سامانه راداری گاما می‌تواند هدفی با سطح مقطع راداری نیم متر مربع مثل موشک کروز آمریکایی تاماهاوک را در ۲۰۰ کیلومتری کشف کند. در عین حال امکان شناسایی هواپیماهایی با سطح راداری یک دهم درصد را دارد.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،  صبح روز شنبه ۱۹ مرداد و با حضور فرمانده پدافند هوایی ارتش، از سامانه راداری فلق رونمایی شد که در حقیقت این سامانه راداری همان سیستم راداری گاما ساخت روسیه است که چندین سال پیش خریداری و به کشور وارد شده و حالا بعد از انجام یک سری مراحل تعمیرات سنگین و اساسی، مجددا آماده تحویل به یگان‌های عملیاتی شده است. به گفته فرماندهان قرارگاه پدافند، بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ نفر ساعت کار روی این سامانه راداری صورت گرفته و این رادار مدت‌ها غیر عملیاتی بوده، اما اکنون آماده استفاده مجدد در سازمان رزم است.

این رادار از جمله سامانه‌های خاص راداری موجود در کشور است که تا به امروز کمتر به آن پرداخته شده است و با توجه به تکنولوژی بالا و حساسیت ویژه اجزاء آن، توان متخصصان صنایع دفاعی کشورمان در اورهال و بازآماد این سامانه بدون کمک کشور سازنده نشان می‌دهد اشراف کامل و دقیقی روی تمامی زیرسامانه‌های "گاما" وجود داشته تا امکان به روزرسانی و فعال سازی مجدد آن فراهم شود.

۱۰ بهمن ماه سال ۱۳۹۲ در خبرگزاری‌های داخلی منتشر شد که بر اساس آن، امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده وقت قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) از مواضع پدافندی در استان سمنان بازدید کرده است. در این خبر برای اولین بار، نامی از رادار پیشرفته گاما و عملیاتی شدن آن در ایران، منتشر شد.

رادار گاما "Gamma" یکی از محصولات پیشرفته شرکت آلماز آنتنی به شمار می‌آید. این رادار در دو گونه DE و S ۱ E طراحی و ساخته شده است. موسسه مطالعاتی CSIS در گزارشی مربوط به سال ۲۰۱۰ درباره وضعیت ایران و کشور‌های حوزه خلیج فارس در حوزه‌های گوناگون از جمله نظامی اشاره‌ای به برنامه ایران برای در اختیار داشتن گونه DE این رادار مطرح کرده است. بر اساس این پیش فرض، به معرفی توانایی‌های این گونه از رادار گاما خواهیم پرداخت.

رادار گاما Gamma DE

سامانه "Gamma DE" یک مجموع راداری آرایه فازی فعال سه بعدی "UHF" در باند "L" است که وظیفه جستجو و کشف اهداف هوایی شامل پرنده‌های بال ثابت با سطح مقطع راداری پایین و بالگردها، موشک‌های کروز و مهمات هدایت شونده و همچنین موشک‌های بالستیکی تاکتیکی کوتاه و میان برد را بر عهده دارد. این سامانه معمولا به منظور هدایت و کمک به هواپیما‌های رهگیر و یا سامانه‌های یکپارچه پدافند هوایی عمل می‌کند. قابلیت شناسایی اهداف با سطح مقطع راداری پایین و همچنین مقاومت بالا در برابر جنگ الکترونیک دشمن از جمله نکات مثبت این سامانه راداری به حساب می‌آید.

یکی از قابلیت‌های پیشرفته این سامانه توانایی "کشف بدون کمک اهداف" یا "NCTR" است. در این حالت رادار گاما با استفاده از ارتباط برقرار کردن بین نشانه‌های شناخته شده از هر هدف پرواز جداگانه، آنالیز امواج بازتابانده شده از اهداف گوناگون و همچنین مشخصه‌های خاص پروازی هر هواگرد و همچنین در مورد بالگرد‌ها با آنالیز تغییرات موجود در امواج ایجاد شده در حرکت پره‌های بالگرد‌ها می‌تواند به شناسایی آن‌ها اقدام کند.

رادار Gamma DE در رژه ۳۱ شهریور سال ۱۳۹۶

رادار گاما پس از آماده سازی مجدد

در کنار سامانه راداری گاما، سیستمی برای مقابله با موشک‌های ضد رادار با عنوان "Gazetchik E" نیز ارائه می‌شود که وظیفه آن هشدار دادن در مورد نزدیک شدن موشک‌های ضد رادار پخش امواج گمراه کننده و فریب دادن موشک‌های ضد رادار است. همچنین سامانه‌های پخش کننده چف و فلیر و همچنین دودزا نیز برای این سامانه راداری تعبیه شده و در منابع رسمی اعلام شده که میزان موفقیت این سامانه دربرابر موشک‌های ضد رادار در حدود ۸۵ تا ۹۵ درصد است. این سامانه همچنین می‌تواند سامانه‌های جستجوگر الکترو اپتیک موجود در مهمات هدایت شونده را نیز از کار بیاندازد.

برد کشف هدف "Gamma DE" در برابر هدفی با سطح مقطع راداری ۱ متر مربع، ۴۰۰ کیلومتر و هدفی با سطح مقطع راداری ۰.۱ متر مربع ۲۵۰ کیلومتر اعلام شده است. البته شرکت سازنده اعلام کرده که این رادار می‌تواند موشک‌های بالستیک را که از ارتفاع بالا به سمت زمین می‌آیند را از فاصله ۱۱۱۱ کیلومتری شناسایی کند.

بر اساس اطلاعات موجود هواپیما‌های جنگنده‌ای مثل اف ۱۸ آمریکایی یا رافال فرانسوی دارای سطح مقطع راداری یک متر هستند و در عین حال موشک کروز آمریکایی تاماهاوک دارای سطح مقطع راداری نیم متر است. با این حساب می‌توان گفت این رادار توان کشف کروز معروف آمریکایی را در فاصله ۲۰۰ کیلومتری دارد.

این سامانه راداری توان پوشش دادن تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری از سطح دریا را دارد. گاما می‌تواند در شرایط جوی سخت از دمای +۵۰ تا -۵۰ درجه سانتی گراد به عملیات بپردازد. این سامانه می‌تواند در رطوبت ۹۸ درصد و باد‌هایی با سرعت ۲۵ متر در ثانیه و در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا عملیات کند. کل خدمه مورد نیاز برای کار با این سامانه ۵ نفر است. سامانه "Gamma DE" و متعلقات مربوط به آن بر روی دو دستگاه کامیون حمل می‌شود و می‌تواند در مدت زمان ۵ دقیقه برای کار آماده شود. گونه کششی این رادار نیز موجود است که زمان آماده سازی آن در حدود ۲۰ دقیقه می‌باشد. این سامانه راداری از یک سیستم یکپارچه تشخیص دوست از دشمن بهره می‌برد. بهره بردن از قابلیت آرایه فازی فعال این قابلیت را به این رادار می‌دهد که بتواند در زوایای مثبت و منفی ۶۰ درجه در سمت و ارتفاع را دارد.

سامانه Gazetchik E

استقرار این سامانه راداری در منطقه‌ای مانند سمنان (اگر طبق خبر قبلی، همچنان در همان محدوده مستقر باشد) ضمن آنکه عمق دفاعی کشورمان را از گزند سامانه‌های موشکی دشمن دور می‌کند، توانایی انتقال این رادار به مناطقی را می‌دهد که دشمن هیچگونه اشرافی از طریق سامانه‌های ماهواره‌ای خود ندارد و گاما در کنار کاستا، نبو، مطلع، قدیر و ثامن، شبکه‌ای مطمئن از سیستم‌های راداری را در اختیار نیرو‌های مسلح ایران قرار می‌دهد که عمدتا متحرک و با قابلیت جابجایی بالا هستند.

نکته مهم دیگر آن است که گاما همچون سایر رادار‌های پیشرفته روسی مانند کاستا و نبو، توانایی مرتبط شدن با سامانه‌های دفاع هوایی موشکی مدرن روسی همچون اس-۳۰۰ و اس-۴۰۰ را دارد و در نتیجه این رادار به عنوان تکمیل کننده این سامانه‌ها نیز عمل می‌کند. با توجه به اینکه پیش از ورود سامانه اس-۳۰۰ به ایران، رادار‌های نبو و کاستا در ساختار پدافند هوایی ایران وارد شده بودند، امروزه با عملیاتی شدن اس-۳۰۰، اطلاعات این رادار‌ها همچون نمونه‌های پیشرفته ایرانی در اختیار آتشبار‌های موشکی دفاع هوایی قرار می‌گیرد و توان رزمی و شناسایی این سامانه، بیش از گذشته خواهد بود.

توجه به این نکته نیز ضروری است که با عنایت به ویژگی‌های ذکر شده توسط سازنده رادار گاما، بمب افکن بی ۲ ساخت آمریکا که یکی از مهم‌ترین دارایی‌های نظامی این کشور است و با هزینه سرسام آور حدود ۴۴ میلیارد دلار طراحی و ساخته شده (هزینه هر هواپیما در این خانواده از بمب افکن‌های راهبردی حدود ۲ میلیارد دلار است) امکان کشف و شناسایی توسط این رادار را دارد.

این بمب افکن برای نفوذ به داخل مناطق شدیدا حفاظت شده و پرتاب موشک‌های کروز یا بمب‌های هدایت شونده بسیار سنگین توسعه پیدا کرده و اگرچه در بحث سطح مقطع راداری، عدد مربوط به این بمب افکن از جمله اسرار بسیار مهم برای نیروی هوایی آمریکاست، اما سایت معتبر گلوبال سکیوریتی ۳ عدد را برای این بحث اعلام کرده که در تصویر بالا به آن‌ها اشاره شده است. یکی از این اعداد به دست آمده، یعنی سطح مقطع یک دهم درصد، دقیقا مطابق با ویژگی‌های کشف و شناسایی رادار فلق و دیگری یعنی ۷ دهم درصد نیز برای این سامانه راداری، کاملا در دسترس است. با این اوصاف، گران‌ترین پرنده نظامی جهان دیگر از تیررس سامانه‌های پدافندی کشورمان در امان نخواهد بود.