گیاهان دارویی وخوراکی از داشته های طبیعی وخدادادی استان کهگیلویه وبویراحمد است که از خوان رحمت پرودگار به این استان زاگرس نشین بخشیده شده ،با این حال این روزها این ظرفیت دراثر سودجویی یا حرص وطمع مردم روزگارناخوشی را سپری می کند.

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یاسوج ، کهگیلویه وبویراحمد به دلیل موقعیت اکولوژیک و توپوگرافی خاص رویشگاه وخاستگاه ۲ هزار و ۲۰۰ گونه دارویی وخوراکی است. وجود همین پتانسیل و ظرفیت عظیم نیزباعث شده تا کهگیلویه وبویراحمد به عنوان بزرگترین ذخیرگاه گیاهی ایران وحتی جهان مطرح شود.

مدیرکل محیط زیست استان در خصوص وجود این ظرفیت در کهگیلویه وبویراحمد می‌گوید: وجود این میزان گونه‌های گیاهی دراستان معادل ۱۶ درصد کل گیاهان کشور است.

محسن جعفری نژاد بسطامی با بیان اینکه گونه‌های گیاهی در منطقه حفاظت‌شده دنا نیز از ۴۶ کشور دنیا بیشتر است می‌افزاید: ۳۰ درصد گونه‌های دارویی کشور نیز در دنا قرار دارد و همین ویژگی‌ها هم سبب شده تا این منطقه شانزدهم تیرماه سال ۹۰ به عنوان پانصد و شصت و یکمین ذخیره گاه زیست کره جهان در سازمان یونسکو ثبت شود. البته استان کهگیلویه وبویراحمد خاستگاه ۳ گیاه دارویی کمیاب جهان از جمله باریجه، آنغوزه و گزانگبین نیز هست که در ارتفاعات استان می‌رویند وعلاوه برخواص دارویی دارای کاربرد اقتصادی چشمگیر در صنعت داورسازی نیزهستند.

با این حال، اما امروز به جای استفاده موثر از این ظرفیت عظیم وچشمگیر که به راحتی می‌توان با استفاده مطلوب از آن چرخ‌های توسعه استان را چرخاند شاهد به تاراج رفتن ونابودی گیاهانی هستیم که هر کدام حکم یک گنجینه ارزشمند را دارند.

باید اذعان کرد حال وروز طبیعت وعرصه‌های جنگلی و مرتعی کهگیلویه وبویراحمد که شامل بیش از یک میلیون و ۷۲۲ هکتار عرصه می‌شود حال وروز خوبی نیست وخطرانقراض در کمین بیش از ۴۰ گونه گیاهی ارزشمندی است که در این استان می‌رویند.

کافی است گشت کوچکی در سطح شهر یاسوج به عنوان مرکز استان داشته باشی آن وقت با جماعت فروشنده‌ای روبرو می‌شوی که درسبد فروششان انواع واقسام گیاهان کوهی یافت می‌شود ومردم نیز برای خرید صف کشیده اند تا از خیل خریداران عقب نمانند. معلوم نیست این حجم از گیاهان کوهی از چه مسیری گذشته که این چنین دربازار ودر دست فروشندگان به وفور یافت می‌شود.

اخلال در اقتصاد ملی

برداشت غیر اصولی و بی رویه وریشه کنی گیاهان دارویی وکوهی به دلیل نبود منابع درآمد پایدار وبه تبع آن بیکاری موجود در استان باعث شده تا شاهد وضعیت نابسامان این روز‌های گیاهان دارویی باشیم به نحوی که این مسئله هم باعث کاهش نفوذ ناپذیری خاک شده وهم حیات ۳۷۵ گونه جانوری دنا را به خطر انداخته وهم وقوع سیلاب را دراستان محتمل کرده است.

یک پژوهشگر درهمین خصوص با بیان اینکه بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی اساسی‌ترین بخش اقتصاد ملی کشور را با مشکل مواجه کرده می‌گوید:همه این تخریب‌ها در شرایطی بوده که برای رشد مجدد درخت و جنگل صد‌ها سال و برای جایگزینی خاک از بین رفته هزاران سال زمان لازم خواهد بود.

مومنی تاکید می‌کند: بهره برداری از طبیعت باید با استفاده از روش‌هایی انجام شود که کمترین میزان تخریب را بر این محیط‌ها تحمیل کند و تا مرزی انجام پذیرد که طبیعت توان بازسازی منابع خویش را پیدا کند.

البته وی به واقعیت تلخی هم اشاره کرد وادامه داد:انسان امروزی کاری کرده که علاوه برتنگ شدن عرصه حیاتی برخودش برای نسل‌های آینده نیز چیزی باقی نمی‌ماند.

گونه‌های درمعرض خطر انقراض

سرپرست اداره جنگلداری و جنگل کاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد هم کرفس، ریواس، بیلهر، موسیر، جاشیر، چویل، بومادران، پونه کوهی، برنجاسب، آویشن، زرآبی یا چای کوهی، بابونه، چوبک، جلپه، خاری، پشموک، توت سهری، میخک، انگیون، کارده، ریواس، پیاز وحشی یا تره، ختمی وحشی، بن سرخ، کتیرا، گل گاوزبان، بیلهر، خاکشیر، پرسیاوشان و چندین گونه گیاهی دیگر از مهمترین گیاهان دارویی و خوراکی این استان خواند وگفت:برخی گونه‌های گیاهان کوهی از جمله بیلهر، بن سرخ، تره کوهی و آنغوزه را درمعرض خطر انقراض هستند.

مصطفی خلفی اضافه کرد:این گونه‌های گیاهی به علت برداشت بی رویه در سال‌های گذشته در مراتع کهگیلویه و بویراحمد کمیاب شده اند.

وی بیان کرد: برداشت گونه‌های گیاهی یاد شده و سایر گونه‌هایی که با پیاز تکثیر می‌شوند ممنوع است و با افراد خاطی از سوی منابع طبیعی برخورد می‌شود.

خلفی با اشاره به نقش جنگل‌ها و مراتع در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع انسانی گفت: کاهش آلایندگی‌های زیست محیطی، بهره برداری به عنوان گردشگری و اجرای طرح‌های اقتصادی نظیر گیاهان دارویی از حداقل مزایای این گنجینه‌های خدادادی است.

هشدار به متجاوزان طبیعت

کشف وضبط بالغ بر ۳۵ تن انواع گیاهان کوهی درسال گذشته وهمچنین کشف بیش از ۱۰ هزار بوته بیلهر در استان در سالجاری از مصادیق بارز این ریشه کنی هاست.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان درهمین زمینه با بیان اینکه از یک دستگاه خودروی سایپا بیش از ۱۰ هزار بوته گونه بیلهر توقیف شد اظهارداشت:گونه‌های کوهی و مرتعی گیاهی کهگیلویه و بویراحمد به دلیل سو استفاده برخی از سودجویان و تخریب کنندگان منابع طبیعی در حال انقراض است.

جعفری نژاد ضمن هشدار به متجاوزان طبیعت افزود: هیچ گونه حمایت قانونی و مالی از آن‌ها نخواهد شد.

وی تصریح کرد: افرادی که به منظور برداشت گیاهان خوراکی به کوه می‌روند و در زمان و مکان نامناسب به قلمرو حیات وحش نزدیک می‌شوند در این ایام که خرس‌ها از خواب زمستانی بیدار و پلنگ‌ها در شرایط خاص خود قرار دارند ممکن است انسان را به عنوان خطر (دشمن) احساس کرده و حمله کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد با تاکید بر هرگونه هماهنگی قبل از ورود به این مناطق، افزود: گردشگران و طبیعت گردان قبل از ورود به هر منطقه با محیط بانان هماهنگی‌های لازم را انجام دهند تا به عنوان همراه یا معرفی مسیر‌ها و مناطق کم خطر به آن‌ها کمک کنند.

البته به گفته جعفری نژاد تداوم طبیعت گردی نیازمند ترویج فرهنگ گردشگری مسئولانه است، چرا که برخی افراد بدون در نظر گرفتن جنبه‌های حفاظتی طبیعت به رها کردن زباله درطبیعت، شکستن شاخه‌های درختان، ریشه کنی برخی گیاهان کمیاب، تخریب سبزه‌ها و گلزارها، آتش افروزی در طبیعت اقدام می‌کنند که تبعات و هزینه‌های سنگینی برای محیط زیست به دنبال دارد.

رفتار‌های قهری پس از بوته کنی جوابگو نیست

البته باید یادآور شد صرف راه‌های قهری راهگشا وحافظ این سرمایه ملی ارزشمند نخواهد بود وباید فرهنگ واستفاده صحیح از آن‌ها آموزش داده ونهادینه شود.

یک فعال زیست محیط دراستان دراین باره با بیان اینکه گونه‌های گیاهی خوراکی و دارویی زاگرس که معیشت جوامع محلی از راه فروش آن‌ها می‌گذرد، در معرض خطر انقراض قرار گرفته است، برداشت بی‌رویه و غیر اصولی جوامع محلی و گردشگران علت اصلی این وضعیت است.

امید سجادیان افزود:جاشیر، بن‌سرخ، بیلهر، کرفس کوهی، ریواس، چای کوهی، آویشن دنایی، بومادران، پونه کوهی، هلمه، گل گاو زبان، خاری و درمه کوهی، مریم گلی، بابونه، زنجبیل، شیرین بیان، رازیانه، پنیرک و حتی مرزنجوش و از جمله گیاهان دارویی و خوراکی منطقه زاگرس هستند که به دلیل ناآگاهی جوامع محلی و گردشگران در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه در منطقه زاگرس بسیاری از گیاهان خوراکی و دارویی بدون آنکه به مرحله گل دادن برسند یا حتی ریشه آن‌ها حفظ شود برداشت می‌شوند، تصریح کرد: این کار موجب نابودی کامل نسل این گیاهان شده است.

این فعال محیط زیست ادامه داد: برخی گیاهان دارویی و خوراکی هم تنها در رویشگاه‌های طبیعی و آن هم در مناطق خاص می‌رویند، گفت: این گیاهان منبع درآمد جوامع محلی هستند، ولی برداشت بی‌رویه و غیراصولی بیشتر گونه‌های گیاهی و دارویی را در معرض انقراض داده و حتی برخی گونه‌ها مثل بن سرخ و جاشیر در برخی مناطق کاملا از بین رفته است.

سجادیان تاکید کرد:ساختار برخی گیاهان دارویی و خوراکی خودور به گونه‌ای است که پیاز یا ریشه گیاه آن‌ها در محیط‌های غیرطبیعی قابلیت تکثیر ندارد. به این معنی که ریشه این گیاهان را نمی‌توان در مزارع یا گلخانه تکثیر داد. البته برخی از گونه‌ها هم قابلیت کشت در مزارع و شرایط گلخانه‌ای دارد، که با آموزش جوامع محلی، کشاورزان هم می‌توان این گونه‌ها را احیا کرد هم باعث ایجاد درآمد پایدار برای روستاییان شد.

سجادیان در ادامه با تاکید بر ضرورت آموزش جوامع محلی برای حفظ گیاهان خوراکی و دارویی اظهارکرد: جوامع محلی باید بتوانند از این گیاهان تخم‌گیری کنند و در مناطقی که شرایط مناسب رشد گیاه را دارد آن را کشت کنند. متاسفانه در حال حاضر شاهد هستیم که برخی افراد گیاه را از ریشه می‌کنند و نمی‌گذارند که به مرحله تخم‌ریزی برسد.

وی تاکید کرد:رفتار‌های قهری پس از بوته کنی جوابگو نیست، باید قبل از بوته کنی آموزش‌های لازم داده شود یعنی در کنار مقوله فرهنگ سازی، آموزش شیوه درست چیدن، مناطق مستعد و دارای این گونه‌ها با همکاری و توسط مردم قرق شود وهمچنین گونه‌های در حال انقراض در در این مناطق کشت شوند، تا هم مردم از این امر منتفع شوند وهم گونه‌ها حفاظت شوند.

سجادیان گفت:بطور کلی باید به سمت معیشت‌های جایگزین و‌پایدار رفت تا ضمن کسب درآمد، وابستگی مردم نسبت به درآمد‌های بوته کنی و ناپایدار از طبیعت کمتر شود.

درمجموع و همانگونه که اشاره شد آموزش جوامع محلی، قرق مناطق مستعدباهمکاری مردم، رفتن به سمت معیشت پایدار وبطور کلی فرهنگ سازی لازم بهترین راهبرد در این موضوع مهم به جای رفتاری قهری وقانونی برای حفظ گیاهان دارویی وخوراکی است.

گزارش از یاسر سجادپور

انتهای پیام/س