به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، با گذشت حدود ۱۴ قرن از واقعه عاشورا و عشق مردم جهان به اهل بیت (ع) آیین‌های متفاوتی در سراسر ایران برگزار می‌شود که در روز‌های عزاداری در ماه محرم چهره شهر‌های بزرگ و کوچک ایران به صورت چشمگیری تغییر کرده و سیاهپوش می‌شود.

بیرق‌ها و علم‌ها به رنگ‌های سیاه، سبز و قرمز بر سر در تکایا، مساجد، خانه‌ها، مؤسسات، ادارات و معابر افراشته می‌شود، زن و مرد و پیر و جوان کوچک و بزرگ همه سیاه پوش می‌پوشند و در ظهر عاشورا برخی چهره‌ها و مو‌های خود را گِل‌آلود می‌کنند.

در این ایام زنان و مردان به خصوص جوانان در مساجد، معابر و تکایا زنجیر به دست جمع شده با برگزاری عزاداری برای شهدای دشت کربلا به سر و سینه می‌زنند تا با کشته‌شدگان واقعه کربلا درچهارده قرن پیش ابراز همدردی کنند.

برپا کردن داربست هیئت‌های عزاداری و نصب پرچم‌های قرمز و سیاه از در و دیوار شهر، برپا شدن دیگ‌های نذری و مردم سیاهپوش، تصویر‌های ماندگار از ماه محرم هستند.

هرکدام از شهر‌های ایران آداب و رسوم خاصی دارند که تماشای آن‌ها از نزدیک، انگیزه‌ای است برای رفتن و تماشا از نزدیک.

مژگان ثابت قدم پژوهشگر حوزه مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در خصوص آداب و رسوم مردم استان در گفتگو با خبرنگار به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز،گفت: شهرستان‌هایی مانند شهرستان استهبان، خرم بید، بوانات، داراب، کازرون و شیراز در ماه محرم آداب و رسوم‌های خاصی داشته اند که به ثبت ملی رسیده است.

او، تصریح کرد: در شهرستان استهبان مراسم چک چکو و چارچو گردانی  مراسمی است که با دو تا سنگ اجرا می‌شود و نوحه‌های مخصوص به خود را دارد و به دلیل اینکه صدای دو چوب یا دو سنگ  بهم می‌خورد مانند صدای چکاک شمشیر است، که این مراسم در برخی شهرستان‌های کشور از جمله زنجان، سمنان و خراسان شمالی و برخی از روستا‌ها یا شهرستان‌های آن منطقه اجرا می‌شود.

ثابت قدم ادامه داد: مراسم چارچو گردانی در واقع همان مراسم نخل گردانی است که به شکل بزرگتری در شهر یزد و طالقان نیز اجرا می‌شود.

پژوهشگر حوزه مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس افزود: در استهبان ۵ محله وجود دارد که در محله میری و اهر مراسم چارچو گردانی برگزار می‌شود و واقع این نخل از نظر مردم این منطقه نماد تابوت امام حسین (ع) است.

او، اضافه کرد: در منطقه خرم بید قبل از دهه محرم علم‌های مخصوصی در سراسر منطقه به نام علم عمه کوار بر پا می‌شود، که در شب عاشورا با حرکت علم ها، علم بزرگ حضرت ابوالفضل العباس را رو به روی مسجد جامع که قدیمی‌ترین مسجد منطقه است، قرار می‌دهند که این علم از قدیمی‌ترین علم‌های عزاداری در ایران بوده، و در حدود یک قرن قدمت دارد.

ثابت قدم اظهار کرد: در مراسم عمه کوار، یکی از اجراکنندگان وسط می‌ایستد و علم را در دست می‌گیرد و چند نفر از معتمدان محل به صورت حلقه اول گرد علم جمع می‌شوند و دایره را شکل می‌دهند و با حرکاتی موزون، گرداگرد علم می‌چرخند و شعر خوانی می‌کنند که این اشعار ترجیع بند است و سال‌ها پیش توسط آخوند ملا فتحعلی سروده شده است، که  مراسم عمه کوار بعد از خاموش کردن چراغ‌ها آغاز می‌شود.

عمه کوار خوان، ابتدا شروع به خواندن اشعاری در وصف حضرت عباس می کند که این اشعار عبارتند از 

عمه کوار یارم عباس،‌ای شهریارم عباس،‌ای تاجدارم عباس
بنگر سوی مدینه، تاج سرسکینه، رفتی که آوری آب از بهر طفل بی تاب
مردم عمو تو دریاب، جان می‌سپارم عباس
طفل دل کبابم، مشتاق روی بابم، از هجر روی بابم، عمه در اضطرابم
جان می‌سپارم عباس‌ای شیعیان بگریید، بر حال اکبر من،‌ای قمریان بنالید بر حال اصغر من
عمه کوارم عباس،‌ای شهریارم عباس،‌ای تاجدارم عباس

پس از این که حلقه دور علم تکمیل شد، کسی اجازه ورود ندارد و هنگام چرخیدن، دست هر کس بر شال کمر بغل دستی است و اگر حلقه گسسته شود، سعی می‌کنند با خواندن شعر حلقه یاران که شکست، چه کسی خواهد بست دوباره حلقه را به هم متصل کنند که عمه کوار خوان یک یار دارد که کنار او ایستاده و از علم محافظت می‌کند.

پس از خواندن اشعار، تمام علم‌های عزاداران از هر طرف روبه‌روی علم اصلی خم می‌شوند و به آن اعلم احترام می‌گذارند و خیل عظیم جمعیت به سمت علم اصلی سرازیر می‌شود تا به نشانه تبرک آن را لمس کنند.

پس از اتمام مراسم، پارچه‌ای را که از قبل تهیه شده و یک بار به کربلا رفته و طواف شده، در تمام هیأت‌های عزاداری گردانده شده و در آخر پارچه‌ها به علم وصل می‌شوند که این علم حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ تکه پارچه دارد و نشان دهنده قدمت این مراسم است.

آداب و رسوم مردم فسا در ماه محرم

برگزاری تعزیه صحرا رود فسا که ثبت ملی شده و دلیل ثبت این مراسم این بوده، که بزرگترین تعزیه میدانی در کشور است.

مراسم شام غریبان در نوبندگان فسا

در نوبندگان فسا مراسمی به نام شام غریبان است که جسدی را به شکل نمادین درست می‌کنند و یک شب قبل می‌برند کنار قنات دفن می‌کنند که در شب شام غریبان مردان، فانوس و بیل و کلنگ در دست گرفته و به جلو حرکت می‌کنند و زنان نیز پشت سر آن‌ها در این مراسم حرکت می‌کنند و این حرکت نمادی از جستجوی اجساد شهدای کربلا در شب عاشوراست.

قدمت برگزاری این مراسم در نوبندگان فسا به قرن چهارم هجری می‌رسد و نام این شیوه سوگواری ویژه در فهرست میراث معنوی کشور نیز به ثبت ملی رسیده است.

مراسم پرچم در فورگ داراب

در این مراسم سنتی و آیینی مردم شهر دوبرجی بخش فورگ داراب بر اساس رسم دیرینه، بیرق عزا را با چاووشی خوانی و نوحه سرایی روی پشت بام مهدیه شهر نصب کردند و به استقبال ماه محرم می‌روند که در این مراسم کاروان زنان، کودکان و مردانی که شمشیر به کمر بسته اند از امامزاده محمد فورگ به سمت مهدیه دو برجی بخش فورگ حرکت می‌کنند.

در این مراسم خاص پرچم را به دست جوانان و دختران نوجوان می‌دهند می‌دهند که این پرچم تا امام زاده حمل می‌شود و با ریختن گلبرگ‌های گل محمدی، ریختن گلاب و فریاد یاحسین (ع)، پرچم را بر فراز مهدیه شهر نصب می‌کنند.

از ویژگی‌های این مراسم مذهبی و عاشورایی قدمت ۱۰۰ ساله، حضور مردم، نونهالان و خردسالان در حمل پرچم است.

مراسم برافراشتن پرچم سرخ حسینی فورگ به عنوان نخستین اثر معنوی شهرستان داراب در سال ۹۵ به ثبت ملی رسیده است.

مراسم چاوشی خوانی در شهر سوریان بوانات

مراسم چاووشی خوانی در ۵ محله شهر سوریان بوانات برگزار می‌شود که هر محله یک چاووش خوان دارد و با چاووشی خوانی پرچم‌ها را حمل می‌کنند که ۴ تا پرچم به رنگ مشکی به نشان سوگواری حسینی و یک پرچم قرمز به نشان قیام امام حسین (ع) تا پایان ماه محرم و سفر بر فراز مسجد یا حسینیه برافراشته می‌شود.

در منطقه دوان کازرون مراسم خاصی است که این عزادری با عزاداری در استان فارس متفاوت بوده و با توجه به همجواری روستای دوان با استان بوشهر در برپایی مراسم عزاداری حسینی از نی انبان استفاده می‌کنند.

روستای دوان واقع در استان فارس در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی کازرون قرار دارد.

در کازرون و سروستان و شیراز نیز مراسم تعزیه برگزار می‌شود.

مراسم خیمه‌های برافراشته در زرقان

براساس سنت ۴۰۰ ساله در روز ۲۷ ذی‌الحجه مردم شهر زرقان خود را برای انجام مراسم خیمه برافراشتن آماده می‌کنند، آئینی که با نوای یا حسین، یا اباالفضل و به ویژه یا زینب مردم شکوه خاصی دارد و طنین صدای مردم زمانی که ذکر یا زینب را سر می‌دهند بغض در گلو می‌شکند و یاد شهدای مدافع حرم اشک بر دیده روان می‌کند.

مراسم خیمه‌های برافراشته زرقان منحصربه‌فردترین آیین‌های محرم در کشور است که قدمت آن به دوران صفویه می‌رسد. این مراسم با تلاش میراث فرهنگی در سال ۱۳۹۱ در فهرست آثار معنوی کشور به شماره ۶۵۷ ثبت شده است.

این مراسم در سه حسینیه قدیمی شهر زرقان در محلات امام سجاد، ولی عصر(عج) و حیدر برگزار می‌شود. مردم زرقان پس از خواندن نماز صبح به صورت دسته‌جمعی و با همراهی روحانیون شهر به سمت حسینیه محله امام سجاد می‌روند و یکی از اهالی بر بام حسینیه رفته و ساز و کرنای عزا را می‌نوازد این موسیقی محلی با مدیحه‌سرایی و ذکر اشعاری در وصف امام حسین (ع) و واقعه عاشورا اعلام عمومی برای شروع عزاداری در ماه محرم است.

پس از برگزاری این مراسم یک غذای مخصوص به نام شله که مواد آن شامل گوشت گوساله، برنج، سبزی و حبوبات است با مشارکت بانوان زرقانی آماده و در روز ۲۷ ذی الحجه توسط مردان در حسینیه‌ها پخت و در میان عزادارن توزیع می‌شود.

سینه زنی قطاری در شیراز

در سینه زنی قطاری ضرباهنگ‌ها و وزن‌ها در واقع مناسب با شور حماسی و روحیه ایثارگری است که شهیدان کربلا از خود نشان داده اند و تلاش شده است متن نوحه‌ها و مرثیه‌ها طوری انتخاب شود که شورحسینی و ایثارگری و روح حماسی را به عزاداران و مخاطبان منتقل کند که این مراسم در محله لب آب شیراز برگزار می‌شود.

سینه‌زنی قطاری به شکل حلزونی اجرا می‌شود و در عین حال که روح معنوی و مذهبی دارد و نمادی از وحدت و اتحاد مسلمانان محسوب می‌شود.

در این سبک عزاداری عزاداران ابتدا می‌ایستند و دو گام به جلو برمی‌دارند و بر سینه می‌زنند و با نوای حسین گویان آماده حرکت می‌شوند، با ادامه حرکت بر مدار دایره وحدت سینه زنان به نفرات اول می‌رسد و نفرات آخر و اول به هم می‌پیوندند، چون شکل حرکت این افراد به صورتی است که درهم می‌پیچند به آن سینه زنی قطاری گفته می‌شود.

در آداب و رسوم فارس ۷۵ اثر به ثبت ملی رسیده که از این تعداد ۱۷ اثر آیین عاشورایی است.

علیرضا حیدر پور فرد مسئول پنجم هیئت تعزیه در شیراز در خصوص پرده خوانی  در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، تاکید کرد: تعزیه‌خوانی و پرده‌خوانی از رسوم این دهه سوگواری است. که طی ده روز صحنه‌های مختلفی را از واقعه عاشورا به نمایش می‌گذارد.

در گذشته رسم بر این بود که ۱۰ گروه مختلف تعزیه‌ها را اجرا می‌کردند و هر قسمت تعزیه توسط هنرمندان متفاوتی اجرا می‌شد و در روز عاشورا نیز این گروه‌ها به ترتیب قسمت مربوط به خود را به صورت پیوسته اجرا می‌کردند.

مراسم تعزیه در شیراز با محوریت روز اول حضرت مسلم (ع)، روز دوم دو طفلان مسلم (ع)، روز سوم و چهارم حر بن یزید ریاحی، روز پنجم بحث وهب، روز ششم عبدالله بن حسن (ع)، روز هفتم طفلان حضرت زینب (س)، روز هشتم حضرت علی اکبر (ع) و قاسم بن الحسن (ع)، روز نهم حضرت عباس (ع) و روز دهم امام حسین (ع) و حضرت علی اصغر (ع) روایت می‌شود.

مراسم پرده خوانی بیشتر در حرم امام رضا (ع)، شاهچراغ و دار‌الرحمه شیراز یکی از مکان‌هایی بوده، که مراسم پرده‌خوانی به ویژه در روز‌های تاسوعا و عاشورا از قدیم در آن برگزار می‌شده، خواندن فا تحه بر سر خاک درگذشتگان و سنت حمل کوزه آب به دست کودکان از دیگر مراسمی است که در دهه محرم در شیراز برگزار می‌شود.

در گذشته، برخی افراد اسبی را شبیه اسب امام حسین (ع) آراسته کرده و در محله‌ها می‌گرداندند و افرادی که تمایل داشتند این اسب را به منزل خود دعوت می‌کردند و همزمان مراسم عزاداری را برگزار می‌کردند که بسیاری از افراد اعتقاد داشتند که عبور دادن بیماران از زیر شکم این اسب که به ذوالجنان موسوم است، باعث شفای بیمار می‌شود.

خوراک‌هایی همچون خورشت قیمه و شکرپلو، خورشت سبزی، حلوای کاسه، آش سبزی، آش ماست، آش کارده، شربت آبلیمو، شربت گلاب، عرق نسترن و بیدمشک از نذورات رایج در شیراز است که بسیاری آن‌ها را به هیات‌های عزاداری تقدیم می‌کنند.

تعزیه شیراز مهد هنر‌های آیینی در کشور

عبدالصمد فهندژ سعدی مسئول کانون تخصصی تعزیه فارس در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، بیان کرد: تعزیه‌های غلام تُرک، تعزیه طفلان زینب (س)، تعزیه طفلان مسلم، تعزیه وهب نصرانی، تعزیه حضرت علی اصغر (ع) باب الحوائج، تعزیه حضرت علی اکبر (ع)، تعزیه شهادت حضرت ابوالفضل (ع)، تعزیه حربن ریاحی، تعزیه شهادت حضرت سیدالشهدا (ع)، تعزیه شهادت حضرت قاسم ابن الحسن (ع)، ورود به قتلگاه، حجه الوداع، تعزیه عون و جعفر و تعزیه عائذ بن مجمع و شوذب بن عبدالله در عصر عاشورا در دهه اول محرم برگزار می‌شود.

ارکان اصلی نمایش در تعزیه به ادبیات شعری درباره اولیا، الگو‌های قدسی و انسان‌های والا و فرا عادی می‌پپردازد که یکی از ارکان این هنر اعناصر دیگری از جمله رنگ، نماد، نشانه‌های خاص، موسیقی و هم آوازی در تعزیه است، که رنگ سبز و سفید در تعزیه مخصوص اولیاء و انبیاء و رنگ قرمز سرخ مخصوص اشقیا و استفاده از رنگ زرد برای شخصیتی مثل حُر که بعد از یک تردید حرکتی به سمت نور دارد و رنگ سیاه هم به معنای عزا و ماتم است.

انتهای پیام/ت