به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، لوط بن یحیی بن سعید بن سالم اَزدیِ غامدی مشهور به ابی مِخنَف در سال ۸۰ هجری قمری، یعنی ۲۰ سال پس از واقعه‌ کربلا متولد شد و در سال ۱۵۷ هجری قمری درگذشت و کسی بود که نخستین گزارش مکتوب از واقعه‌ کربلا را نوشت.

مقتل نگاران مکتوب، شاهدی برای گزارش واقعه‌ شهادت امام حسین (ع) و یارانش هستند. بر اساس سال تولد ابی مِخنف، نوشتن اولین مقتل نزدیک به ۴۰ سال بعد از عاشورا آغاز شد و مبنای آن گزارش‌ کاروان‌های کربلا مخصوصاً حضرت زین العابدین (ع) و لشکریان عمر سعد بود  سینه به سینه نقل می شد.

آیت الله محمد هادی یوسفی غروی یکی از محققان معاصر در زمینه‌ تاریخ تشیع، گفته است: در دوران ابی مخنف علاقه‌ اکثر افراد به اخبار شهادت امام حسین (ع) و یارانش، ابی مخنف را به جمع آوری گزارش‌هایی از واقعه‌ تاریخی عاشورا توسط شاهدان این واقعه در سال ۱۰۰ هجری قمری واداشت.

با تلاش‌های ابی مخنف در خصوص تهیه اخبار مربوط به واقعیت‌های روز عاشورا، او توانست با ۵۷ نفر از شاهدان این واقعه صحبت کند و خاطرات شاهدشان بنویسد.

مقتل ابی مخنف مستقیم به دست شاگردش هشام بن محمد بن صائب کلبی کوفی رسید و او توانست اخبار و اطلاعات روایت شده از دیگران را به درستی به انتهای مقتل اضافه کند.

به گفته محققان و پژوهشگران، مقتل ابی مخفف امروز در دسترس نیست؛ اما از آنجا که در اواخر قرن سوم ابوجعفر طبری مبنای گزارشی از واقعیت‌های مربوط به سال‌های ۶۰ و ۶۱ هجری را در کتاب «تاریخ طبری» قرار داده است؛ می‌توان با مشاهده و نگاهی به تاریخ طبری اصل این مقتل کهن و با ارزش را در اختیار داشت.

کتاب ابی مخنَف و مقتل هشام کلبی در اواخر قرن چهارم هجری قمری، به دست عالم نامدار شیعه، شیخ مفید رسید؛ او توانست از «مقتل ابی مخنف» در قسمت دوم کتاب «الارشاد» خود که درخصوص زندگی معصومین نوشته بود بهره ببرد. به گفته شیخ مفید اطلاعات مربوط به کربلا از مقتل ابی مخنف و کتاب مورخ دیگری به اسم ابوالحسن بن محمد مدائنی آورده شده است.

الان کتابی به اسم «مقتل ابی مخنف» در کشور در حال چاپ و توزیع است که بر اساس و گفته محققان پر از حکایت‌های مجهول است و اعتباری ندارد.

از دیگر مقاتل نسبتاً معتبر و مشهور که با استفاده از مقتل خوارزمی نوشته شده، می‌توان به کتاب «لهوف» نوشته سید بن طاووس از عالمان شیعه قرن ۷ هجری قمری اشاره کرد. از آنجا که سیدبن طاووس مقتل خوارزمی را مورد استفاده قرار داده، توانسته مقتل خود را با استفاده از «کتاب الفتوح» احمدبن اعصم کوفی از معاصران طبری به رشته تحریر درآورد.

مقتل «قَمقام زَخار و صَمصام بتار» از مقاتل متاخر و مهم دیگری است که به قلم فرهاد میرازی قاجار، عموی ناصرالدین شاه و رئیس ایل قاجار با مراجعه به بیش از ۷۰ منبع تاریخی مثل کتاب ارشاد شیخ مفید و آثار اهل سنت نوشته شد.

شیخ عباس قمی هم کتاب «نَفس المَهموم» را برای عمل به وعده استاد خود مرحوم محدث نوری، به زبان عربی نوشت که مرحوم آیت الله شعرانی آن کتاب را به فارسی ترجمه کرد و بعد‌ها ترجمه‌های خوبی از آن ارائه شد.

مقتل «مُقَرَّم» اثر سیدعبدالرزاق موسوی نجفی را هم می‌توان از مقاتل معتبر و مفیدی دانست که توسط مرحوم استاد عزیزالله عطاردی به فارسی ترجمه شد. مهدی پیشوایی هم «مقتل جامع سیدالشهداء (ع)» را که از جامع‌ترین آثار در زمینه مقتل نگاری است، به کمک ۱۰ نفر از دانش آموختگان رشته تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با روایت‌های نقل شده در خصوص واقع عاشورا منتشر کرده است.

انتهای پیام/

نخستین گزارش مکتوب کربلا چطور نوشته شد؟