به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، «تا زمانیکه مخاطب نسبت به یک موضوع احساس نگرانی نکند، توجهش به آن جلب نمی‌شود و اقدامی انجام نمی‌دهد» این زاویه نگاهی است که بسیاری از رسانه‌ها را به سمتی هدایت کرده که صرفا بر روی اخبار منفی و نگران‌کننده تمرکز کنند.

رویکردی که حتی در بسیاری از موارد، از سر خیرخواهی است و این هدف را دنبال می‌کند که افراد جامعه را برای انجام یک اقدام موثر برای حل مشکلات ترغیب کنند.

در مقابل عموماً اینگونه تصور می‌شود که روایت‌های مثبت از مسائل، باعث ایجاد احساس تخدیر در مخاطبان می‌شود و باعث می‌شود برای حل معضلات و نابسامانی‌ها انگیزه‌ای نداشته باشند. اما پژوهش‌ها و رویکرد‌های نوین رسانه‌ای ثابت کرده اگر «خبرخوب» به شکلی اصولی و منطقی دنبال شود، بهترین رویکرد برای سوق دادن جامعه به سمت کنش‌گری موثر برای حل مشکلات است؛ و همین سبب شده «روزنامه‌نگاری سازنده و راه‌حل محور» به‌عنوان خروجی و نتیجه رویکرد مثبت، در منابع آکادمیک و ژورنالیستی دنیا معرفی شود. حوزه‌ای که همه‌جا مترادف با «خبر خوب» مورد اشاره قرار می‌گیرد.

خبر خوب بر راه‌حل‌ها متمرکز می‌شود

روزنامه‌نگاری سازنده، حوزه جدیدی از روزنامه‌نگاری است که مبانی آن به تدریج در حال ورود به عرصه آکادمیک است و بر این اساس استوار است که خبرنگاران و ژورنالیست‌ها به جای صرفاً ارائه روایت‌های منفی و اخبار درگیری‌ها، بر روی روشی از تولید گزارش و اخبار متمرکز می‌شوند که بر روی راه‌حل‌ها تمرکز کرده است. ایده اصلی پشت روزنامه‌نگاری سازنده این است که گزارش‌ها و اخبار، به صورت مفهومی تولید شوند و مخاطبین را هوشیارتر و هوشمندتر کنند.

در این رویکرد، عقبه‌های بیشتری از موضوع و همینطور ابعاد خوب و مثبت آن نیز ارائه می‌شود بنابراین مخاطبین قادر خواهند بود چشم‌انداز واقعی‌تری نسبت به جهان پیدا کنند. نقش کلیدی «خبر خوب» در روزنامه‌نگاری سازنده در همین بخش است؛ اینکه در کنار اخبار منفی، باعث می‌شود یک تصویر کامل و دقیق‌تر از دنیا ارائه دهند و به مخاطبین انگیزه کافی برای اقدام موثر را بدهد. همین باعث شده «روزنامه‌نگاری سازنده» در دنیا مترادف با گفتمان «خبر خوب» تعریف شود.

مسئولیت بزرگی که بر دوش خبرنگاران قرار دارد

در روزنامه‌نگاری سازنده در رسانه‌های جهان به جای آنکه مسائل صرفا گزارش شوند، خبرنگار باید این را هم لحاظ کند که مخاطب با اطلاعاتی که در گزارش دریافت می‌کند، چه کار می‌تواند انجام دهد؟ چکار می‌تواند بکند تا آن را تغییر دهد؟ و مواردی از این دست. در این رویکرد به این نکته مهم دقت می‌شود که خبرنگار نظر شخصی خودش را درباره موضوع منعکس نمی‌کند؛ یا راه‌حل را مستقیماً ارائه نمی‌دهد بلکه تلاش می‌کند به جامعه نسبت به راه‌حل‌هایی که می‌تواند وجود داشته باشد، آگاهی دهد.

پیشگامان روزنامه‌نگاری سازنده ازجمله «کاترین گیلدنستد» نویسنده و روزنامه‌نگار مشهور دانمارکی می‌گویند شما به عنوان یک خبرنگار تاثیر بزرگی بر روی طرز فکر مردم دارید؛ چون خبر را شما تولید می‌کنید. به همین خاطر خبرنگاران باید نسبت به مسئولیتی که در مراقبت از شکلِ روایت موضوعات دارند، آگاه باشند. آن‎ها معتقدند بسیاری از خبرنگارانی که اخبار و مسائل را با نگاه بدبینانه روایت می‌کنند، فراموش می‌کنند با گزارش هر اتفاق بدی، بر روی جامعه نیز تاثیر بسیار منفی می‌گذارند.

هدف اصلی، اصلاح و تغییر است

روزنامه‌نگاری سازنده مبتنی بر رویکرد خبر خوب هدفش این است که از جهت‌گیری منفی اجتناب کند و یافته‌های حاصل از پژوهش‌های روانشناسی مثبت‌گرا را به کار بگیرد تا یک چارچوب بدیع و نو را برای روزنامه‌نگاری خلق کند؛ بنابراین به جای اینکه صرفا بر روی گزارش مشکلات و تعارضات تمرکز کند، هدفش این است که به یک تصویر جامع‌تر از مسئله دست پیدا کند. این رویکرد رسانه‌ای جهانی به دنبال آن است که نه تنها علت‌های اصلی مشکل را تبیین کند بلکه ایده‌های نو و اقداماتی را گزارش دهد که جامعه را به سمت مسیر‌های بی‌طرفانه و قابل تحمل هدایت کند.

در واقع هدف اصلی این رویکرد رسانه‌ای آن است که بگوید «تغییر» چگونه تغییر امکان‌پذیر است و نقشی که هر یک از اعضای جامعه می‌توانند در پرورش و وقوع این تغییر داشته باشند را نشان دهد. علاوه بر آن، این رویکرد تلاش می‌کند اصول اخلاقی روزنامه‌نگاری را با اجتناب از انحراف اطلاعات، تقویت کند تا یک تعریف واقع‌بینانه‌تر از دنیا ارائه دهد. روزنامه‌نگاری سازنده تلاش می‌کند یک روایت جالب توجه را بر مبنای واقعیت و بدون اینکه در آمار‌ها و حقایق مبالغه کند ارائه دهد. یعنی بدون پررنگ‌کردن وجوه منفی، توجه مخاطب را به موضوع جلب کنند.

بازیابی اعتبار روزنامه‌نگاری

رویکرد روزنامه‌نگاری سازنده مبتنی بر خبر خوب به صورت جدی به حوزه‌های پژوهشی دانشکده‌های ارتباطات دنیا وارد شده است و اولین تز دکترای دنیا در این خصوص در سال ۲۰۱۴ در دانشکده «روزنامه‌نگاری و رسانه‌های جمعی» دانشگاه کارولینای شمالی به این موضوع اختصاص یافت. «دکتر کارن‌مک‌اینتایر» که اکنون استادیار رسانه در دانشگاه ویرجیاناست در این تز به بررسی روش‌های عملیاتی می‌پردازد که می‌توان تکنیک‌های روانشناسی مثبت‌نگر را در تولیدات خبری به کار برد.

مک‌اینتایر در مقاله‌اش می‌نویسد: تلاش ما این بوده است که مرز‌های فرایند خبری را با معرفی، تعریف و به تبع آن، ابداع کردن مفهوم میان‌رشته‌ای «روزنامه‌نگاری سازنده» به عنوان یک فرم نوین روزنامه‌نگاری گسترش دهیم؛ فرمی که شامل به کار بردن تکنیک‌های روانشناسی مثبت‌نگر در فرایند‌ها و تولیدات خبری است با این هدف که با حفظ کارکرد‌های اصلی روزنامه‌نگاری (ژورنالیسم) یک پوشش خبری سازنده را شکل دهیم که توجه مخاطبان را نیز جلب کند. او در این تز ابتدا مسائل انتقادی در روزنامه‌نگاری را مرور می‌کند که نیاز به این رویکرد را تبیین می‌کند. سپس مبحث «روزنامه‌نگاری سازنده» را تعریف می‌‎کند و به بررسی جایگاه آن در این رشته می‌پردازد. در نهایت به بررسی تکنیک‌های روزنامه‌نگاری سازنده می‌پردازد؛ از جمله چارچوب روانشناسی که مبنای این کاربرد‌های عملی است. در مجموع این تز و مقاله به رویه ضروری در روزنامه‌نگاری با استفاده از خبرنگاری سازنده می‌پردازد که هدف آن تاثیر مثبت بر اعتبار کاهش‌یافته روزنامه‌نگاری و مخاطبان خسته شده از رویه فعلی رسانه‌هاست.

یک تصویر کامل و همه‌جانبه نیاز است

علاوه بر دانشکده‌های رسانه و روزنامه‌نگاری، رسانه‌های مختلف دنیا نیز بخشی را به‌صورت تخصصی به «روزنامه‌نگاری سازنده» تحت عنوان «خبر خوب» اختصاص داده‌اند. این رسانه‌ها در بیان مأموریت و هدف خود می‌نویسند: در روزنامه‌نگاری کلاسیک، تمرکز صرف بر روی تعارضات و مشکلات عمیقاً ریشه دوانده است.

مهم‌ترین نقش رسانه در یک جامعه آزاد و باز این است که عموم مردم بتوانند صاحبان قدرت و مسئولین را با گزارش دادن معضلات حل نشده، تبعیض‌ها، سوءاستفاده‌ها و ... وادار به پاسخگویی کنند. ما در این رویکردی که در پیش گرفته‌ایم، مسائلی که نیاز به رسیدگی و حل شدن دارند را انعکاس می‌دهیم با این امید که افرادی را به اصلاح و رسیدگی به آن وادارد.

در خبرنگاری کیفی، منتقد بودن بسیار ضروری است، اما این رویه اغلب در رسانه‌های جریان اصلی از دست خارج می‌شود و به سمت «اخبار فوری» بشدت منفی می‌رود که حول جنگ، گرسنگی و بلایای طبیعی می‌چرخند. این درست است که فجایع بزرگ قطعا بخشی از واقعیت هستند، اما چنین روایت‌هایی همه ماجرا نیستند و برای نشان دادن یک تصویر کامل از دنیا باید ابعاد خوب و مثبت اتفاقات و موضوعات را هم دید.

هدف، تزریق امید برای اقدام موثر است

وبسایت «بهترین اخبار دنیا» در این خصوص می‌نویسد: رسانه‌ها دنیای پیرامون را صرفا توصیف نمی‌کنند؛ بلکه روی آن نیز اثر می‌گذارند. عواقب یک چشم‌انداز رسانه‌ای که به صورت افراطی بر روی اخبار منفی تمرکز کرده‌اند، این است که خوانندگان، بینندگان و شنوندگان از حس ناامیدی پر می‌شوند و همین ناامیدی آن‌ها را نسبت به موضوعات و اتفاقات کرخت می‌کند. به گونه‌ای که سبب می‌شود دیگر تمایلی به هیچ نوع اقدام مثبت برای بهبود شرایط اطرافشان نداشته باشند. البته اگر تا همین الان این اتفاق نیفتاده باشد و عموم مردم قید دنبال کردنِ اخبار را نزده باشند! این رسانه در ادامه به پژوهشی اشاره می‌کند که موسسه رویترز در سال ۲۰۱۷ انجام داد و نتایج حاصل از آن نشان می‌داد دلیل عمده اجتناب از اخبار در بین عمومی این است که بر روی روحیه افراد اثرات منفی می‌گذارد. دقیقا به همین خاطر است که «خبر خوب» با «روزنامه‌نگاری سازنده» مترادف است.

هیچ شکی نیست که ادراک ما از دنیا بر روی اقدامات و انتخاب‌های ما بسیار اثرگذار است؛ بنابراین رسانه باید هدفش این باشد که یک نمایش هوشمندانه از واقعیت داشته باشد که هم خوبی‌ها را توصیف کند و هم بدی‌ها را؛ هم مشکلات را انعکاس دهد و هم راه‌حل‌ها را بشناساند.

این رسانه در ادامه تأکید می‌کند که، چون این رویکرد راه‌حل‌محور در روند فعلی رسانه‌ها مورد غفلت قرار گرفته است، تصمیم گرفته‌اند به صورت تخصصی بر روی آن تمرکز کنند؛ و بیانیه مأموریتش را اینگونه عنوان می‌کند که به جای اینکه صرفا بر روی تبعیض‌ها و بی‌عدالتی‌ها تمرکز کنیم، بر روی روزنامه‌نگاری سازنده تمرکز می‌کنیم که برخی پیشرفت‌هایی که در دهه‌های اخیر در دنیا اتفاق افتاده را انعکاس دهیم و بر روی راه‌حل‌های چالش‌های پیش رو چراغ بیندازیم تا به خوانندگانمان هم امید مبتنی بر واقعیت بدهیم و هم آن‌ها را برای یک اقدام موثر برای حل مشکلات تشویق کنیم.

منبع: فارس

انتهای پیام/