به گزارش  خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان،  علاوه بر اظهارات اخیر دونالد ترامپ در خصوص  توافق جدید با ایران،  او ماه‌ها پیش  هم با انتشار مطلبی در صفحه توییترش از تمایل برای  مذاکره با جمهوری اسلامی ایران صحبت کرده بود. این اظهارات در رابطه با مذاکره با تهران درحالی مطرح شد که چندی بعد دونالد ترامپ در پایان نشست گروه هفت به همراه رئیس جمهوری فرانسه در کنفرانس خبری شرکت کرده و در بخشی از سخنانش با اشاره به توافق برجام و با تکرار ادعا‌های پیشین خود جمهوری اسلامی را بزرگترین دولت حامی تروریسم خواند و گفت که تهران باید این رفتار خود را تغییر بدهد.

او با بیان اینکه ایران «وضعیت بالقوه خوبی دارد» ادعا کرد که «خواهان تغییر رژیم نیستیم» بلکه می خواهد ایران «موشک بالستیک و تسلیحات هسته‌ای نداشته باشد».  ترامپ در حالی این صحبت‌ها را عنوان می‌کرد که بیشتر حاضرین سالن را ترک کرده و جمعیت کمی در سالن باقی مانده بودند. رئیس جمهوری آمریکا مدعی شده است که ایران می‌تواند کشور موفقی باشد، ولی نمی‌تواند بمب اتمی داشته باشد و این درحالی است که مقامات کشورمان بارها به فتوای مقام معظم رهبری در رابطه با حرام بودن این امر اشاره کرده و تاکید کردند که پیش از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و اعمال تحریم های یکجانبه از سوی واشنگتن میزان غنی سازی ما حتی کمتر از میزانی بود که برایمان در توافق تعیین شده بود.

رئیس جمهور آمریکا در شرایطی از مذاکره با آقای روحانی صحبت می کند که دیپلمات های اروپایی به رسانه ها اعلام کردند که نتوانستند او را برای تمدید معافیت های خرید نفت از ایران قانع کنند و همچنان بر ادامه اعمال محدودیت ها و فشارها بر ایران اصرار دارد.

این اولین بار نیست که رویکرد های متناقض ترامپ سوژه رسانه ها می شود بلکه در نخستین روزهای حضورش در کاخ سفید پمپئو مشاور او شروط ۱۲ گانه‌ای را برای مذاکره با ایران تعیین کرد که  با مخالفت مقامات ایرانی روبه‌رو شد و دیگر هیچ وقت مطرح نشد و بعد از آن بارها از تغییر حکومت در ایران صحبت کرده و مدتی بعد در تغییر موضعی از علاقه اش برای مذاکره با تهران توییت کرده و گفته است که تمایلی برای ایجاد تغییر در حکومت کشورمان ندارد.

اجلاس گروه هفت و دوراهی که ترامپ بر سر آن ماند

بسیاری از تحلیگران حوزه دیپلماسی براین باور هستند که وجود بندهایی به دور از واقع در میان شروط دوازده گانه آمریکا برای گفت‌وگو با ایران حکایت از بهانه تراشی‌های ترامپ دارد. ادعاهایی مانند  نپذیرفتن دولت قانونی عراق از سوی کشورمان در شرایطی که  تهران و بغداد روابط راهبردی با یکدیگر دارند جز سنگ اندازی ها‌ی ایالات متحده بر سر راه دیپلماسی سازنده و فعال ایران مفهوم دیگری ندارد. نکته دیگر که در بین این شروط قرار گرفته است به بحث موشکی و دفاعی کشورمان باز می گردد که  محمد جواد ظریف بارها به صورت علنی تاکید کرده است که به این مباحث هیچ عنوان قابل مذاکره نبوده و نه تنها در متن برجام به آنها اشاره ای نشده است، بلکه حتی در حاشیه نشست ها با اعضا ۱+ ۵ هم هیچ گاه ایران در بحث دفاعی و امنیتی کشور  با آنها وارد رایزنی  نشده است.

اجلاس گروه هفت در واقع دوراهی بود که گفته می شود مکرون با دعوت از وزیر خارجه ایران ترامپ را در آن قرار داد. چراکه در طول زمانی که نشست گره هفت در جریان بود برخلاف دوره های قبل ایران تیتر یک اخبار جهان بود و بعد از آن هم وزارت خارجه فرانسه اعلام کرد که متعهد به کاهش تنش با تهران است و در این زمینه نیازی به اجازه آمریکا برای برگزاری مذاکره ندارد. این موضوع پس از آن روی داد که دونالد ترامپ، امانوئل مکرون را به فرستادن پیام‌های متناقض به ایران متهم کرد.

بیشتر بخوانید:اختلاف‌نظر بر سر ایران رابطه ترامپ و مکرون را شکراب کرد

کمی بعد تر و زمانی که آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و پوتین رئیس جمهور روسیه در پیام هایی جداگانه رایزنی ها با تهران را مثبت توصیف کردند، دونالد ترامپ در توییتی ادعا کرد که ایران به واسطه تحریم های آمریکا در شرایط اقتصادی بدی به سر می برد و بعد از آن مجددا  بحث مذاکره با ایران را پیش کشید. نکته قابل توجه این است که بعد از خروج آمریکا، به مانند شرطی که در آن ایالات متحده، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را محکوم به حمایت  از تروریست می‌کند و خواهان توقف پشتیبانی آن‌ها از نیروی‌های نظامی منطقه است. در حالی که حضور مستشاری ایران در خاک عراق و سوریه به درخواست دولت قانونی این کشورها صورت گرفته است و با وجود اینکه مقامات کشورمان تاکنون انجام مذاکره مجدد با آمریکا را غیر ممکن دانسته اند، گذاشتن شروطی از سوی واشنگتن برای انجام توافق جدید با ایران غیرمنطقی به نظر می‌رسد؛ چراکه  اگر ترامپ واقعا تمایل به برقراری روابط دیپلماتیک با ایران را دارد، بهترین راه اثباتش پایبند بودن به برجام  است.

تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران از زمان تشکیل در سال ۱۳۸۲ تاکنون از طرف جمهوری اسلامی ایران عهده‌دار مسئولیت مذاکرات دیپلماتیک دربارهٔ پرونده هسته‌ای ایران با کشور‌های خارجی و نهاد‌های بین‌المللی بوده‌ است. مسئول کنونی تیم مذاکرات، وزیر امور خارجه محمدجواد ظریف است. توافقی که تحت توافق برجام انجام شده است نتیجه سال‌ها بررسی و رایزنی در حوزه مسائل هسته‌ای است. این توافق با این سبقه طولانی به راحتی از سوی آمریکا نادیده گرفته شد و ترامپ با شخصیت عجیب خود به اصطلاح زیر میز مذاکره زد.

برنامه جامع اقدام مشترک ، برجام یا توافق هسته ای ایران یا توافق ایران یا توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپاو گروه ۱+۵ شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلیس ایالات متحده آمریکاو آلمان منعقد شد.

مذاکرات رسمی برای طرح جامع اقدام مشترک دربارهٔ برنامه اتمی ایران با پذیرفتن توافق موقت ژنو بر روی برنامه هسته‌ای ایران در نوامبر ۲۰۱۳ شروع شد. به مدت ۲۰ ماه کشور‌ها درگیر مذاکره بودند که در آوریل ۲۰۱۵ تفاهم هسته‌ای لوزان شکل گرفت. بر اساس این توافق، ایران ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع می‌کند، تعداد سانتریفیوژ‌ها را حدود دوسوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش می‌دهد. ۱۵ سال بعد، ایران موافقت کرده‌است که اورانیوم را بیش از ۳٫۶۷درصد غنی‌سازی نکند یا تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدیدی را نسازد.

فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژ‌های نسل اول استفاده می‌کند محدود خواهد بود. دیگر تأسیسات نیز طبق پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اجتناب از خطر‌های تکثیر سلاح‌های اتمی تبدیل خواهند شد. برای نظارت و تأیید اجرای توافق‌نامه توسط ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم خواهد داشت. در نتیجه این توافقنامه که تاییدیه پایدار متعهدان آن را به همراه دارد، ایران از تحریم‌های علیه ایران شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و ایالات متحده (تحریم‌های ثانویه) بیرون خواهد آمد.

این دور از مذاکرات برنامه هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ از ظهر روز شنبه ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵، در هتل کوبورگ در شهر وین اتریش با حضور جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و هیئت‌های کارشناسی دو طرف آغاز شد. ضرب الاجل تعیین‌شده زمان این مذاکرات، روز سی‌ام ژوئن تعیین شده بود که سه بار به ترتیب تا سوم، دهم و سیزدهم ژوئیه تمدید گردید. در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحدهٔ آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریم‌ها به صورت گذشته را اعلام کرد. برنامه جامع اقدام مشترک، که ثمره یکی از طولانی‌ترین مذاکرات تاریخ است، با همه فراز و نشیب‌ها وارد مرحله اجرا شد. ۱۲ سال مذاکره برای همه آن‌هایی که این گفتگو‌ها را دنبال می‌کردند، پر از خاطرات و ماجرا‌های خوب و بد است.

مهر ۱۳۸۲ اولین دور مذاکره هسته‌ای ایران با حضور وزیران خارجه سه کشور اروپایی در کاخ سعدآباد تهران آغاز شد. حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، به عنوان گفتگو‌کننده ارشد هسته‌ای میزبان این وزیران شد و با جک استراو، دومینیک دوویلپن و یوشکا فیشر، وزرای خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان، به گفت‌وگو نشست. در آن دوره خاویر سولانا، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود.

بعد از آن، آقای روحانی در سفر‌هایی به چند کشور اروپایی با مقامات این کشور‌ها از جمله ژاک شیراک رئیس‌جمهور وقت فرانسه دیدار و گفت‌وگو کرد. سه وزیر اروپایی و آقای روحانی در ژنو در کنفرانسی خبری نتایج مذاکرات خود را اعلام کردند.

در نتیجه این مذاکرات، ایران اعلام کرد پروتکل الحاقی معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی را به اجرا می‌گذارد و به صورت داوطلبانه گازدهی به سانتریفیوژ‌های مرکز غنی‌سازی نطنز را برای مدت محدود تعلیق می‌کند. انگلیس و فرانسه هم متعهد شدند تا از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل جلوگیری کنند.

کمال خرازی وزیر وقت امور خارجه ایران، محمد البرداعی مدیرکل وقت آژانس و محمدجواد ظریف نماینده وقت ایران در سازمان ملل مذاکراتی در این باره انجام دادند. در این مذاکرات ایران پذیرفت که غنی‌سازی اورانیوم را به طور داوطلبانه متوقف کند و به گفتگو بر سر برنامه هسته‌ای خود ادامه دهد. علی‌اکبر صالحی، سفیر و نماینده دائم وقت ایران در آژانس در اواسط دولت هشتم بود. اولین گفتگو‌های اتمی با حضور صالحی انجام شد. تا ۲۴ آبان ۱۳۸۳ ایران و غرب بر سر برنامه هسته‌ای به دو توافق‌نامه و یک بیانیه رسیدند.

سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه توافق کردند که ایران دارای تعدادی سانتریفیوژ و غنی‌سازی باشد. اما بر اساس اظهارات مقامات اروپایی این توافق مورد نظر آمریکا نبود و مذاکرات انجام شده نتوانست منجر به نتیجه‌ای شود. جک استراو وزیر خارجه سابق انگلیس در کتاب خود می‌نویسد که "وقتی نتیجه مرضی‌الطرفین را به آمریکایی‌ها ارائه کردیم، آن‌ها اصلاً در فاز همکاری نبودند؛ بنابراین سه کشور، چون می‌دانستند اگر آمریکا مخالف باشد، مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد، آن را رها کردند و در پی آن بود که رئیس‌جمهور وقت در مرداد ۱۳۸۴ فک پلمب از UCF اصفهان را اعلام کرد و افزود که با فک پلمب، فعالیت‌های UCF اصفهان تحت نظارت آژانس ادامه خواهد یافت.

با فک پلمپ تأسیسات هسته‌ای نطنز در حضور بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شورای امنیت بلافاصله به ایران یک ماه فرصت داد تا فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوقف کند.

سعید جلیلی ۲۹ مهر ۸۶ دبیر شورای امنیت ملی شد. او ۶۸ ماه مسئولیت مذاکرات هسته‌ای ایران را بر عهده داشت. روند تصویب قطعنامه‌ها در طول این سال‌ها همچنان ادامه یافت تا جایی که در دولت‌های نهم و دهم، ۶ قطعنامه علیه ایران تصویب شد.

وضع تحریم‌های بی‌سابقه از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران منجر به کاهش نزدیک به نیمی از صادرات نفت، کاهش بیش از نیمی از درآمد‌های ارزی کشور، ایجاد مشکلاتی در انتقال پول نفت صادراتی به دلیل تحریم‌های بانکی و ... شد. در این دوره آمریکا و متحدانش تلاش کردند ایران را به کشوری منزوی در منطقه و جهان تبدیل کنند و مانع از نقش‌آفرینی در تحولات بین‌المللی شوند.

در این دوران چندین دور مذاکرات میان ایران و گروه ۱+۵ در شهر‌های ژنو، بغداد، استانبول، مسکو و آلماتی انجام گرفت.

ایران تلاش کرد تا با نزدیک شدن بیش از پیش به برخی کشور‌ها از جمله ترکیه و برزیل، نقش‌آفرینی مغرضانه و ضد ایرانی کشور‌های غربی در جریان پرونده هسته‌ای را کمرنگ کند. اردیبهشت سال ۸۹ تهران میزبان لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور وقت برزیل و رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر وقت ترکیه بود. این دو کشور سعی کردند با برعهده گرفتن نقش میانجی به کاهش تنش‌ها در این باره کمک کنند. مذاکرات سه‌جانبه تهران درباره مبادله سوخت در ساختمان اجلاس سران در تهران انجام شد و اعلام توافقی چند جانبه در وهله اول مورد استقبال آمریکا و کشور‌های غربی قرار گرفت، اما با تصویب تحریم‌های تازه آمریکا علیه ایران، توافق تهران درباره تبادل سوخت اتمی هرگز به مرحله اجرا درنیامد.

بر اساس این توافق، ایران موافقت خود را با انتقال ۱۲۰۰ کیلوگرم اورانیوم کمتر غنی‌شده (LEU) اعلام کرد و گروه مقابل نیز متعهد شد ۱۲۰ کیلوگرم سوخت مورد نیاز رآکتور تهران را به ایران تحویل دهد. ایران انتظار داشت که پس از توافق با برزیل و ترکیه بر سر تبادل سوخت هسته‌ای ۳.۵ درصدی خود با سوخت ۲۰ درصدی در خاک ترکیه، پاسخ مثبتی از سوی ۱+۵ دریافت کند، اما درست یک روز پس از این توافق معلوم شد که آمریکا پیش‌نویس قطعنامه پنجم را آماده کرده و آمریکا، اعلام کرد این کشور توانسته موافقت روسیه و چین را نیز برای تصویب این قطعنامه به دست آورد.

ترامپ مظهر بی ثباتی در رفتار دیپلماتیک است

اگر بخواهیم نگاهی به روند شکل گیری توافق برجام بیندازیم، متوجه این نکته خواهیم شد که به نتیجه رسیدن و اجرایی شدن آن در زمان ریاست جمهوری آقای روحانی صورت گرفته است. دورانی که با فراز و نشیب‌های فراوانی همراه بوده است که در نهایت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از توافقی چند جانبه که طرفین اروپایی با ایران پیرامون آن ۱۲ سال بحث و رایزنی انجام داده بودند، خارج شد.

اما حالا به ایالات متحده ثابت شده است که نفوذ ایران در منطقه به حدی است که اگر نگوییم تنها قدرت، بی شک یکی ازقدرت‌های مهم منطقه‌ای محسوب می‌شود. اتحادی که بین ایران و سایر کشور‌های مسلمان منطقه همچون لبنان، عراق و یمن برقرار شده و نفوذ در منطقه  که نتیجه سطح بالای روابط استراتژیک این کشور‌ها است، قدرت ایران را در منطقه افزایش داده است؛ و نمایانگر برتری ایران در میدان دیپلماسی و توان دفاعی است.

اقدامات  تحرک آمیز آمریکا عامل تنش در خلیج فارس 

چهار سال از امضای توافقی میان ایران و شش کشور قدرتمند جهان، آمریکا، انگلیس، آلمان، فرانسه، چین و روسیه گذشت. چهار سال بود که ایران و این کشور‌ها با هم برجام را امضا کردند تا در ازای آنچه اعتمادسازی درباره برنامه هسته‌ای تهران خوانده شد، اقتصاد ایران با اقتصاد جهان آشتی کند، تحریم‌های اقتصادی علیه ایران لغو شود و روابطش با همه کشورها، از جمله کشور‌های غربی بهبود یابد.

سیاست‌های کینه توزانه آمریکا و در ادامه آن تحریم‌های نفتی ایالات متحده علیه ایران، همچنین مبادرت به اقدامات تحرک آمیز در خلیج فارس و تنگه هرمز در جهت نا امن کردن منطقه به شدت خاورمیانه را ملتهب ساخته است.

به رغم تلاش رهبران کشور‌های اقتصادی در نشست گروه هفت، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، حاضر به پذیرش تمدید‌های نفتی برای مشتریان ایران نشده است.

در جریان دیدار رهبران گروه هفت شامل آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، کانادا و ژاپن، محمد جواد ظریف برای مذاکره درباره پیشنهاداتی برجامی جدید تهران و پاریس با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری، و ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه دیدار‌هایی داشت. آمریکا از نوامبر پارسال به مدت شش ماه به هشت مشتری ایران معافیت داده بود که واردات نفت ایران را به صورت محدود ادامه دهند، اما دوم ماه مه این معافیت‌ها را لغو کرد. این در حالی است که در همین دوره شش ماهه، صادرات نفت ایران حدود یک میلیون بشکه در روز بود.

به نظر می‌رسد در خواست و پافشاری ایالات متحده برای انجام مذاکره با ایران و قرار دادن فرانسه به عنوان میانجی در این موضوع را نباید بی ارتباط با عدم کسب موفقیت ترامپ در حوزه سیاست خارجی دانست. شکست مذاکرات با کره شمالی با وجود تمایل به مذاکره از سوی ترامپ و توییت‌هایی خبرساز در رابطه با رهبر کره شمالی، همچنین ناموفق بودن او در رایزنی با طالبان نوعی بی آبرویی دیپلماتیک برای ترامپ که همواره خود را در سخنرانی هایش بهترین سیاستمدار معرفی کرده، محسوب می‌شود.

اما در نهایت اینکه ترامپ چه زمان هایی دم از مذاکره با تهران می زند دقیقا به این موضوع باز می گردد که در چه برهه هایی تیرهایش بیش از سایر مواقع به هدف برخورد نکرده و مقامات اروپایی کمتر او را  در نظر بگیرند.

انتهای پیام/

ترامپ همچنان در ادامه مسیر بدعهدی‌ها و سنگ اندازی‌ها بر سر راه دیپلماسی سازنده