بارها ممنوعیت استفاده از کتاب‌های کمک درسی مطرح شده است اما همچنان استفاده از آن با عناوین مختلف میان دانش‌آموزان رواج دارد.

به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، کافی است سری به خیابان انقلاب در پایتخت بزنید و از انقلابی که در حوزه کتاب ایجاد شده است متعجب شوید، آنقدر که بازار فروش کتاب‌های کمک درسی رونق دارد، خبری از خرید دیگر انواع کتاب‌ها نیست.

اخطار استفاده نکردن از کتاب‌های کمک درسی در مدارس، روال همیشگی است که البته توجه چندانی به آن نمی‌شود هرچند طی یکی دو سال اخیر با ورود جدی‌تر و گفتمان نسبتا جدیدی از حذف آزمون و کتاب کمک درسی به میان آمده اوضاع کمی از آن شرایط بغرنج فاصله گرفته است، اما همچنان به اذعان آمار‌های آموزش و پرورشی‌ها گردش مالی کتاب‌های کمک درسی ۱۵ هزار میلیارد تومان است.

نکته قابل توجه در این میان اصرار بر حذف اینگونه کتاب‌ها در مقابل انکار از سوی دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها بر این موضع است، علاوه بر آن روز به روز بازار این کتاب‌ها پر رونق‌تر می‌شود.

به اذعان برخی دانش‌آموزان بدون استفاده از کتاب‌های کمک درسی موفقیت در آزمون‌هایی، چون آزمون ورودی برخی مدارس خاص و کنکور امکان‌پذیر نیست، حال آنکه این بی‌اعتمادی به کتاب درسی واقعا به جاست یا نابجا خود موضوعی است که باید بررسی شود.

معضلی به نام مافیای کتاب درسی

مافیای کتاب درسی پدیده نسبتا جدید که حالا بازار مکاره‌ای ایجاد کرده و دانش‌آموزان را هم به بهای پیشرفت درسی با خود همراه کردند و حالا دانش‌آموزان به ویژه در مقطع متوسطه دوم این کتاب‌ها را کشتی نجاتی می‌دانند که مسیر پر تلاطم آزمون ورودی و کنکور عبور کنند، حال بماند که همین کتاب‌ها گاه  به عنوان درد ظاهر می‌شوند تا آنکه بخواهند درمانی باشند.

حسن ملکی معاون سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه آموزش و پرورش درباره ورود کمک درسی به نظام آموزشی گفت: به عنوان یک کارشناس تعلیم و تربیت این فرآیند را مخل می‌دانم، چون آن‌ها باعث می‌شوند یادگیری رسمی دانش آموزان از طریق کتاب‌های درسی انجام نشودو این روند صدمه ببیند البته علت اینکه مساله پدید آمده به این دلیل است که کتاب‌های درسی در برخی مواقع  کارآمدی لازم را نداشتند.

او ادامه داد: برخی ناشران از این خلا استفاده کرده و دانش‌آموزان را تحت تاثیر قرار می‌دهند در نتیجه با منفعت طلبی تعلیم و تربیت را به عنوان تجارت نگاه می‌کنند و گاه ارتباطات نا سالمی با مسئولان آموزش و پرورش داشته و مسیر را تغییر می‌دهند.

ملکی بیان کرد: تمام آموزش و پرورش باید یکصدا و با یک برنامه با قاطعیت مداوم با این مساله مواجه شوند تا این سیطره نامطلوب را از آموزش و پرورش بر دارند.

بیشتر بخوانید: پاسخ به سوالات دانش‌آموزی شما

مافیای کتاب درسی وجود دارد؟

بار‌ها و بار‌ها از وجود مافیای کنکور در نظام آموزشی صحبت شده است، موضوعی که همچنان هم راهکاری قطعی برای رفع آن وجود ندارد، حالا در کنار این مفهوم موضوعی به نام مافیای کتاب‌های کمک آموزشی را هم باید اضافه کرد که این چنین میدان عمل برای نفوذ در میان دانش‌آموزان دارد آن هم در شرایطی که ممنوعیت استفاده از این دست کتاب‌ها بیشتر شده است.

هامون سبطی کارشناس آموزشی درباره ورود مافیای کتاب درسی و تاثیر بر توسعه کتاب‌های کمک آموزشی اظهار کرد: به کاربردن اصطلاح مافیا مستلزم پنهانی بودن یک تجارت است که این موضوع درباره کتاب‌های کمک درسی وجود دارد و البته نسبت به گذشته کاهش یافته است.

او ادامه داد: اوج این ماجرا در سال ۹۵ است که کتاب‌های درسی متوسطه دوم نگاشته شد و شاهد بودیم که کتاب‌های کمک درسی مربوط به آن‌ها با فاصله چند روز و در یکی دو مورد زودتر از کتاب درسی راهی بازار شد که برای لاپوشانی، در آن موارد کتاب‌های کمک درسی جمع آوری و بعد از توزیع کتاب درسی مجددا توزیع شد البته در این پیش و پس بودن اهمیتی وجود ندارد چرا که حتی برای تالیف حل المسائل هم، دست کم دو تا سه ماه برای تالیف و حروف چینی و چاپ و صحافی زمان نیاز است، پس نویسندگان این کتاب‌ها در آن سال به مطالب کتاب‌های نونگاشت درسی به شکل ویژه دسترسی داشتند.

این کارشناس حوزه آموزش و پرورش گفت: آن زمان در سمت مدیر مسئول انجمن فرهنگی ناشران کمک آموزشی مواردی از همکاری مولفان و برخی ناشران به گوش می‌رسید که بر این اساس جلساتی با مدیر کل وقت دفتر تالیف داشتیم و تصمیم گرفته شد تا فایل دست نویس کتاب‌های نونگاشت در سال ۹۶ روی سایت دفتر تالیف قراربگیرد تا بستر رانت از بین رود؛ در این مورد ریاست وقت همکاری کرد و البته کار شکنی‌هایی در این میان اتفاق افتاد که شاید افرادی از بیرون سازمان در این امر دخالت داشتند.

او افزود: پیش نویس اولیه به طور نامنظم روی سایت قرار گرفت، اما سایت دفتر تالیف برای چند هفته حساس در اردیبهشت از دسترس خارج شد و نهایتا کار به اینجا رسید که روی سایت انجمن فرهنگی ناشران آموزشی فایل‌هایی که درز می‌کرد توسط خود ناشران جمع آوری شد و در اختیار همگان قرارگرفت؛ نهایتا فایل‌های کتاب‌های نونگاشت روی سایت دفتر تالیف نیز قرارگرفت.

سبطی با اشاره به اینکه تغییرات ناگهانی در ساختاربندی کتاب‌های درسی به سود ناشری است که از رانت اطلاعاتی برخوردار است، گفت: اگر در دست‌نویس اولیه همه فصل‌های کتاب‌ها بدون مشکل در دسترس باشد، اما در نسخه نهایی که به پروسه چاپ می‌انجامد فقط برای مثال جای فصل اول و سوم عوض شود، ناشری که از این موضوع خبر دارد برگ برنده را داراست و این موضوع تامل برانگیز است.

او اظهار کرد: گزارش‌هایی رسید که برخی ناشران از مولفان کتاب‌های درسی دعوت داشتند تا راهکار درست نگارش کتاب‌های کمک درسی را به نویسندگانشان آموزش دهند، نفس این عمل غیر قانونی نیست، اما این موضوع برای همه ممکن است یا خیر، معلوم نیست.

کتاب‌هایی که در لباس قانون پخته خواری می‌کنند

بار‌ها از رویه نادرست استفاده کتاب‌های کمک درسی صحبت شده است، ویژگی‌هایی، چون تفکر و قدرت تجزیه و تحلیل در این کتاب‌ها کمتر دیده می‌شود، با وجود این برخی از کتاب‌های کمک درسی در پوشش قانونی و به عنوان برگزیده در میان کتاب‌های کمک درسی به مدارس القا می‌شوند و گویی در این میان هم رد پایی از مافیا وجود دارد.

سبطی با تاکید بر اینکه مافیای کتاب درسی قبل از ۹۵ گسترده‌تر بود، اظهار کرد: در برگزیدن کتاب مناسب برای ورود به مدارس معیار قانونی، کتاب‌های معرفی شده در ویژه‌نامه‌های رشد وزارت آموزش و پرورش است که برخی از این کتاب‌های معرفی شده در این ویژه نامه‌ها حل المسائل هستند و پخته خواری را رواج می‌دهند؛ حال باید دید که چه عاملی باعث گزینش این کتاب‌های ضدآموزشی از سوی آموزش و پرورش شده است.

او بیان کرد: از نظر قانونی مدیران و معلمان اجازه دارند از کتاب‌های معرفی شده در ویژه نامه‌های رشد در کلاس‌های درس بهره ببرند و دانش آموزان را به خرید و خواندن آن کتاب‌ها وادار یا ترغیب کنند؛ پیگیری‌ها نشان داد نفوذی از سوی برخی ناشران بر برخی داوران همراه با تضاد منافع وجود داشته است.

سبطی تصریح کرد: بدون دخالت بخش خصوصی و شفاف سازی نمی‌توان از ویژه خواری جلوگیری کرد، این مهم جزو مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش است، اما اجرایی نشده است.

او ادامه داد: مشکل دیگری که بستر ساز مافیا شده، نبود فراخوانی برای تالیف کتاب‌های درسی است، در حالی که این چنین فراخوان‌هایی در وزارتخانه‌های دیگر رایج است، در آموزش و پرورش با سیستم بسته‌ای رو به رو هستیم و معلوم نیست نویسندگان کتاب‌های درسی بر چه مبنایی انتخاب می‌شوند.

سبطی گفت: در کتاب‌های نظام جدید آموزشی اتفاقات خوبی افتاده است و مثلا صفحات سفیدی می‌بینیم لابه لای کتاب که مجال برای همفکری معلم و دانش آموزان است، اما تا زیر ساخت‌های اقتصادی و فرهنگی فراهم نباشد این‌ها می‌تواند تشریفات اضافه‌ای باشد که به حاشیه و فراموشی کشانده می‌شود.

دانش‌آموزان در کشاکش مشکلات کتاب‌های درسی

از وجود مافیای کتاب کمک درسی، توسعه بی‌رویه این کتاب‌ها و ورود سریعتر آن قبل از کتب درسی که بگذریم، اوضاع کتاب‌های درسی هم تعریفی ندارد، دانش‌آموزان در کشاکش این مشکلات گیر کرده اند.

سبطی در اینن باره گفت: در کنار این موضوعات مشکل بزرگ در کتاب درسی، اشتباهات پر شمار علمی است که یا نویسنده بر مبحث تسلط کامل نداشته است یا سهل انگاری کرده و وقتی چهار سال پیش اشتباه فاحشی در کتاب درسی داشتیم و بعد از این مدت ویرایشی رخ نداده، این یعنی به ساحت علم بی توجهی شده است.

سبطی با اشاره به اینکه موضوع بعدی آشفتگی و تشتت مطالب است؛ اظهار کرد: در برخی کتاب‌های درسی، خط فکری آموزشی رعایت نشده است و کتاب درسی، جنگی از گزاره‌های درست است که با حساب و کتاب آموزشی پشت هم نیامده‌اند همچنین گاهی شاهد ترجمه خام دستانه به ویژه در دروس اختصاصی از مراجع لاتین هستیم و گاهی گزاره‌های کتاب با منابع انتهای کتاب در تضاد است.

او بیان کرد: وقتی که با بسته نگه داشتن درها، از نخبگان جامعه برای فراهم نمودن خوراک فکری و فرهنگی دانش آموزان کشور استفاده حداکثری نکنیم و به گروه‌هایی روی بیاوریم که روشن نیست براساس چه ضوابط و درجاتی انتخاب شده‌اند احتمال دارد شایسته‌ترین افراد انتخاب نشوند و مشکلات و تخلفات و مافیا از دل همین فضا‌های بسته شکل گیرد.

این کارشناس آموزش و پرورش با اشاره به ارتباط ناشران با مدیران مدارس در فروش کتاب‌ها مبتنی بر اهدای تخفیفات، گفت: این کار غیر قانونی و خلاف اخلاق نیست، در تجارت باید بازار یابی کرد منتهی دوباره مهره معیوب در خود بدنه آموزش و پرورش است که چرا برخی از معلمان تخفیف بیشتر را بر کیفیت بیشتر ترجیح می‌دهند و مدیران بی توجهی می‌کنند

از طرفی ناشران و نویسندگان نیز در این چند سال درگیر مسابقه سرعت شده اند و با توجه به تغییرات ناگهانی کتاب‌های نونگاشت و دیوار بلندی که بین اهل نظر و سازمان پژوهش وجود دارد، تعدادی تاجر و هرز آموز وارد میدان شدند که تنها هدفی که از نوشتن کتاب کمک درسی داشتند کسب درآمد بود نه کمک به فهم بهتر کتاب‌های درسی و گسترش مهارت و دید دانش آموزان.

سبطی گفت: در این شرایط دانش‌آموزان از دو سمت آسیب دیدند؛ کتاب‌های درسی دارای اشکال هستند و کتاب‌های کمک درسی نیز عجولانه و بی مایه تولید شده اند که این‌ها موجبات بی علاقگی نسل جوان را به علم و دانش فراهم می‌آورد؛ علاوه بر این گویا در نظام جدید آموزشی سبک شدن کتاب‌های درسی مورد عتاب بوده است و وقتی کتاب درسی کم حجم و کم حوصله است، دانش آموزان و معلمان ناچار به کمک دیگران رو می‌آورند و تاجران و هرزآموزان از این خلا سوء استفاده می‌کنند. برخی از این کتاب‌های کمک درسی به واقع دفترچه یادداشت آشفته‌ای است که نه تنها به فهم بیشتر مطالب کتاب درسی کمک نمی‌کند، بلکه خوانندگان را از اهداف آموزشی آن‌ها دور می‌کند.

او بیان کرد: راه حل، استفاده از بخش خصوصی در تالیف و ارتقای کتاب‌های درسی، با توجه به استاندارد‌های مصوب در سازمان پژوهش هاست؛ استاندارد‌هایی که متاسفانه در برخی درس‌ها هنوز تهیه و مصوب نشده است. اگر همه ایرانی‌های دغدغه‌مند و صاحب قلم و تجربه در تهیه کتاب‌های درسی نقش داشته باشند، فرصت برای تاجران ایجاد نمی‌شود که بازار مکاره راه بیفتد.

انتهای پیام/