باشگاه خبرنگاران جوان خراسان رضوی گزارش می دهد؛
چرخی که نچرخید/سرمایه گذار جدید در راه است
سامانه دوچرخه سواری مشهد چند سالی است که مهمان مشهدی ها شده اما این مهمان به دل اهالی شهر مشهد ننشسته و از آن استقبالی نشده است.
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، مدتی است که استفاده از خودرو شخصی برایم خسته کننده شده بود. وقتی که از بی تحرکی و بی روحی کار اداری خسته می‌شدم و روحم در لحظه‌های انتظار کشنده ترافیک دم غروب شکنجه می‌شد، دلخوش به قدم زدن‌های عصرگاهی بودم، اما چندصباحی بود که آهنین پیکر ساخته دست بشر، این لذت قشنگ روزمره را از من گرفته بود.
در خود به دنبال راهی برای مبارزه با کلافه گی روزمره ام می‌گشتم و به دورانی فکر می‌کردم که هنوز استفاده از خودرو شخصی همه گیر نشده بود. به روز‌های کودکی ام فکر می‌کردم که پدربزرگ برای خرید نان و سبزی، مرا بر ترک دوچرخه اش همراه می‌برد. استرس و ترافیک در دنیای خوش آن روزها معنایی نداشت.
به یاد گذشته‌ها تصمیم گرفتم روزی با دوچرخه به خرید بروم و همین شروع خوبی برای کنار گذاشتن آن همه کلافه گی ام بود و این ملکه باورم شد که بدون خودرو هم می‌توانم از زندگی لذت ببرم.
یک روز در حال قدم زدن به سمت ایستگاه اتوبوس بودم، مسیر خاصی که به نظر می‌آمد مختص عبور دوچرخه است، نظرم را به خودش جلب کرد. آن را دنبال کردم و مقداری جلوتر به یک ایستگاه زیبا رسیدم که تعدادی دوچرخه درون اتاقک ایستگاه پارک شده بود. دکور خاص و رنگ زرد ایستگاه و دوچرخه‌های درونش من را به سمت خودش کشاند. جالب بود که بار‌ها از کنار این ایستگاه‌ها رد شده، ولی تابحال توجه زیادی نکرده بودم. همین شروع خوبی برای تحریک حس کنجکاویم بود تا بیشتر راجع به این موضوع تحقیق کنم.
غریبه‌ای در شهر
قرارداد طرح دوچرخه‌های اشتراکی از اسفند ۹۰ آغاز و از تابستان ۹۱ شروع و با سرمایه گذار قرارداد ۱۰ ساله امضا شد.
با توجه به قدمت چندین ساله این سامانه، طبیعتا شهروندان مشهدی باید تجربه استفاده از این سامانه و شناختی از آن داشته باشند. اما واقعا آیا این گونه است؟برای یافتن پاسخ این سوال پای صحبت شهروندان مشهدی نشستم.
با توجه به قدمت چندین ساله این سامانه، طبیعتا شهروندان مشهدی باید تجربه استفاده از این سامانه و شناختی از آن داشته باشند. اما واقعا آیا این گونه است؟برای یافتن پاسخ این سوال پای صحبت شهروندان مشهدی نشستم.
در قدم اول خیلی از مردم راجع به این سامانه اطلاعی نداشتند، ولی تعدادی هم اطلاعات ناقصی داشتند که پای صحبت با آن‌ها نشستم و مصاحبه شونده‌ها را از بین قشر‌های مختلف مردم و نقاط متفاوتی از شهر انتخاب کردم.
یک خاطره بد
ایستگاه پارک ملت بود که از اتوبوس پیاده شدم. هوای مطبوع صبحگاهی من را به سمت فضای سبز پارک کشاند. پسری جوان را بر یکی از صندلی‌های پارک دیدم که با دوستش در حال صحبت کردن بود و به هم صحبتی با آن‌ها نشستم.نظرش را در مورد استفاده از سامانه دوچرخه‌های اشتراکی پرسیدم.
صبح یکی از روز‌های پاییز سال گذشته بود که از یکی از ایستگاه‌های وکیل آباد، دوچرخه را تحویل گرفتم و حدود ساعت ۱۴ که برای تحویل دوچرخه برگشتم، ولی اپراتوری به جهت تحویل گرفتن دوچرخه نبود. مجبور شدم دوچرخه را با خودم به منزل ببرم و حدود ساعت ۱۷ بود که مجدد برگشتم و تحویلش دادم و دیگر به سمتش نرفتم.
صبح یکی از روز‌های پاییز سال گذشته بود که از یکی از ایستگاه‌های وکیل آباد، دوچرخه را تحویل گرفتم و حدود ساعت ۱۴ که برای تحویل دوچرخه برگشتم، ولی اپراتوری به جهت تحویل گرفتن دوچرخه نبود. مجبور شدم دوچرخه را با خودم به منزل ببرم و حدود ساعت ۱۷ بود که مجدد برگشتم و تحویلش دادم و دیگر به سمتش نرفتم.
نبود فرهنگ استفاده از دوچرخه
به قدم زدن خود ادامه دادم تا به درب ورودی پارک رسیدم. مردی میانسال را در حال مطالعه روزنامه دیدم که به سمتش رفتم و نظرش را راجع به استفاده از دوچرخه پرسیدم.
خیلی علاقه‌مند به استفاده از دوچرخه هستم، ولی هنوز برایم جا نیفتاده است که وسیله ایمن‌تر و راحت تری از خودرو شخصی هم می تواند وجود داشته باشد. بنظرم در ابتدا اگر استفاده از دوچرخه اجباری باشد، می تواند نتایج مثبتی به همراه بیاورد.او منظور خود را با بیان مثالی این گونه مطرح کرد، استفاده از وسیله شخصی تک سرنشین برای روز خاصی در هفته یا ماه، محدودیت داشته باشد و یا مزایای خاصی برای استفاده کنندگان از سامانه دوچرخه‌های اشتراکی در نظر گرفته شود که تعبیه پارکینگ‌هایی برای نگهداری از خودرو‌های شخصی استفاده کنندگانی که فاصله نسبتا طولانی با ایستگاه دوچرخه دارند یکی از این موارد است.
خیلی علاقه‌مند به استفاده از دوچرخه هستم، ولی هنوز برایم جا نیفتاده است که وسیله ایمن‌تر و راحت تری از خودرو شخصی هم می تواند وجود داشته باشد. بنظرم در ابتدا اگر استفاده از دوچرخه اجباری باشد، می تواند نتایج مثبتی به همراه بیاورد.او منظور خود را با بیان مثالی این گونه مطرح کرد، استفاده از وسیله شخصی تک سرنشین برای روز خاصی در هفته یا ماه، محدودیت داشته باشد و یا مزایای خاصی برای استفاده کنندگان از سامانه دوچرخه‌های اشتراکی در نظر گرفته شود که تعبیه پارکینگ‌هایی برای نگهداری از خودرو‌های شخصی استفاده کنندگانی که فاصله نسبتا طولانی با ایستگاه دوچرخه دارند یکی از این موارد است.
شروع آموزش و فرهنگ سازی از دانشگاه‌ها
دانشگاه فردوسی گزینه دیگری برای صحبت با قشر تحصیل کرده بود به سمت گروهی از دانشجویان که فضای سبز دانشگاه را برای استراحت انتخاب کرده بودند رفتم و در مورد فرهنگ استفاده از دوچرخه با آن‌ها هم صحبت شدم.همه آن‌ها در این مورد اشتراک نظر داشتند که گاهی فرهنگ سازی نیاز به استفاده از تبلیغات زنده دارد. مثلا ایستگاه‌هایی در دانشگاه‌ها تعبیه شود که دانشجویان در مسیر رفت و آمد به منزل از دوچرخه استفاده کنند و افراد جامعه با دیدن چنین صحنه‌هایی تشویق به استفاده شوند.
بی مهری دوچرخه‌های عمومی به کودکان
پدری را در حال بازی کردن با فرزندش دیدم که مهربانی او مرا به سمت خودش جذب کرد در مورد لذت استفاده از دوچرخه نظرش را جویا شدم.
گاهی مایل هستم به همراه پسر کوچکترم از این سامانه استفاده کنم تا جنبه تفریحی و فرهنگ سازی داشته باشد، ولی به دلیل نبود سایزمناسب دوچرخه برای فرزندم، قادر به استفاده، همراه با او نیستم.
تبعیض استفاده بین زن و مرد
قطار شهری هم گزینه مناسب دیگری بود که می‌توانستم با افراد مختلف ارتباط بگیرم. درون قطار نظر تعدادی خانم را در مورد این سامانه پرسیدم. یکی ازآن‌ها که دل پری هم داشت، گفت:چرا خانم‌ها نمی‌توانند از سامانه‌ای که در شهرشان برای همه شهروندان اختصاص داده شده استفاده کنند؟ من هم سهمی از شهر دارم و این حق را دارم که از امکانات آن بهره ببرم. اگرقوانین خاصی برای استفاده خانم‌ها از دوچرخه در سطح شهر وضع شود، قطعا تابع قوانین هستیم و رعایت خواهیم کرد.
صحبت‌های شهروندان مشهدی، من را ایجاب به پذیرفتن مشکلات زیاد این طرح نکرد. به همین علت به سراغ یکی از مسئولان مرتبط با این طرح رفتم.
صحبت‌های شهروندان مشهدی، من را ایجاب به پذیرفتن مشکلات زیاد این طرح نکرد. به همین علت به سراغ یکی از مسئولان مرتبط با این طرح رفتم.
تکرار یک طرح شکست خورده
این روزها سامانه دوچرخه های اشتراکی مشهد به حالت نیمه تعطیل درآمده ، خاک فراموشی بر دوچرخه این ایستگاه ها نشسته است ،ایستگاه های معدودی نیز در برخی نقاط مختلف شهر فعال هستند اما مراجعه کننده چندانی ندارند گویی مردم شهر این ایستگاه ها را نمی بینند.این سوال در ذهنم تکرار می شود چرا سامانه ای که با هدف ترویج استفاده از وسایل نقلیه پاک و تشویق مردم به دوچرخه سواری ایجاد شده، باید چنین عاقبتی داشته باشد؟
برای پاسخ به این سوال روانه شهرداری مشهد می شوم سازمانی که متولی ایستگاه دوچرخه های اشتراکی مشهد است .
مجید بخت آزما مدیریت روابط عمومی معاونت حمل و نقل ترافیک و عمران شهرداری مشهد در ابتدا راجع به طرح‌های پیشین این سامانه گفت: در سال ۸۴ سازمان ترافیک شهری با ساخت تعدادی ایستگاه در حد خیلی محدود به نام خانه دوچرخه، از طریق گرو کارت ملی به صورت رایگان دوچرخه به شهروندان تحویل می‌داد که استقبالی نشد.
مجید بخت آزما در این باره می‌گوید: به دلیل پرداخت نشدن حقوق و سایر مزایای کارکنان این سامانه و شکایاتی که در اداره کار مطرح شده بود، قوه قضاییه در سال ۹۵ دستور توقف طرح را داد تا اینکه هفته گذشته دستوری مبنی بر، واگذاری طرح به سرمایه گذار جدید و حل مشکلات کارکنان توسط این قوه صادر شد.
عرق کارگر خشک شد، ولی مزدی نگرفت
نارضایتی متصدیان این سامانه، یکی از موارد اصلی شکست این طرح بوده است. به همین دلیل با یکی از آنان به صحبت نشستم.
مهرداد جوانی ۲۷ ساله که تمام امید خود را در گرو کار کردن دراین سامانه می‌دید از مشکلاتش می‌گوید: حقوق ما با تاخیر ۲ ماهه پرداخت می‌شود و بیمه نیز به همین صورت است و همین مورد باعث ترک کار بسیاری از متصدیان ایستگاه‌های مختلف شده و هم اکنون حدود ۷۰ تا ۸۰ ایستگاه در سطح شهر فعال هستند در حالی که قبل از آن به ۱۳۶ ایستگاه می‌رسید.
وی در ادامه از فضای کسل کننده محیط کارش و نبود مشتری گلایه می‌کند و می گوید استقبال زیادی از این طرح نشده و تا الان که حدود ۱۱ و ۳۰ دقیقه ظهر است فقط ۲ نفر مراجعه کننده داشته ام که ۱ نفر از آنان به دلیل تعطیلی ایستگاه بعدی که مسیرش به آن سمت بود، دوچرخه‌ای تحویل نگرفت.
آزموده را آزمودن خطاست
این سامانه با گذشت سال‌های زیاد پیشرفتی نداشته است و شهروندان از آن استقبالی نکردند. خیلی‌ها تمامی این مشکلات را به گردن سرمایه گذار و نبودن مدیریت قوی در آن می‌اندازند، ولی با وجود عزل ۳ مدیر گذشته آن، باز هم مشکلی رفع نشد.
صحبت‌هایی در مورد مذاکره با سرمایه گذار جدید شده است، اما آیا واگذاری طرح به سرمایه گذار جدید مشکلی حل خواهد کرد؟ شاید مروری بر دلایل شکست سامانه دوچرخه سواری از تکرار یک اشتباه جلوگیری کند.
عطایی که به لقایش بخشیده شد
یکی از مشکلات استفاده از سامانه‌های دوچرخه سواری در مشهد، شرایط سخت استفاده از این دوچرخه‌ها است ثبت نام قبلی با گذاشتن سفته بخشی از این شرایط است که باعث می‌شود استفاده شهروندان محدود شود.
جمشید جعفری، مدیریت توسعه حمل و نقل انسان محور در شهرداری مشهد در رابطه با این مشکل می‌گوید:قرارداد ابتدایی با سرمایه گذار به این صورت بوده که سامانه کاملا مکانیزه هوشمند و مشتری فقط از طریق وارد کردن شماره ملی و استفاده از من کارت با سامانه در ارتباط باشد، اما این تسهیل در استفاده نیز اجرایی نشد.
جعفری به ورشکستگی مالی طرح نیز اشاره می‌کند:پیمانکار از طریق اخذ سفارش تبلیغات در بدنه دوچرخه و ایستگاه‌های مربوطه، بازگشت سرمایه دارد؛ که البته در حال حاضر حدود ۵۰ تا ۶۰ ایستگاه قابلیت تبلیغات دارند و این یکی از دلایل شکست طرح بوده است.
کیفیت پایین مسیر برای دوچرخه سواری
معمولا دوچرخه سواری در خیابان‌های شهر به دلیل نبود مسیر مناسب دوچرخه سواری با خطر تصادف همراه است همین باعث می‌شود خیلی‌ها از استفاده از دوچرخه صرفه نظر کنند.
مدیریت توسعه حمل و نقل انسان محور شهرداری مشهد این مشکل را تایید می‌کند: دوچرخه‌های مورد استفاده در طرح بصورت نیمه شهری بوده است و مسیر دوچرخه‌ها مناسب نیست و نیز هدف ساخت۲۵۰ کیلومتر مسیر دوچرخه بوده است که متاسفانه فقط ۱۲۵ کیلومتر آن احداث شده و نیز پیوستگی مسیر وجود ندارد.
عاقبت ره به کجا می‌بری؟
در گزارش این سوال به طور مرتب در ذهن می آید که سامانه دوچرخه سواری در حد یک طرح شکست خورده رها می‌شود یا مسئولان برای سر و سامان دادن به آن تدابیری در نظر گرفتند؟ جعفری مقام مسئول حوزه دوچرخه‌های اشتراکی در شهرداری مشهد این طور پاسخ می‌دهد، صحبت‌هایی با سرمایه گذار جدید مبنی بر راه اندازی پر قدرت سامانه دوچرخه انجام گرفته است و هر دو طرف راه کار‌هایی ارائه داده اند که نیاز به بررسی و تامل بیشتری خواهد داشت و تا پایان سال ۹۸ مشکلات سامانه دوچرخه اشتراکی به طور کامل رفع خواهد شد.
وی در مورد این سوال که چه تدبیری در نظر گرفته شده تا این طرح در شروع دوباره به شکست ختم نشود گفت: در ابتدا باید به سراغ سلایق مردم رفت و نظر آنان را جویا شد، اما در قدم اول باید تا جای امکان مبحث تبلیغاتی برای بازگشت سرمایه حذف و یا کمرنگ شود، زیرا این مورد به نقطه اصلی فکر سرمایه گذار برای بازگشت سرمایه اصلی خود تبدیل شده است و توجه خیلی کمی به افزایش تعداد افراد دوچرخه سوار و نیز چرخیدن چرخ دوچرخه می‌شود.
مدیریت توسعه حمل و نقل انسان محور شهرداری مشهد از دیگر برنامه‌ها می‌گوید: همچنین پیشنهاد ساخت خطوط مجزا و مختص به دوچرخه نیز بر روی میز است که در کنار هوشمند سازی و به روز شدن دوچرخه ها، کمک بسیاری به جلب رضایت مشتری خواهد کرد.
جعفری ادامه می‌دهد: اکثر مشتریان در طول مسیر سفر با دوچرخه، مشکل پارکینگ و یا به امانت گذاشتن دوچرخه خود را دارند. اختصاص دادن نیمی از فضای ایستگاه‌ها به پارکینگ دوچرخه، می‌تواند گزینه مناسبی برای رفع این مشکل باشد.
وی برای درآمد زایی از سامانه‌های دوچرخه سواری می‌گوید: می‌توان، مقداری از فضای ایستگاه‌ها را برای راه اندازی کسب و کار تجاری و ارائه خدمات به مشتریان همانند پذیرایی، کیوسک مطبوعاتی و حتی فروش لوازم و قطعات دوچرخه و خدمات سرپایی مثل تنظیم باد و آچارکشی اختصاص داد.
عزمی همگانی برای سرپایی دوباره یک طرح
موفقیت یا شکست یک طرح مردمی را نباید فقط به یک قشر یا نهاد خاصی ربط داد. تا زمانی که باور بها دادن به دوچرخه و دوچرخه سواران در مسئولان استانی ایجاد نشود، نمی‌توان به موفقیت رسید. کما اینکه اتفاقات خوبی در راه است و پویش دو شنبه‌های با دوچرخه در بین مسئولان مشهدی از روز‌هایی با هوای پاک و بدون خودرو نوید می‌دهد. از سوی دیگر برای به ثمر رسیدن طرح دوچرخه‌های عمومی در سطح شهر مشهد باید نهاد‌های مرتبط با این امر همکاری لازم را با یکدیگر داشته باشند. به طور مثال رسانه‌ها و نهاد‌های آموزشی با ترویج فرهنگ دوچرخه سواری می‌توانند به مسئولان شهری کمک کنند تا این بار استفاده از دوچرخه‌های عمومی در مشهد رواج یابد، اما سرپایی این طرح فقط منحصر به مسئولان نیست ما شهروندان نیز می‌توانیم با رکاب زدن هایمان به چرخیدن دوچرخه‌های عمومی کمک کنیم.
انتهای پیام//
گزارشگر:فراز سلیمانی
