نهر نادری یا نهر پایین خیابان در میان مردم بسیار بابرکت و باارزش بوده است.با وجود اینکه همه کار‌های روزانه از لباس شستن تا آب‌تنی بچه‌ها و بزرگ‌تر‌های محله در این آب بود، اما آب آن را بسیار مقدس می‌دانستند. آب نهر از همان چشمه گیلاس مشهد سرچشمه می‌گرفت.

یکی از دروازه‌های مشهد، دروازه ته‌خیابان یا پایین‌خیابان بوده است. این دروازه برای تاجران مشهدی بسیار باارزش بوده است و تنها راه تجاری مشهد از طریق جاده سرخس، دروازه ته‌خیابان بود، زیرا که تاجران کشور‌های آسیای میانه از این دروازه وارد مشهد می‌شدند.

البته در همین راستا کاروان‌سرا‌های زیادی در محله پایین‌خیابان وجود داشت که از بین آن‌ها امروز فقط سرای عزیزا... اف و احمدیان‌یزدی پابرجاست. کاروان‌سرا‌هایی که هر کدام به یک نژاد و ملیتی تعلق داشتند، اما با ایرانی‌ها دادوستد می‌کردند کاروان‌سرای ازبک‌ها، ترکمن‌ها، قرقیز‌ها و منوچهر حلاج از جمله مهم‌ترین کاروان‌سرا‌های محله پایین‌خیابان بودند.

کوچه‌سیابون که از کوچه‌های قدیمی مشهد به‌شمار می‌رود و هنوز که هنوز است در آدرس‌های عامیانه در بین مردم از نام قدیم آن یعنی سیابون استفاده می‌شود، کوچه‌ای بوده که در آن قرشمال‌ها و کولی‌ها ساکن بودند. بازیگران تئاتر روحوضی که صورتشان را سیاه می‌کردند، ساکن کوچه‌سیابون بودند.

ساختمان حاجی لته روزگاری جاذبه گردشگری مشهد محسوب می‌شد. ساختمان چهارطبقه‌ای که در محله پایین‌خیابان قرار داشت و معماری‌اش به سبک و سیاق اروپایی‌ها بود! آن‌قدر تازه که مردم برای دیدن این ساختمان صف می‌بستند؛ ساختمان حاجی لته از ساختمان‌های معروف مشهد بود که در ابتدای خیابان طبرسی قرار داشت. این ساختمان به شیوه و معماری جدید ساخته شده بود. حاجی لته از افراد بنام پایین‌خیابان بود و لباس‌های کهنه خارجی‌ها را به مشهد می‌آورد و می‌فروخت. تمام سرمایه، ثروت و شهرت این فرد به همین دلیل بود. البته این ساختمان با شکوه بعد‌ها در زمان ولیان تخریب شد.

 

می‌گویند تاجری در پایین‌خیابان زندگی می‌کرد که در دوره قاجار برای اولین‌بار حلوا را از یزد به مشهد آورد؛ کسی که محل زندگی و مغازه‌اش به حلوایی معروف شد.


انتهای پیام//م. م

 

منبع: شهرآرا