیلات این استان وارد کرد.

اما با وجود این خسارت ها، روان آب‌ها موجب پُر شدن سد‌ها و تالاب‌ هایی شد که زمانی رو به فراموشی و خشکی گذاشته بود.

سیل، موهبت یا مصیبت؟

میلاد خواستار کارشناس ارشد آب‌های سطحی و تخصیص شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد ، با تأکید بر غیر قابل اجتناب بودن پدیده سیل گفت: با توجه به توپوگرافی استان، مؤثرترین و مفیدترین نوع بارش در این منطقه برف است که با ذوب تدریجی، موجب تغذیه سفره‌ های آب زیرزمینی و آب‌ های جاری می‌ شود.

او افزود: تغییر الگو‌های بارش در سال‌های اخیر موجب شد که در بیشتر موارد بارش‌ها به صورت باران و با شدت و فراوانی در مدت زمان کم همراه باشد.

خواستار اضافه کرد: بی توجهی به تجارب پیشینیان و فراموشی سیلاب‌ هایی که در طول تاریخ به وقوع پیوسته است، موجب شد تا بسیاری از طرح‌ های شهرسازی بدون توجه به حریم رودخانه، مسیل‌ ها و حداکثر دبی آن‌ها تنظیم و به لایروبی این نواحی بی توجهی شود.

نورالله کریمی مدیر گروه دفتر بهره برداری و نگهداری از تأسیسات آبی و برق آبی چهارمحال و بختیاری نیز در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد ، گفت: دستکاری در مسیل‌ ها و  توجه نکردن به حریم و بستر رودخانه‌ها که ناشی از تصمیمات مقطعی است، سیلاب‌ها را به پدیده‌هایی خسارت بار و تنفر انگیز تبدیل کرده است و همانطور که در سیلاب‌ های اخیر کشور شاهد بودیم ، مردم خسارات جانی و مالی بسیار زیادی را متحمل شدند.

او با بیان اینکه سیلاب در گذشته هم وجود داشته ، اما از آنجایی که نیاکان ما احترام بیشتری برای طبیعت قائل بودند خسارت کمتری متحمل می‌شدند افزود: آب مسیر خود را در طول سال‌های متمادی پیدا کرده است و همواره به مسیر خود باز می‌ گردد و بی شک آنچه را در مسیر خود باشد با خود می‌برد و حق خود را از طبیعت باز می‌ستاند.

کریمی با انتقاد از جزیره‌ ای عمل کردن ارگان‌ های کشور اضافه کرد: جانمایی ناصحیح شهرک‌ های مسکونی و کاربری‌ های غیر مسکونی در مواقع بارش مشکل ساز شده است و با توجه به اینکه اقدامات شهرسازی به خودی خود باعث کاهش نفوذپذیری و افزایش روان آب‌ ها می‌شود، در شهر‌هایی نظیر شهرکرد، منطقه میرآباد منبع تولید روان آب و جاری شدن آن به پایین دست شهر شده است.

با توجه به قرارگیری ایران در کمربند خشک و نیمه خشک جهان، مدیریت آب‌ های روان سطحی و به ویژه سیلاب‌ها می‌تواند به عنوان منابع کم نظیر تأمین آب شیرین، تداوم حیات را در این سرزمین تضمین نماید.

این در حالی است که تغییرات اقلیمی و توجه به دوره‌های آب سالی و‌تر سالی باید در دستور کار قرار بگیرد و چشم انداز مدیریتی کشور را با نیم نگاهی به هر یک از این شرایط که وقوع آن‌ها محتمل می‌باشد، سوق دهد.

احترام به طبیعت و توجه به حقوق عناصر طبیعی، پرهیز از عملکرد‌های جزیره‌ ای ارگان‌ها و نهاد‌های مختلف کشور و توجه به وقوع پدیده‌ های طبیعی در طول تاریخ، می‌تواند ضامن و حافظ جان و مال مردم و سرمایه‌های ملی باشد.

انتهای پیام/ف