به گزارش خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران، برخی افراد به طور مرتب به مطب‌های پزشکان مختلف مراجعه می‌کنند و قسمتی زیاد از عمر خود را در مطب‌ پزشکان یا آزمایشگاه‌های گوناگون می‌گذرانند؛ با وجود اینکه همه آزمایش‌های بالینی بر سلامت‌ آن‌ها گواهی می‌دهد و پزشک به آنها می‌گوید سالم هستند، اما باز هم دغدغه ابتلا به بیماری خاص را دارند، این افراد به اختلال خودبیمارانگاری یا هیپوکندریا مبتلا هستند، برای بررسی علائم این اختلال و اینکه این اختلال در چه افرادی شایع است با محمدرضا خدایی روانپزشک و فرزانه آبروشن دکترای تخصصی روانشناسی و مدرس دانشگاه گفت‌وگو‌ کرده‌ایم که در ادامه مشروح آنها را می‌خوانید.

اختلال خودبیمارانگاری چیست؟

محمدرضا خدایی روانپزشک در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران، درباره اختلال خودبیمارانگاری یا هیپوکندریا اظهار کرد: خودبیمارانگاری نوعی اختلال در تفکر فرد است؛ به این معنی که نوع نگاه و نگرش مغز و فکر انسان به علائم بیماری‌های جسمانی متفاوت است بنابراین تفسیر‌های مغز حاصل از علائم بدنی با تفسیر‌هایی که در انسان‌ها یا افراد عادی مشاهده می‌شود، متفاوت است.

وی بیان کرد: خودبیمارانگاری جزو اختلالات وسواسی طبقه‌بندی می‌شود، در این اختلال فرد اعتقاد نسبی پیدا می‌کند که دچار بیماری شده است؛ علی‌رغم اینکه گاهی همه آزمایش‌ها و معاینات بالینی خلاف این را ثابت می‌کند، شخص مبتلا به هیپوکندریا به شکل بیمار و وسواس‌گونه (نه به شکل توهم‌گونه) اعتقاد نسبی پیدا می‌کند که دچار بیماری جدی شده است و اگر پزشکان، آزمایش‌ها یا عکس‌های رادیولوژی بر سلامت او گواهی دهند، او این‌ها را واقعی نمی‌داند بلکه می‌گوید نظر پزشک اشتباه است یا آزمایش‌ها دچار خطا شده‌اند.

بیشتر بخوانید: تمام نکات خودبیمارانگاری یا هیپوکندر + راه‌های تشخیص

این روانپزشک افزود: اختلال خودبیمارانگاری ریشه در تفکر فرد دارد، علی‌رغم اینکه جسم بیمار نیست اما اختلال به شکلی وسواس‌گونه ذهن فرد را به خود مشغول می‌کند.

 میزان شیوع اختلال خودبیمارانگاری در جامعه چقدر است؟

خدایی تأکید کرد: میزان شیوع اختلال خودبیمارانگاری مشابه فراوانی اختلالات وسواسی است و یک درصد از افراد جامعه را به خود اختصاص می‌دهد، این اختلال با اینکه شیوعی بالا ندارد، اما بار بیماری بالا دارد به این معنی که ذهن و فکر فرد را درگیر و مشغله ذهنی برای او ایجاد می‌کند؛ این مشغله ذهنی باعث می‌شود که او به پزشکان متعدد مراجعه کند تا فردی بالاخره تأیید کند که او بیمار است.

وی تصریح کرد: فرد مبتلا به اختلال خودبیمارانگاری قادر به انجام فعالیت‌های عادی زندگی روزمره خود نیست، زیرا این اختلال فکر شخص را دائم درگیر می‌کند.

اختلال خود بیمار انگاری در چه سنی شایع است؟

این روانپزشک گفت: اختلال خودبیمارانگاری در مردان بیشتر در سن ۳۰ سالگی و در زنان در سنین ۳۲ تا ۳۵ سالگی اتفاق می‌افتد، اما ممکن است این اختلال در سنین بالاتر یا پایین‌تر نیز دیده شود، این اختلال در افرادی که زمینه وسواس فکری را دارند در سنین پایین‌تر رخ می‌دهد و افت عملکرد شغلی و تحصیلی را برای اشخاص به همراه دارد، شیوع اختلال خودبیمارانگاری در بین زنان و مردان به‌طور میانگین مساوی است، اما گاهی اوقات برخی آمار‌ها نشان می‌دهند که شیوع این اختلال در مردان کمی بیشتر است.

 اختلال خودبیمارانگاری با چه بیماری‌های دیگر می‌تواند همراه باشد؟

خدایی اظهار کرد: اختلال خودبیمارانگاری معمولاً همراه با افسردگی و اختلالات وسواسی و اضطرابی دیده می‌شود.

 مؤثرترین روش‌های درمان اختلال خودبیمارانگاری

وی درباره مؤثرترین روش‌های درمان اختلال خودبیمارانگاری بیان کرد: درمان این اختلال باید به شکل تیمی انجام شود، درمان دارویی هیپوکندریا مشابه درمان وسواس است، این اختلال به علت اینکه مزمن بوده ممکن است به مدت یک سال یا گاهی بیشتر طول بکشد، مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری ممکن است به شکل صد درصد بهبود پیدا نکنند بنابراین این بیماران باید صبر پیشه کنند.

خدایی یادآوری کرد: برای درمان بهتر اختلال خودبیمارانگاری، در کنار درمان‌های دارویی، روان درمانی‌های فردی، خانوادگی، رفتار درمانی و گاهی بر حسب شدت اختلال روان درمانی‌های پویشی (روان درمانی‌های انگیزشی) برای مبتلایان به این اختلال پیشنهاد می‌شود، مددکاری و کار درمانی هم برای افزایش تمرکز و توجه مبتلایان به این اختلال مفید است.

بیشتر بخوانید: یک "وسواس" فکری که بیمارتان می‌کند

اختلال خودبیمارانگاری

همچنین در ادامه فرزانه آبروشن دکترای تخصصی روانشناسی و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران، درباره اختلال خودبیمارانگاری اظهار کرد: خودبیمارانگاری اختلالی است که در گذشته به آن هیپوکندریا می‌گفتند، هیپوکندریا در قدیم در دسته اختلالات سوماتوفرم (بیماری‌های بدنی شکل) جای می‌گرفت، فرد مبتلا به هیپوکندریا دارای علائم بدنی است، اما علل بدنی ندارد، برخی مبتلایان به هیپوکندریا علائم جدی بدنی دارند، اما این نشانه‌ها آن‌قدر جدی نیستند، بنابراین آنها بزرگ‌نمایی می‌کنند.

وی بیان کرد: امروزه افرادی که علائم جدی بدنی دارند در گروه اختلالات سوماتیک سمپتوم (اختلالات علائم بدنی) قرار می‌گیرند و اشخاصی که علائم جدی بدنی ندارند در دسته اختلالات اضطراب بیماری جای می‌گیرند.

این دکترای تخصصی روانشناسی افزود: ۸۰ درصد افرادی که در گذشته به آنها مبتلا به هیپوکندریا می‌گفتند در دسته اختلالات سوماتیک سمپتوم قرار می‌گیرند، مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری ترس و اضطرابی شدید در مورد ابتلا به بیماری خاص دارند، بنابراین این افراد پیوسته در حال بررسی بدن خود و انجام آزمایش‌های گوناگون هستند.

آبروشن تأکید کرد: اختلال خودبیمارانگاری ناشی از اضطراب بوده بنابراین مشکلات جسمانی که شخص به آنها دچار شده است، از اضطراب فرد نشئت می‌گیرد.

چگونه اختلال خودبیمارانگاری را در افراد تشخیص دهیم؟

وی تصریح کرد: اشخاصی مبتلا به اختلال خودبیمارانگاری هستند که حداقل به مدت ۶ ماه دچار ترس و اضطراب شدید در مورد ابتلا به بیماری خاص باشند.

بیشتر بخوانید: مراقب باشید خود بیمار پنداری بیمارتان نکند

نحوه برخورد پزشک با فرد مبتلا به اختلال خودبیمارانگاری چگونه باید باشد؟

این دکترای تخصصی روانشناسی گفت: پزشکان با مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری باید محترمانه برخورد بنابراین پزشکان نباید آنها را مسخره و به آنها توهین کنند، پزشکان همچنین نباید آزمایش‌های متعدد برای این بیماران بنویسند.

آبروشن اظهار کرد: مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری هیچ تمایلی ندارند که به روانپزشکان یا روانشناسان مراجعه کنند بنابراین پزشکان باید به تدریج این بیماران را برای رفتن پیش روانپزشک یا روانشناس ترغیب و آنها را به ورزش کردن هم تشویق کنند، زیرا انجام حرکات ورزشی میزان هورمون کورتیزول (هورمون استرس) را کاهش می‌دهد بنابراین فرد به آرامش می‌رسد.

وی بیان کرد: اگر پزشک فرد مبتلا به اختلال خودبیمارانگاری را مسخره کند در این صورت بیمار نسبت به پزشک بی اعتماد می‌شود و به پزشکی دیگر مراجعه می‌کند بنابراین بیماری شخص وخیم‌تر می‌شود.

این دکترای تخصصی روانشناسی افزود: درمان اختلال خودبیمارانگاری باید به شکل گروهی باشد، به علت اینکه این اختلال ریشه در اضطراب و افسردگی دارد بنابراین بیمار باید به روانپزشک مراجعه و احتمالا دارو مصرف کند البته مراجعه به روانشناس هم در کنار درمان دارویی برای شخص مبتلا مفید است، روانشناس به کمک درمان شناختی-رفتاری (CBT) آگاهی و بینش فرد مبتلا به اختلال خودبیمارانگاری را افزایش می‌دهد، شخص دچار این اختلال باید از استعمال دخانیات مانند سیگار و مصرف مشروبات الکلی هم خودداری کند.

آبروشن تأکید کرد: مبتلایان به اختلال خودبیمار انگاری باید تن‌آرامی و ورزش را جزو فعالیت‌های روزانه خود قرار دهند، خانواده این افراد هم باید از آنها حمایت لازم را بکند، اشخاص دچار این اختلال باید به کمک روان‌شناس افکار اتوماتیک (خودآیند) منفی خود را شناسایی و افکار خودآیند مثبت را جایگزین آنها کنند.

وی تصریح کرد: روان‌شناس یا درمانگر باید اعتماد فرد مبتلا به اختلال خودبیمارانگاری را به خود جلب کند، زیرا اعتمادسازی نقشی مهم در روند درمان بیمار دارد، طول درمان اختلال خودبیمارانگاری بستگی به شدت اختلال دارد، گاهی اختلال خفیف بوده بنابراین با چند جلسه درمان شناختی-رفتاری (CBT) شخص بهبود پیدا می‌کند، در برخی موارد هم این اختلال آنقدر مزمن شده که درمان آن یک سال طول می‌کشد.

این دکترای تخصصی روان‌شناسی گفت: اختلال خودبیمارانگاری ناشی از اضطراب و استرس است بنابراین روان‌شناس یا درمانگر باید فرد مبتلا به این اختلال را کمک کند تا بتواند اضطراب خود را کنترل کند، برخی اوقات مشکلات قابل حل نیستند بنابراین در این مواقع فرد باید نسبت به مشکل خود پذیرش پیدا کند، اضطراب می‌تواند به اختلال خودبیمار انگاری، اختلال اضطراب فراگیر (GAD) یا اختلال وسواس اجباری (OCD) تبدیل شود.

آبروشن اظهار کرد: اگر مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری به سراغ درمان نروند احتمال این وجود دارد که به مواد مخدر اعتیاد پیدا کنند، از سوی دیگر مصرف دارو‌های اضافی که لازم نیست، تأثیر‌اتی مخرب را در این افراد دارد.

وی بیان کرد: مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری به ۲ دسته کلی تقسیم بندی می‌شوند، دسته نخست افرادی هستند که وقتی به پزشک مراجعه می‌کنند و پزشک به آنها می‌گوید که مبتلا به بیماری خاص نیستند، ناراحت می‌شوند و اصرار می‌کنند که آزمایش‌های گوناگون را پیش بهترین مختصصان انجام دهند، مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری وقتی به پزشک مراجعه می‌کنند سپس آزمایش‌های کامل می‌دهند و پزشک به آنها می‌گوید که دچار بیماری خاص نیستند در بازه‌ای از زمان احساس آرامش می‌کنند بنابراین افرادی که با وجود صحبت پزشک مبنی بر سالم بودن آن‌ها اصلاً احساس آرامش نمی‌کنند، مبتلا به اختلال خودبیمارانگاری نیستند این اشخاص مبتلا به اختلال هذیان هستند.

این دکترای تخصصی روان‌شناسی افزود: دسته دوم مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری افرادی هستند که به پزشک مراجعه نمی‌کنند، زیرا می‌ترسند که پزشک به آنها بگوید که حالشان بسیار وخیم است، این افراد وضعیتی بدتر نسبت به دسته نخست دارند.

آبروشن تأکید کرد: روانشناسان گاهی برای پیدا کردن ریشه اضطراب در مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری از تکنیک تداعی آزاد استفاده می‌کنند، همچنین در مواقعی که بیمار مقاوم است و نمی‌توان به سادگی ریشه اضطراب را جست‌وجو کرد، استفاده از روش هیپنوتراپی هم مفید است.

وی درباره شیوع اختلال خودبیمارانگاری در جهان تصریح کرد: طبق آمار جهانی چهار تا ۶ درصد از افرادی که به مطب پزشکان مراجعه می‌کنند، مبتلا به اختلال خودبیمار انگاری هستند، شخصی مبتلا به این اختلال است که حداقل به مدت ۶ ماه ترس و اضطراب شدید درباره ابتلا به بیماری خاص داشته، اما در طول این مدت علائم آزمایشگاهی نداشته باشد.

این دکترای تخصصی روانشناسی گفت: مبتلایان به اختلال خودبیمار انگاری اغلب بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سال هستند بنابراین این اختلال در سنین زیر ۳۰ سالگی شایع است.

آیا اختلال خودبیمارانگاری قابل پیشگیری است؟

آبروشن اظهار کرد: اختلال خودبیمارانگاری قابل پیشگیری نیست، مبتلایان به این اختلال اغلب افکار وسواسی دارند بنابراین اشخاصی که به اختلال خودبیمارانگاری دچار هستند و پیش پزشک می‌روند، پزشک اغلب برای آنها دارو‌هایی را تجویز کرده که مبتلایان به اختلالات وسواسی آنها را مصرف می‌کنند.

وی یادآوری کرد: روانشناس یا درمانگر به فرد مبتلا به اختلال خودبیمارانگاری تمریناتی را می‌دهد که این تمرینات بسته به شدت این اختلال ممکن است تا ۱۲ جلسه نیز طول بکشد، گروه درمانی هم به درمان اختلال خودبیمارانگاری کمکی شایان می‌کند.

انتهای پیام/

گزارش از پگاه آقایی