به گزارش  حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، به نقل از وزارت بهداشت، خودمراقبتی عملی است که در آن، هر فردی از دانش، مهارت و توان خود به عنوان یک منبع استفاده می‌کند تا به طور مستقل از سلامت خود مراقبت کند.

منظور از به ور مستقل، تصمیم‌گیری درباره خود و با اتکا به خود است؛ البته این تصمیم گیری می‌تواند شامل مشورت و کسب کمک تخصصی یا غیرتخصصی از دیگران (چه متخصص و چه غیرمتخصص) نیز باشد.

اگرچه خودمراقبتی، فعالیتی است که مردم برای تامین، حفظ و ارتقا سلامت خود انجام می‌دهند، اما گاهی این مراقبت به فرزندان، خانواده، دوستان، همسایگان، هم محلی‌ها و همشهریان آن‌ها نیز گسترش می‌یابد.

در تعریف خودمراقبتی پنج ویژگی مستتر نهفته است؛ رفتاری است داوطلبانه، فعالیتی است آموخته شده، حق و مسئولیتی است همگانی برای حفظ سلامت خود، خانواده و نزدیکان، بخشی است از مراقبت‌های نوزادان، کودکان، نوجوانان و سالمندان و اینکه بزرگسالانی که قادر به خودمراقبتی نیستند، نیازمند دریافت مراقبت‌های بهداشتی از ارائه دهندگان خدمات اجتماعی یا بهداشتی خواهند بود.

تفاوت خودمراقبتی، خود مدیریتی و خوداتکایی

تفاوت بین سه واژه خودمراقبتی، خود مدیریتی و خوداتکایی بسیار مهم است؛ خودمراقبتی به مسئولیت پذیری افراد در مقابل سلامت خود از طریق اتخاذ سبک سالم زندگی، تدبیراندیشی جهت جلوگیری از رخداد حوادث و بیماری ها، نگهداری و استفاده صحیح از دارو‌های بدون نسخه (OTC) در بیماری‌های جزیی و مراقبت بهینه بیماری‌های مزمن اطلاق می‌شود.

محتوای خودمراقبتی را می‌توان بر حسب گروه هدف، نیاز‌های خاص آن‌ها و راه‌های مختلف برآورده ساختن نیاز‌ها تغییر داد؛ برای مثال می‌توان برنامه خودمراقبتی برای مدیریت بیماری دیابت در بزرگسالان، کاهش اعتیاد به سیگار در نوجوانان و یا صد‌ها موضوع متنوع دیگرا طراحی کرد و در آن برنامه از روش‌ها یا قالب‌های گوناگون سود برد.

بیشتر انسان‌ها قسمت عمده جوانی خود را در سلامت کامل سپری می‌کنند، اما همه ما گهگاه به بیماری‌های خفیف و گذرا مبتلا می‌شویم؛ گاهی از بیماری‌های حاد رنج می‌بریم و گاهی در دوران میانسالی و سالمندی، با بیماری‌های مزمن دست و پنجه نرم می‌کنیم. خودمراقبتی در تمام طیف سلامت و بیماری معنی پیدا می‌کند و مراقبت‌های بهداشتی در طیفی قرار می‌گیرند که دامنه آن از خودمراقبتی ۱۰۰ درصد (مثل مسواک زدن منظم روزانه) تا مراقبت حرفه‌ای ۱۰۰ درصد (مث جراحی اعصاب) متغیر است. بخشی از ناخوشی‌های جزئی، بیماری‌های مزمن و بیماری‌های حاد، نیازمند مراقبت‌های پزشکی حرفه است و هدف خودمراقبتی به این موضوع توجه دارد که بخش حرفه‌ای مراقبت از این بیماری‌ها را به حداقل برساند.

انوع خودمراقبتی را می‌توان در چهار گروه کلی شامل خودمراقبتی برای حفظ سلامت، خودمراقبتی در ناخوشی‌های جزیی، خودمراقبتی در بیماری‌های مزمن و خودمراقبتی در بیماری‌های حاد تعریف کرد.

مطالعه‌ای در سال ۱۳۸۲ نشان داد که بخش عمده سال‌های از دست رفته عمر در کشور ما به دلیل مرگ زودرس و معلولیت ناشی از حوادث، بیماری‌های روانی و اختلالات رفتاری و همچنین بیماری‌های قلبی است. کاهش بار این بیماری‌ها قطعا مستلزم ارتقا سطح آگاهی مردم و تغییر رفتار سلامت آن‌هاست. منبع بیشتر اطلاعات مردم در حوزه سلامت معمولا نشریات، اینترنت و تلویزیون است، این در حالی است که متاسفانه فقط بخش کوچکی از این اطلاعات، مستند و قابل اعتماد هستند.

خودمراقبتی در بیماری‌های جزئی بخش عمده‌ای از بیماری‌های را بیماری‌های جزیی تشکیل می‌دهند؛ بیماری‌هایی که در مدتی کوتاه، بدون درمان یا با درمان‌های خانگی ساده، بهبود می‌یابند. مطالعه‌ای در انگلستان نشان داد که حدود ۲۰ درصد از مراجعات به پزشکان و مراکز درمانی، مربوط به بیماری‌های جزئی است در حالی که بخش عمده‌ای از این بیماری‌ها توسط خود مردم قابل مراقبت است. در این موارد، ارائه اطلاعات کیفی مکتوب در ویزیت‌ها می‌تواند از ویزیت‌های مجدد و بستری‌های بیمارستانی پیشگیری کند. در انگلستان حدود دو سوم از مشاوره‌های پزشکان عمومی که منجر به تجویز دارو می‌شود، بدون دارو یا با استفاده از دارو‌های بی نیاز از نسخه پزشک، قابل درمان است. توصیه‌های خود مراقبتی در چنین مواردی می‌تواند مردم را توانمند کند تا به طور مناسبی مشکل خود را حل کرده و از دریافت دارو‌های غیر ضروری اجتناب کنند.

خودمراقبتی در بیماری‌های مزمن، چالش نظام‌ سلامت در قرن حاضر

خودمراقبتی در بیماری‌های مزمن به عنوان چالش اصلی نظام‌های سلامت در قرن حاضر مطرح شده اند. امروزه اپیدمی بیماری‌های غیر واگیر، بالاترین علت مرگ و میر در جهان است. حدود ۸۰ درصد از مراجعات سرپایی در انگلستان و ۷۵ درصد از هزینه‌های نظام سلامت در آمریکا، مربوط به بیماری‌های مزمن است. امروزه پاسخگویی به این حجم از خدمات مورد انتظار در مراقبت بیماری‌های مزمن، اولویتی کلیدی برای بخش سلامت محسوب می‌شود و حمایت از خودمرقبتی در بیماری‌های مزمن، جزیی اساسی از این کار است. یافته‌های پژوهشی نشان داده است که خودمراقبتی در بیماری‌های مزمن می‌تواند تا حد زیادی استغاده از منابع نظام ارائه خدمات سلامت را کاهش دهد، به طوری که نتیجه آن، ۴۰ درصد کاهش در مراجعه به پزشکان عمومی، ۱۷ درصد کاهش در مراجعه به پزشکان متخصص، ۵۰ درصد کاهش در مراجعه به مراکز اورژانس، ۵۰ درصد کاهش در بستری بیمارستانی و ۵۰ درصد کاهش در روز‌های غیبت از کار خواهد بود.

مزایای آموزش‌های خودمراقبتی در بیماری‌های دیابت، آسم و سایر بیماری‌های مزمن نیز به طور معنی داری به اثبات رسیده است. مطالعات متعددی نشان داده اند که خودمراقبتی مهمترین شکل مراقبت اولیه در کشور‌های توسعه یافته و در حال توسعه است؛ برای نمونه، مبتلایان به دیابت به طور متوسط در طول یک سال حدود سه ساعت با یک متخصص بهداشتی در تماس هستند و ۸۷۵۷ ساعت باقی مانده را با استفاده از همان توصیه‌هایی که در آن سه ساعت گرفته اند یا با استفاده از مهارت‌های خودمراقبتی می‌گذرانند.

خودمراقبتی، گام اول سلامت است؛ گام اول سلامت، همین است که ما یاد بگیریم خودمان از خودمان مراقبت کنیم. بین ۶۵ تا ۸۵ درصد از مراقبت‌هایی که به سلامت ما منجر می‌شود، محصول همین خودمراقبتی است؛ یعنی فعالیت‌هایی که خود یا خانواده مان برای حفظ یا ارتقا سلامت مان، پیشگیری از ابتلای مان به بیماری، درمان بیماری مان یا کاهش عوارض آن انجام می‌دهیم. بین اعضای خانواده، معمولا مادران مهم‌ترین نقش مراقبتی را بر عهده دارند.

انتهای پیام/