به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، گرفتن گزارش هنری فرهنگی ایوان آیینه این فرصت را به من داد که با بسیاری از هنرمندان فعال در عرصه صنایع دستی آشنا شوم. از هم صحبتی با هنرمندان مختلف پی بردم، صبوری شرط لازم برای ورود به این عرصه است و قدم نهادن در این عرصه قدرت صبر و تحمل را بالا می‌برد. صبوری به تمام معنا ویژگی عاشقان است.
عاشقانی که بی توجه به بی مهری بازار، قدم‌هایی استوار و محکم بر می‌دارند، گویا صبورانه مشق عشق می‌نویسند و امید دارند با خلق آثار زیبا هنرشان ماندگار و سرمشق شود. شناخت من از صنایع دستی با خاتم شیراز آغاز شد. هنری که زادگاهش را شیراز می‌دانند.
عشق انگیزه‌ای ارزشمند برای خلق آثار فاخر است
وقتی وارد مغازه غلام علی مسکوکی استاد خاتم ساز شیرازی با بیش از ۵ دهه فعالیت شدم آثار فاخری دیدم که برای هر بیننده‌ای چشم نواز و مغازه را تبدیل به موزه‌ای زیبا کرده است. با دیدن مبلمان، کمد، ساعت، آیینه خاتم این سوال برایم پیش آمد خریدار این آثار کیست؟ پی بردم علاوه بر بازار، این استاد هدف مهمتری هم دارد که به خلق آثار فاخر می‌پردازد، چرا که به عنوان یک خاتم ساز شیرازی وظیفه خود می‌داند با خلق آثار فاخر بگوید دوام و استحکام بالا در کنار ظرافت و زیبایی ویژگی ناب خاتم شیراز است و یک استاد کار نمی‌تواند بی تفاوت از این موضوع بگذرد. او برای سند ماندگاری خاتم شیراز به قدمت منبر خاتم شیراز مسجد جامع عتیق که قدمتی بیش از هزار سال دارد و اثری ماندگار است اشاره کرد. دیگر اساتید پیشکسوت خاتم شیراز هم با او هم عقیده هستند و با نگاهی عاشقانه از ارزش و جایگاه والای خاتم شیراز می‌گویند.
عبدالخالق گلریز خاتمی با بیش از ۶ دهه فعالیت در این عرصه با افتخار از قدمت ۵۰۰ ساله هنر خاتم سازی در خانواده اش در گفت و گو با خبرنگار خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز ، از اجدادش به عنوان مروج هنر خاتم در شهر‌های دیگر ایران نام برد.
استاد گلریز خاتمی خوب به یاد دارد که در کودکی او هم مثل هر پسری پدرش را قهرمان می‌دانسته و دنبال رو او در کار خاتم سازی بوده است، اما به مروز زمان از همان نوجوانی عاشق شده و با شوقی روز افزون عاشقانه آموخته تا به درجه استادی رسیده است. همچنان با تلاشی بی وقفه مشغول کار است و بی توجه به کار تجاری فقط برای دل خودش آثار فاخر می‌سازد.
علاقه و اشتیاقش چنان است که نمی گذارد منتظر مشتری بماند و فقط می‌خواهد تا روزی که فرصت دارد آثار زیبایی خلق کند. حال و احوال بیشتر اساتید پیشکسوت این گونه است، از نظر آن‌ها هر چند بازار مشتری خاتم بی کیفیت، ارزان قیمت باشد نام خاتم شیراز باید با ساخت آثار فاخر ماندگار بماند. عاشقانه به کارشان ادامه می‌دهند تا در دنیای مدرن امروز سرمشقی برای هنرآموزان جوانی باشند که کمتر به کیفیت می‌اندیشند و تمایل دارند راه آسان را برگزینند و بعضی وقت‌ها کمیت را قربانی کیفیت میکنند. با وجود چنین اساتیدی ،جوانان خاتم سازی هم هستند که با غرور و افتخار می‌خواهند نگهبان هویت و اصالت هنر زادگاهشان باشند. این قصه عشق محدود به هنرمندان خاتم ساز نیست.
زکات هنر ترویج آن است
رحیم زرین استاد قلم زن که حدود یک دهه در جوانی این هنر موروثی و شغل پدری را رها کرده بود خوب به خاطر دارد که چطور بعد از این وقفه با تامل و انگیزه‌ای بیشتر قلم زنی روی نقره و مس را آغاز کرد. پدرش نیم قرن در این عرصه فعال بوده و خودش به مروز زمان به این باور رسیده که امثال او نباید اجازه دهند دنیای مدرن امروز گرد و غبار فراموشی روی هنر قلم زنی بپاشد. سال‌ها است طرح‌های نقش برجسته گل و مرغ مکتب شیراز و طرح‌هایی از تخت جمشید روی مس و نقره برجسته می‌کند تا طبیعت و تاریخ فارس را به تصویر بکشد. یکی از افتخارات مهم استاد زرین آموزش هنرجویانی است که حالا خودشان قلم زنان ماهری هستند. او ترویج این علم را زکات هنرش می‌داند.
امیر طاووس فرد یکی از هنرجویان استاد زرین که ۸ سال است در کنار استادش به آموزش و تولید مشغول است. شاید عجیب باشد که در این دوران کسی کار اداری را رها کند و به هنر روی آورد. این هنرمند قلم زن که علاقه را علت اصلی روی آوردن به این هنر می‌داند؛ فارغ التحصیل عمران و به عنوان بازرس پتروشیمی مشغول به کار بوده است. سر آغاز کار حرفه ایش در عرصه قلم زنی از سال ۹۱ با دعوت استادش برای ساخت در حرم حضرت امام جواد (ع) آغاز شد و این همکاری ۲ سال و نیم طول کشید و بعد از آن قلم زنی برای این هنرمند جوان حرفه اصلی شد. حالا امیر طاووس فرد در کنار استاد صاحب نامش عاشقانه به تولید و ترویج هنر قلم زنی می‌پردازد.
مردم نگاه نو و خلاقانه را تحسین میکنند
در کنار اصالت برخی هنر‌های کهن، نوآوری و خلاقیت را می‌توان دید. نام آیینه کاری برایم تداعی گر خانه‌های قدیمی و اماکن متبرکه بود تا این که آیینه کاری به سبک مینیاتور را دیدم. حجت شناور استاد آیینه کاری که از ۱۷ سالگی با این هنر آشنا شده احساس نیاز به تغییر و نوآوری را عاملی می‌داند که باعث شده تا او مبدع این هنر شود و تابلو‌های زیبای آیینه کاری را با نگاهی نو و کاربردی ارائه دهد.
در این هنر او با بهره از طرح‌های کهن مینیاتور ایرانی تابلو‌های زیبای آیینه کاری شده را می‌سازد و نگاه بازار به هنرش را خریدارانه می‌داند و معتقد است مردم نگاه نو را می‌پسندند و حتی به این می‌اندیشید که آیینه کاری ظرفیت بالایی برای نوآوری بیشتر هم دارد.
این استاد آیینه کار توان خرید مشتری را در نظر می‌گیرد و تابلوهایش به گونه‌ای است که هر کسی می‌تواند خریدار آثارش باشد. به گفته خودش در هنگام ساخت آثار ، موجودی جیب مردم را هم در نظر می‌گیرد و خوشحال است که با این نگاه در ترویج هنر آیینه کاری به عنوان تابلو تزیینی قدمی برمی دارد و حتی باعث شده تا این هنر در ساخت بنا‌های مسکونی دوباره کاربردی شود. هنرمندان شیرازی حتی با خلاقیت شان هویت تازه به هنری اصیل همچون منبت دادند.
خلاقیت شیرازی‌ها به منبت آباده حال و هوایی متفاوت داد
هنر منبت با نام آباده به ثبت جهانی رسید. اساتید صاحب نام منبت آباده در ترویج این هنر در شیراز نقش مهمی داشتند. منبت کار شیرازی که خود را مدیون این هنر آباده‌ای می‌دانند با نگاهی نو مبدع منبت شیراز شدند. عباس فریدونی که حدود ۴۰ است در عرصه تولید و آموزش منبت شیراز فعالیت دارد، درباره تفاوت منبت آباده و شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز،گفت: ما هم با همان روش و همان چاقو‌ها ابزار فعالیت داریم، اما با سبک و سیاق شیراز نقش‌های برجسته را روی چوب ایجاد می‌کنیم. منبت کاران شیرازی هم همچون قلم زنان این شهر به طرح‌های گل و مرغ شیراز و تخت جمشید توجه ویژه دارند و گویا آن‌ها هم می‌خواهند روی چوب نقش‌های تاریخ و طبیعت شیراز را ماندگار کنند.
به گفته استاد فریدونی هنرمندان شیرازی‌ها برعکس آباده ای‌ها خود را محدود و مقید به نقش خاصی نمی‌دانند و محدودیتی در انتخاب طرح ندارند.
این نگاه باعث ابداع سبک منبت شیراز شده است، سبکی که همچنان در حال پویایی است. به نظر این استاد منبت شیراز دلیل ابداع سبکی نو در شیراز این است که هرکسی در هر حیطه کاری که فعالیت دارد می‌خواهد پا را فراتر از آنچه آموخته بگذارد تا نامش ماندگار شود و همه اساتید شیرازی از هنرجویانشان هم می‌خواهند به تکامل این هنر بیندیشند.بعضی منبت کار‌های شیرازی نگاهی عاشقانه به منبت اصیل آباده دارند و همان گل‌های ریزنقش زیبا را روی چوب حک میکنند.
ساره باستانی بانوی جوان منبت کار شیرازی که کار منبت سنتی آباده را به صورت حرفه‌ای انجام می‌دهد از ۱۱ سالگی با دیدن یک تیزر تلویزیونی مشتاقانه آموزش منبت کاری را آغاز کرده و ۱۷ سال مشغول فعالیت است گل‌های ریز نقش منبت آباده را بی نظیر و پرکار می‌داند. او که با نگاهی عاشقانه به چوب می‌نگرد و معتقد است منبت با تار و پود زندگیش گره خورده است به طوری که همه جا تکه‌ای چوب را به همراه دارد و از هر فرصتی برای پرداختن به این هنر می‌پردازد. هنری که بی هیچ ریخت و پاشی فقط احتیاج به تکه‌ای چوب، چاقو و نور نیاز دارد تا آرامش را به خلوت هنرمند هدیه دهد.
شکوفایی همت بلند و تلاش هنرمندان شیرازی
با هر هنرمندی که هم صحبت شدم هم از بی مهری بازار شنیدم و هم شنونده قصه عشق بودم. عشقی که گویا مهمترین انگیزه برای حیات هنری یک هنرمند است. ارمغان این همت بلند و تلاش بی وقفه هویتی ملی شد و شیراز عنوان ملی شهر صنایع دستی را کسب کرد.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی فارس پس از ثبت ملی و جهانی منبت آباده در سال گذشته، عزم جدی برای ثبت شیراز آغاز شد و در تاریخ ۳۱ تیر امسال، سومین شورای راهبردی انتخاب شهر‌ها و روستا‌های ملی در تهران به ریاست پویا محمودیان معاون صنایع دستی کشور برگزار شد و در نهایت بر اساس نتایج اعلام شده این نشست، شیراز به عنوان شهر صنایع دستی به ثبت ملی رسید.
بر اساس آمار‌های ثبت شده در سامانه صدور مجوز‌های صنایع دستی؛ تاکنون تعداد ۱۲ هزار و ۸۷۲ پروانه تولید انفرادی و ۲۰۰ کارگاه تولیدی بزرگ با استاندارد و تولید بالا صادر شده است و حداقل ۲۰ هزار نفر تولید کننده صنایع دستی در این شهر فعالیت دارند.
از نظر تعداد نشان‌های ملی و بین المللی مرغوبیت آثار صنایع دستی شیراز دارای رتبه مناسبی است و جمعا ۱۱۲ اثر نیز موفق به دریافت نشان مرغوبیت صنایع دستی شده است. بعد از این عنوان ملی تلاش‌های برای ثبت جهانی شیراز به عنوان شهر صنایع آغاز شده است و این چشم انداز با تلاش مصمم و استوار هنرمندان و هنردوستان این شهر چندان دور نیست.
انتهای پیام/چ
