به گزارش  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان ،  تالاب‌ها یکی از مهمترین اکوسیستم‌های طبیعی هستند که سه درصد از سطح کره زمین را به خود اختصاص داده اند.

به گفته صاحبنظران، از سال ۱۹۷۰ تاکنون ۳۵ درصد از تالاب‌های جهان خشک شدند که گاز متصاعد شده از آن‌ها چیزی معادل ۱۰ درصد انتشار گاز‌های گلخانه‌ای ناشی از سوخت‌های فسیلی است و بر این اساس تاثیر زیادی بر تغییر اقلیم دارند.

ایران کشوری خشک و نیمه خشک است و ۱.۸ دهم درصد مساحت آن را تالاب تشکیل می‌دهد.

دریاچه‌های پریشان و ارومیه، تالاب‌های کمیجان، گاوخونی، انزلی، شادگان، هامون، شورگل و امیرکلایه نمونه‌هایی از تالاب‌های پر اهمیت کشور هستند که برخی در سال اخیر از مرگ نجات یافتند، اما شماری در شرایط نامناسبی به سرمی برند.

در حال حاضر به گفته مسوولان، ۶ تالاب ایران در وضعیت قرمز به سر می‌برند، تالاب‌های انزلی، هامون، نیریز و کمجان، شورگل، یادگارلو و درگه سنگی جزو این تالاب‌ها هستند، البته بر اساس گزارش‌ها تالاب انزلی در صف خروج از این فهرست می‌باشد.

بنابه اظهار کارشناسان، احیای هر یک از این تالاب‌ها و بازگشت به شرایط یک یا دو دهه قبل آن‌ها نیازمند بیش از دو یا سه دهه زمان است.

بر اساس آمار موجود، از ۸۴ تالاب مهم و مطالعه شده در ایران، ۳۱ تالاب بتدریج تمام و یا قسمتی از مساحت خود را از دست داده و یا به منشاء گرد و غبار تبدیل شده است.

برآیند گزارش‌ها نشان می‌دهد به رغم همه تلاش‌ها به نظر می‌رسد، گام‌های موثر برداشته شده در این زمینه کافی نبوده چرا که هشدار‌ها در خصوص وضعیت تالاب‌ها هنوز ادامه دارد، تنش‌های آبی در مناطقی که تا پیش از این از جریان تالاب‌ها تغذیه می‌کردند، گواهی بر این ادعا است، این تنش‌ها در مناطق مرکزی کشور بیشتر بوده است.

کارشناسان معتقدند تالاب‌ها اصلی‌ترین و مهمترین زیست بوم‌های محیط زیست به شمار می‌روند که چند سالی است با بحران خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند، تامین غذا و آب، پاکسازی و تلطیف هوا، جذب آلاینده ها، کنترل سیلاب و خشکسالی، ذخیره کربن، تعدیل خرده اقلیم ها، مصارف شیلات، رونق گردشگری، حفظ فرهنگ‌های بومی و حفظ گونه‌های زیستی گیاهی و جانوری گوشه‌ای از کارکرد‌های این زیست بوم‌های مهم به شمار می‌رود.

تالاب‌ها همچنین در ثبات سطح آب‌های زیرزمینی، تامین منابع آبی تالاب‌های پایین دست، جلوگیری از نفوذ آب‌های شور، کنترل باد‌های سخت و نمکی و رسوب زدایی از آب‌ها نقش پررنگی دارند که به طور حتم اخلال در چرخه زیستی تالاب‌ها هر یک از این کارکرد‌ها را به مخاطره انداخته و محیط زیست اطراف را دچار بحران می‌سازد.

افزایش بی رویه سطح کشت اراضی حوضه‌های آبریز بالا دست، دریاچه‌ها و تالاب ها، کاهش آب ورودی به تالاب ها، اجرای طرح‌های توسعه‌ای نظیر راهسازی و خطوط انتقال نیرو، ورود انواع آلاینده ها، شکار و صید غیرمجاز و بی‌رویه و برداشت‌های علوفه و سایر محصولات تالابی، تغییرکاربری اراضی تالابی برای امور کشاورزی، تغییر اقلیم و خشکسالی، حذف حق آبه‌های طبیعی و فقر اقتصادی و فرهنگی و تصرف اراضی از جمله چالش‌هایی است که تالاب‌ها را به خطر انداخته است.

به گفته مسوولان، در زمان حاضر معاش ۷۰ هزار نفر در اطراف تالاب هامون، ۱۲ هزار نفر در هورالعظیم و پنج هزار نفر در شادگان به این تالاب‌ها وابسته است.

صاحبنظران هشدار داده اند تالاب که خشک شود، ساکنان اطراف آن کوچ را پیشه می‌کنند و به شهر‌های بزرگ و پرآب مهاجرت می‌کنند، صنعت کشاورزی و شیلات در این مناطق به گوشه‌ای رفته و دیگر کشاورزی امکان پذیر نخواهد بود. تالاب که نباشد فرهنگ بومی منطقه همراه با ساکنان آن کوچ خواهد کرد و در دل فرهنگ‌های دیگر نابود می‌شود، ریزگرد‌ها از بستر خشک تالاب به هوا برخاسته و در ریه نه تنها ساکنان محلی بلکه مناطق دوردست نشین جا خوش می‌کنند. تالاب که نباشد، زندگی نیست، حیات معنا ندارد و سرزمین خشک بر جای مانده دیگر پذیرای هیچ انسان و گیاه و حیوانی نخواهد بود.

با توجه به اهمیت موضوع، شهر رامسر در شمال ایران در دوم فوریه سال ١٩٧٠ زادگاه یک کنوانسیون بین المللی با هدف حفاظت از تالاب‌های جهان شد که به کنوانسیون رامسر معروف است، در آن سال، ۱۸ کشور به آن پیوستند و امروز ١٧٠ کشور عضو این کنوانسیون هستند همچنین ۲ هزار و ۳۳۷ تالاب جهان در آن به ثبت رسیده است.

ایران هم ۲۴ عنوان در قالب ۳۵ تالاب را در این کنوانسیون به ثبت رسانده است؛ یک و نیم میلیون هکتار از سه میلیون هکتار تالاب‌های کشور در کنوانسیون رامسر ثبت شده است، اگرچه شروع آینده نگری در خصوص این بخش مهم طبیعت از ایران بود، اما ما بین ۱۷۰ کشور عضو این کنوانسیون، تاکنون نتوانستیم سهمی در مدیریت تالاب‌ها داشته باشیم.

این کنوانسیون قدیمی‌ترین معاهده بین المللی، با تاکید بر حفاظت از طبیعت در جهان است که کشور‌های عضو را ملزم به تعیین و حفظ تالاب‌های با اهمیت بین المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آن‌ها می‌نماید.

  توسعه ناپایدار تیر خلاص بر قلب تالاب‌ها

دبیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران گفت: اگر قرار است تالاب‌ها را حفظ کنیم و خدمات و کارکرد‌های این حوضه آبی طولانی مدت ادامه یابد باید مراقب حریم اکولوژیک آن‌ها باشیم.

ابوالفضل آبشت افزود:، چون کشور ما گرم و خشک است از این رو کاهش سطح تالاب‌ها در تابستان طبیعی است، تالاب‌هایی داریم که در یک سال کامل خشک می‌شوند، چون بارندگی نیست، اما همان تالاب در یک سال بارانی آبگیری می‌شود، بنابراین باید شرایط تالاب را ببنیم بعد تصمیم بگیریم، اگر حد بستر تغییر کند خیلی اتفاقات دیگری خواهد افتاد مثل این می‌مانند که داریم به خودمان می‌قبولانیم که نمی‌توانیم این تالاب را حفظ و یا احیا کنیم پس دیگر تلاش نکنیم.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، توسعه ناپایدار را عامل عمده به مخاطره افتادن تالاب‌ها و دریاچه‌های ایران عنوان کرد و گفت: توسعه ناپایدار بیشترین بار را روی دوش منابع طبیعی انداخته است در حالی که در سایر کشور‌های توسعه یافته و پیشرفته بار توسعه اقتصادی بر بخش هایی، چون خدمات و فناوری گذاشته می‌شود.

آبشت ادامه داد: اگر دست روی دست بگذاریم، زیست بوم‌های بسیاری را از دست می‌دهیم که منابع تغذیه بسیاری از افراد، گیاهان و حیوان‌ها هستند.

این مسئول سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه به پیامد‌های از بین رفتن تالاب‌ها اشاره و اضافه کرد: تالاب‌ها که از بین روند انواع بیماری‌های پوستی و تنفسی به سراغ ساکنان بومی و حتی نقاط دیگر خواهد آمد، معیشت اقتصادی جوامع محلی به مخاطره افتاده و مردم دیگر منبعی برای کسب درآمد نخواهد داشت چرا که تالاب‌ها اصلی‌ترین منابع درآمدزایی مردم محلی در مناطق به شمار می‌روند.

  نقش برجسته جوامع محلی در احیای تالاب‌ها

آبشت، الگوبرداری از مدیریت کشور‌های خارجی را در کنترل بحران‌های زیست محیطی نظیر آنچه در دریاچه ارومیه رخ داد، راهکار مناسبی برای نجات تالاب‌ها ذکر کرد و گفت: در زمینه احیای تالاب‌ها نخستین نگاه‌ها به سمت بومیان ساکن و جوامع محلی است.

آبشت، با اشاره به برنامه و اقدامات دفتر حفاظت از تالاب‌ها عنوان کرد: در تلاش برای مدیریت زیست بومی ۱۸ تالاب مهم کشور هستیم. ما به دنبال گسترش این نگاه هستیم که تمام ذینفعان برای حفظ و احیای محیط زیست مشارکت داشته باشند. کمیته‌های محلی نقش پررنگی در حفاظت و احیای تالاب‌ها ایفا می‌کنند. در حفظ و نگه داری این زیست بوم‌های مهم، عملکرد‌های جزیره‌ای نتیجه‌ای در برنخواهد داشت بلکه همکاری و همیاری سازمان و ارگان‌های مختلف در کنار کمک جوامع محلی اصلی‌ترین راه حفظ تالاب‌ها و دریاچه‌ها است.

 قانون جامع حفاظت از تالاب‌ها در دولت یازدهم

مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه حفظ و حراست از تالاب‌ها از اولویت‌های زیست محیطی دولت است، مهرماه سال جاری در نشست برنامه ریزی اجرای برنامه‌های مدیریت جامع تالاب‌های کشور، افزود: برای نخستین بار حقابه تالاب‌ها در دولت یازدهم به رسمیت شناخته شد.

'مسعود باقرزاده کریمیگ افزود: پیش از این آب موجود در کشور برای بخش‌های آشامیدنی، کشاورزی و صنعت تخصیص می‌یافت، اما در دولت یازدهم حقابه محیط زیست آن هم با اولویت دوم یعنی بعد از آب آشامیدنی تعیین شد که نشان از آگاهی دولت نسبت به اهمیت حفظ محیط زیست دارد.

وی بیان کرد: برای حفاظت از تالاب‌ها نیازمند وضع قانون جدید بودیم که دراین راستا دولت یازدهم آیین نامه اجرایی حفاظت و مدیریت تالاب‌ها را مصوب و با حمایت مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و برای اولین بار قانون جامع حفاظت از تالاب‌ها شکل گرفت.

مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: طبق ماده یک این قانون هر نوع تخریب تالاب‌ها ممنوع بوده و برای حراست، حفاظت و ارتقای آن باید به مواردی از جمله رویکرد مدیریت زیست بومی و تامین حقابه آن توجه داشت.

وی با بیان اینکه تالاب‌ها مختص منطقه خاصی نیستند بلکه ارزش بین المللی دارند، اضافه کرد: تالاب‌ها ارزش منطقه ای، ملی و جهانی دارند و برای موفقیت باید جهانی فکر کرد و منطقه‌ای عمل کرد.

وی با بیان اینکه تنوع زیستی را نمی‌توان با ارزش مادی قیمت گذاری کرد، اظهارداشت: از بین بردن تالاب‌ها در واقع از بین بردن ارزش‌های بین المللی است.

به گفته باقرزاده، محیط زیست و تنوع زیستی را عده‌ای فدای منافع خود می‌کنند در حالی که اگر این روند ادامه یابد در آینده نه چندان دور بشر با همه امکانات در آرزوی دیدن چشم انداز‌های زیبای طبیعی و محیط زیست خواهد بود.

 احیای تالاب‌ها نیازمند افزون بر ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار

معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در هفت بهمن امسال در حاشیه دیدار از تالاب گندمان شهرستان بروجن به ایرنا گفت: احیای تالاب‌های کشور بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.

'عیسی کلانتری' با بیان اینکه در ابتدا تالاب‌های انزلی و بختگان در دستور کار قرار گرفته است، تصریح کرد: امسال ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای احیای تالاب‌ها در نظر گرفته شد و پیش بینی می‌شود سال آینده نیز ۲۵۰ میلیارد ریال اعتبار به این حوزه تخصیص داده شود.

معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به مشکل گرد و غبار در کشور، اظهارداشت: گرد و غبارها  ناشی از سیاست‌های نادرست گذشتگان و رعایت نکردن حقابه زیست محیطی بوده که امسال ۱۵۰ میلیون دلار اعتبار از محل صندوق توسعه ملی به این امر اختصاص یافت.

 برای ۱۴ تالاب هنوز کاری انجام نشده است

به گفته معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست نیاز آبی ٢٧ تالاب در کشور مشخص و برای تامین به وزارت نیرو ابلاغ شده است.

'حمید ظهرابی'  افزود: همچنین نیاز آبی ٢٠ تالاب دیگر در دست مطالعه است و برای ١٤ تالاب نیز هنوز کاری انجام نشده است.

وی درباره تامین حقابه تالاب‌ها گفت: با توجه به شرایط منابع آلی کشور، برای تامین کامل حقابه تالاب‌ها فاصله زیادی داریم، اما برای اینکه این فاصله کاهش یابد سیستم نظارت و پایش را در برخی تالاب‌های کشور فعال کردیم تا بر اساس آن میزان آب تخصیص یافته را رصد کنیم.

وی ادامه داد: اولویت سازمان محیط زیست برای راه اندازی این سیستم دریاچه ارومیه است که بر اساس آن مشخص شد حدود ۵۳ درصد از آب تالاب‌های اقماری دریاچه به آن‌ها رسیده است.

ظهرابی تأکید کرد: بخش زیاد و مهمی از احیای تالاب‌ها به تامین منابع آبی برمی گردد که با وجود چالش‌هایی که در خصوص منابع آب در کشور وجود دارد برای رسیدن به این هدف نیازمند عزمی جدی هستیم تا مانع تخریب تالاب‌ها و احیای تالاب‌های خشک شده شویم.

وی با اشاره به وضعیت نامناسب برخی تالاب‌ها در بخش‌های مرکزی کشور گفت: اگر فشار خود را همچنان ادامه دهیم به طور قطع تمام تالاب‌های ما نابود خواهند شد، باید به وضعیت تالاب‌های مرکزی در کشور نگاه کنیم و تلاش کنیم تا دیگر تالاب‌ها به این سرنوشت دچار نشوند.

ظهرابی تاکید کرد: در راستای حفاظت و احیای تالاب‌ها اکنون برای ۱۴ تالاب کشور برنامه مدیریت زیست بومی تصویب شده، برنامه هفت تالاب تدوین شده و در مرحله تصویب است و برنامه ۶ تالاب نیز در مرحله تدوین قرار دارد که در این برنامه‌ها نقش و مشارکت جوامع محلی و ذینفعان بسیار پررنگ دیده شده است.

وی ادامه داد: برخی تالاب‌ها مانند گاوخونی در انتهای حوزه آبی قرار گرفته اند که تأمین حقابه این نوع تالاب‌ها بسیار دشوار است، اما برخی در ابتدای حوزه قرار دارند که مشکلی برای تأمین حقوق آن‌ها وجود ندارد. حیات برخی تالاب‌ها نیز متکی به منابع آب‌های زیرزمینی است.

ظهرابی تاکید کرد: حفاظت از محیط زیست اگر در تقابل با منافع مردم باشد شکست خواهد خورد و حفاظت پایدار شکل نمی‌گیرد شاید در زمان کوتاهی موفق شویم، اما در بلندمدت شکست می‌خوریم.

وی در ادامه به تفویض اختیار به ادارات کل استانی اشاره کرد و گفت: تفویض اختیار به ادارات کل استانی یکی از بهترین اقداماتی است که در زمان مدیریت فعلی سازمان حفاظت محیط زیست انجام شد.

وی با اشاره به ایجاد دفتر اکوسیستم‌های تالابی در سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در راستای ساختار فرابخشی درصدد ایجاد ستاد ملی احیای تالاب‌ها به ریاست معاون اول رئیس جمهور و دبیری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هستیم که مراحل پایانی تصویب را می‌گذراند.

ظهرابی بیان کرد: البته در این راستا، ستاد استانی در استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اصفهان، فارس و خوزستان تشکیل شده و فعالیت آن به ریاست استاندار انجام می‌شود.

 گاوخونی؛ تالاب رنجور و غریب ایران

تالاب گاوخونی که منطقه‌ای به وسعت ۴۷۶ کیلومتر مربع واقع در ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان در کنار شهر ورزنه و در مجاورت تپه‌های شنی واقع و ارتفاع آن از سطح دریا یکهزار و ۴۷۰ متر و بیشینه عمق آن ۱۵۰ سانتی متر است که بیش از یک دهه به جز یک مورد آنهم کوتاه مدت در سال ۹۵، آب را به خود ندیده است.

این تالاب در سال ۱۳۵۴ در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و نام آن در فهرست تالاب‌های بین المللی قرار گرفت که همواره یکی از زیستگاه‌های حیات وحش و پرندگان در فلات مرکزی ایران بود، اما اکنون خبری از موجودات زنده در آن نیست.

برخی از کارشناسان معتقدند اگر این تالاب منشاء گرد و غبار شود، آن‌ها سمی آلوده به فلزات سنگینی مثل سرب، روی و کادمیوم و سونامی کلرید و سدیم بوده و شهر اصفهان و استان‌های اطراف را تهدید می‌کند.

تالاب بین المللی گاوخونی یکی از تالاب‌های مشهور در جلگه مرتفع مرکزی ایران به شمار می‌آید، این تالاب که منطقه‌ای به وسعت ۴۷۶ کیلومتر مربع را پوشانده، در ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان در کنار شهر ورزنه و در مجاورت تپه‌های شنی واقع است.

این تالاب با داشتن منابع زیستی غنی، پناهگاهی برای پرنده‌های مهاجر است و با همه این ویژگی‌ها یکی از جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شود.

چند سالی است که بدلیل خشکسالی، تخصیص بیش از حد آب به صنایع و کشاورزی و تامین نکردن حقابه زاینده رود، آبی وارد این تالاب نشد تا اینکه در اوایل تیر سال ۱۳۹۴ با اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست، آب رودخانه زاینده رود دوباره به تالاب بین المللی گاو خونی رسید و این تالاب پس از ۱۰ سال آبگیری شد.

از سوی دیگر در چند سال اخیر توسعه نا‌متوازن استان اصفهان سبب ایجاد مشکلات و چالش‌های زیست محیطی بسیاری شامل آلودگی هوا، آلودگی آب، کم آبی، خشکی تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده رود و افت شدید آب‌های زیر‌زمینی شده است.

تالاب بین المللی گاوخونی در سال‌های اخیر بدلیل کاهش بارش‌ها در حوضه زاینده رود و برداشت بی رویه در این حوضه آبی، به منطقه‌ای خشک بدل شده است، این تالاب نقش عمده‌ای در اکوسیستم منطقه بویژه پراکنش ریزگرد‌ها تا کویر مرکزی ایران دارد.

 گرد و غبار تالاب گاوخونی به فلزات سنگین آلوده است

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان   اظهار کرد: وضعیت تالاب‌های کشور بخش عمده آن با مشکل رو به رو است و به طور تقریبی مشکلات آن‌ها شبیه هم است.

احمد جلالیان بیان کرد: در گذشته تالاب بین المللی گاوخونی یک پیکره مهم منحصر به فرد آبی بود، ولی در زمان حاضر به شکلی در آمده که می‌تواند پتانسیل بالایی برای تولید گرد و غبار باشد.

وی افزو: براساس تحقیقات انجام شده در صورت خشک شدن تالاب گاوخونی، خطر ریزگرد‌ها و سونامی نمک اراضی این منطقه را تهدید می‌کند.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان اظهارداشت: اگر این تالاب منشاء گرد و غبار شود آن‌ها سمی آلوده به فلزات سنگینی مثل سرب، روی و کادمیوم و سونامی کلرید و سدیم بوده و شهر اصفهان و استان‌های اطراف را تهدید می‌کند.

جلالیان که تاکنون ۲ تحقیق و پژوهش در باره تالاب انجام داده و سومین نیز در حال انجام است، تاکیدکرد: در حقیقت تالاب بین المللی گاوخونی برای استان اصفهان با اهمیت است و تمدن ایران مرکزی را در بر دارد.

وی ادامه داد: این پیکره آبی در سال ۱۹۷۵ در کنوانسیون رامسر ثبت شد و از بین بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ تالاب ثبت شده در این کنوانسیون رتبه ۵۳ را دارد.

جلالیان تصریح کرد: گاوخونی در کنترل فرسایش بادی، جلوگیری از سیل، از نظر شرایط تنوع زیست محیطی، گردشگری اجتماعی و اقتصادی یک مجموعه منحصر به فرد بوده است.

استاد دانشگاه صنعتی اصفهان بیان کرد: این تالاب به علل مختلف خشک شده و اکنون فقط مرطوب است، این خشکسالی‌ها از سال ۱۳۸۷ شروع شده و ۱۰ سال است ادامه دارد و این موضوع فقط اقلیمی نبوده بلکه عامل هیدرولوژیکی (آب شناسی) در آن دخیل بوده است.

وی اضافه کرد: حدود ۴۵ سال در حوضه زاینده رود و با حوضه‌های آبخیز کشور ارتباط دارم، هر سال شاهد تخریب این حوضه ها، رانش زمین و فرونشست زمین هستم.

این استاد دانشگاه بیان کرد: حوضه‌های آبخیز، حوضه‌های تولید آب هستند، اتفاقی که در زاینده رود افتاده قسمت‌های کوهستانی را تبدیل به دیم و باغ، یعنی مراتع تبدیل به باغ شدند و از سرچشمه که از کوهرنگ تا پل کله آب بی رویه برداشت می‌شود.

به گفته وی، در این عرصه‌ها به اندازه تونل کوهرنگ ۲۷۰ میلیون مترمکعب و چشمه لنگان حدود ۱۲۰ آب مصرف روی شیب‌های تند با خاک کم پمپاژ می‌شود.

جلالیان اظهارداشت: به عنوان یک خاک شناس وقتی در این مکان درخت کاشته شود بعد از مدتی، چون به لایه سخت برخورد می‌کند خشک می‌شود یعنی مدیریت منابع آب در حوزه آبخیز درست نیست این در حالی است که حدود ۴۰ درصد ورودی آب نسبت به سال‌های قبل کمتر است.

استاد دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: طبق آمار ۹۳ و ۹۴ هزار و ۲۰۰ تا هزار و ۴۰۰ میلی متر بارندگی داشتیم یعنی ۱۰ تا ۱۵ میلی متر در سال کاهش بارندگی داشتیم و رودخانه خشک است و سد هم آب ندارد، آب در بالا دست دارد هدر می‌رود.

وی بیان داشت: برنامه حوضه آبخیز این است که ما منابع را حفظ کنیم که آن منابع بتوانند وظیفه خودشان که استحصال آب و تولید اکسیژن است را به وجود بیاورد.

جلالیان گفت: چرا مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز که شورای عالی آب تصویب کرد اجرا نمی‌شود، چندین میلیون مترمکعب آب اضافه می‌توان در رودخانه و تالاب داشته باشیم.

به تاکید وی، مسولان کشور و استان را به این باور برسند تالاب گاوخونی ارزش زیست محیطی بسیار بالایی دارد و اگر احیای نشود مشکلات حاد زیست محیطی برای سلامتی تعداد زیادی از استان‌ها از جمله خود تهران ایجاد می‌کند.

به گفته وی، چند سال قبل فائو اهواز را آلوده‌ترین شهر دنیا معرفی کرد و اگر این موضوع را جدی نگیرم اصفهان هم این چنین و شاید هم بدتر می‌شود.

جلالیان یادآور شد: در سال ۹۴ و ۹۵ پژوهش و تحقیقاتی با همکاری اداره کل محیط زیست استان روی تالاب گاو خونی انجام دادیم که نتایج نشان داد تالاب به فلزات سنگینی مثل کادمیوم، سرب و روی غنی شده آلوده است، چشمه‌های تولید ریزگرد آن اگر شکل بگیرد نگران کننده خواهد بود.

جلالیان ادامه داد: همچنین در شرق اصفهان برخلاف آن چیزی که در سجزی می‌بینیم باد با سرعت زیاد ریزگرد‌ها را به سمت اصفهان و استان‌های همجوار می‌برد و همانند یک غول خفته است که اگر بیدار شود خطرناک است و فاجعه در کمین ماست.

به گفته وی، در زمستان اگر خدایی نکرده چمشه‌های ریزگرد‌ها فعال شود همه چیز فراهم است تا ریزگرد‌های سمی به خصوص کادمیوم تا تهران هم کشیده شود.

وی با اشاره به اینکه ریزگرد‌های صنعت، ترافیک و سجزی در شرق اصفهان به غیر از تالاب گاوخونی به اندازه کافی مشکل حاد زیست محیطی دارند، گفت: اصفهان شهری است که در آن سرطان زیاد است و مرتب باید تالاب پایش شود.

جلالیان با تاکید بر تشکیل یک کارگروه احیای تالاب بین المللی گاوخونی و ضرورت اقدام‌های علمی و علمی، گفت: باید کارگروهی فعال و به یک طریقی تالاب‌ها را مرطوب نگه داریم تا از ریزگرد‌ها جلوگیری شود.

وی با تاکید بر اهمیت مدیریت آب حوضه زاینده رود تصریح کرد: تالاب گاوخونی برای سلامتی همه اهمیت دارد و همان طور که جنگل ۷۵ درصد ارزش زیست محیطی دارد، ۲۵ درصد استفاده، مراتع ۷۵ درصد ارزش زیست محیطی و ۲۵ درصد استفاده و این مهم در کشور ما بر عکس شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان اظهارداشت: کجا اکوسیستم پایدار داریم، زاگرس مرکزی ۴۰ درصد تخریب شده و دارد از بین می‌رود و ما تبعات آن را می‌بینیم که با یک بارندگی چطور سیل راه می‌افتد.

  سونامی گرد و غبار گاوخونی را باید جدی گرفت

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های حفاظت محیط زیست اصفهان هشدار داد: جلوی سونامی گرد و غبار  تالاب گاوخونی گرفته شود

بابک صادقیان با بیان اینکه تاکنون خداوند کمک کرده و کانون‌های ریزگرد‌های تالاب گاوخونی فعال نشدند که در صورت فعال شدن آن و با ورود کادمیوم و سرب موجود در آن در سیستم تنفسی یک فاجعه و سونامی درست شود.

وی با بیان شرایط استان اصفهان با توجه به بارگذاری‌های بیش از حد ظرفیت و رعایت نکردن موازین زیست محیطی شکننده است، گفت: اگر عوامل طبیعی به داد اصفهان نرسد هر روز شرایط بدتر می‌شود.

صادقیان یادآور شد: وقتی رودخانه خشک می‌شود ریزگرد‌ها فعال می‌شوند و روی میزان بارش تاثیر می‌گذارد و بر عکس اندازه گیر‌های هواشناسی روی میزان بارش و آلودگی روی هواشناسی و بارندگی تاثیر می‌گذارند.

وی اضافه کرد: شرق اصفهان خود بحرانی است و اگر روزی کانون‌های گاوخونی فعال شود فاجعه رخ می‌دهد، وضعیت به شدت بحرانی است و اولویت مدیران این موضوعات نیست که باید در این زمینه چاره اندیشی شود.

 سایه سنگین سیاست بر حیات گاوخونی

مدیر دفتر مهندسی رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان در این باره تصریح کرد: یکی از مهمترین این مشکلات ورود سیاسیون به این موارد است که در باره آن اطلاع لازم را ندارند و برای آب و زاینده رود نسخه می‌پیچند که اظهار نظر‌های غیر فنی می‌کنند.
احمدرضا صادقی گفت: در سال ۱۳۷۲ بسیاری از کارشناشان آب منطقه‌ای با توسعه بخش کشاورزی مخالفت کردند و یک نماینده سیاسی پیگیری حفر کانال مهیار و جرقویه توسعه چا‌های آب را پیگیری می‌کند که اکنون دنبال این روند هستند.

وی تصریح کرد: هنور مسئولان ارشد سیاسی کشور مساله بحران آب و محیط زیست را یک مساله لوکس می‌دانند و در ذهنشان تصور می‌کنند یکسری کارشناسان بزرگ نمایی می‌کند که با یک بارندگی خوب مشکلات حل می‌شود.

وی تاکید کرد: از دهه ۴۰ بیلان آبی مان منفی بود همه خواب بودند و هنوز هم خیلی‌ها خواب هستند، یک عده‌ای از کارشاسان که بیدار شدند و حرفشان اثر ندارد.

  تامین آب تالاب گاوخونی نیاز فوری

مدیرکل حفاظت محیط زیست اصفهان اظهار کرد: درباره موضوع آب و تامین نیاز آبی تالاب بین المللی گاوخونی باید از تعصب‌های بی مورد دوری کرد و ملی اندیشید و تصمیم گیری کرد.

سید رحمان دانیالی افزود: آب منطقه‌ای و وزارت نیرو اعتقادی به چیزی تحت عنوان حق آبه یا همان نیاز آبی ندارند.

وی با بیان اینکه طبق قانون بعد از آشامیدنی، نیاز آبی تالاب باید اولویت دوم باشد، افزود: تا وقتی بحث آشامیدنی و کشاورزی است، توجه‌ای به حق آبه تالاب نداریم.

وی ادامه داد: از بالا دست مراتع به دیم تبدیل و با وام ها، باغ درست می‌شود که با حق آبه‌ای از آب منطقه‌ای گرفتند آب را پمپاژ کردند، عرض رودخانه‌ها از ۵۰ متر به دو سه متر رسید، خودمان در حریم و بستر رودخانه ورود پیدا کردیم.

دانیالی اضافه کرد: بزرگترین اشتباهی که در تالاب بین المللی گاوخونی افتاد تعصب ملی را سعی کردیم بگیرم و تهی از معنا کنیم.
به گفته وی در بالا دست زاینده رود با ساماندهی غلط دانش آموختگان کشاورزی را تشویق کردند مراتع را تبدیل به باغ کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست اصفهان بیان کرد: در این مناطق ۲۷۰ میلیون متر مکعب به اندازه تونل دوم کوهرنگ و ۱۲۰ میلیون دیگر به اندازه چشمه لنگان آب پمپاژ می‌شود.

وی اضافه کرد: اگر به تالاب توجه می‌کردیم نیاز نبود ۷۰۰ میلیارد ریال چاه عمیق در اصفهان زده شود و مشکلات آب و فاضلاب، کشاوری وجود نداشت.

دانیالی تاکید کرد: به جای اینکه دست به دست هم بدهیم و در باره موضوع آب ملی بیندیشم که بعد از آشامیدنی، تالاب بین المللی گاوخونی مهم است اشتباه عمل می‌کنیم.

وی عدم توجه به بحث آمایش سرزمین، اعتبارات، عملگرایی در حوزه آبخیز تالاب، مدیریت جزیره ای، نبود تصمیم گیری واحد و عدم استفاده از مدیران قوی را از دیگر مشکلات حوضه زاینده رود برشمرد.

  احیای تالاب گاوخونی نیازمند مدیریت ملی

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان  اظهار کرد:‌ای کاش قانون‌مند بودیم که چه کسانی چنین مجوز‌های را در حوضه‌های مختلف زاینده رود صادر کردند و هیچ وقت هم به اشتباه خود اعتراف نکردند.

حسین اکبری با بیان اینکه اخلاق حکم می‌کند در خشک شدن یک تالاب و تخریب محیط زیست حق و حقوق هزاران زیستمندان دیگر رعایت شود، گفت: چه کسی گناه انقراض دویست برابری تمام موجودات را می‌پردازد.

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان بیان داشت: مشکلات زیست محیطی دیر خودشان را نشان می‌دهد و وقتی هم خودشان را نشان داد متاسفانه در بحران‌های مختلف به طور تقریبی کار از کار گذشته است.

وی ترجیح منافع شخصی، فردی، گروهی و بخشی نگری بر منافع پایدار جامع و آینده نگر این مرز بوم را یکی دیگر از علل این مشکلات برشمرد.

به تاکید وی در زاینده رود بارگذاری بیش از حد ظرفیت واقعا وحشتناک است که ناشی از کشاورزی، صنعت و افزایش جمعیت است.

اکبری با بیان اینکه احیای تالاب گاوخونی و زاینده رود همت و اراده ملی می‌خواهد و از عهده یک استان خارج است، افزود: این مشکلات با یک مدیریت ثابت و ملی قابل حل است.

  تخریب ۸۰ درصد پوشش گیاهی گاوخونی به دنبال نبود حق آبه

رئیس اداره پژوهش و فناوری اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان با بیان اینکه در دهه اخیر تخصیص حق آبه زیست محیطی ضعیف و بار‌ها به صفر رسیده است، گفت: در ابتدا برنامه مدونی برای مشخص شدن حقابه محیط زیست انجام شد و بنابراین طبق قانون حفظ و احیا و مدیریت تالاب‌های کشور سازمان حفاظت محیط زیست مکلف شد که این حق آبه را تعیین کند که وزارت نیرو مکلف شد آن را تامین کند.

به گفته کیوان نعمتی، اداره کل محیط زیست استان در سال ۹۳ دو قرارداد مهم درباره تعیین حق آبه زیست محیطی رودخانه و تالاب بین المللی گاوخونی و بررسی اثرات زیست محیطی خشک شدن تالاب بین المللی گاوخونی منعقد کرد.

نعمتی گفت: در طرح تحقیقاتی تعیین نیاز آبی با دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه شهرکرد قرارداد منعقد شد که کل حوضه زاینده رود را بتوانند بررسی کنند.

این مسوول محیط زیست اصفهان بیان کرد: در این طرح رودخانه زاینده رود را به هفت پهنه از سرمنشا تا پایین دست تقسیم کردند که در پهنه اول نیاز آبی حداقل ۱۰ متر مکعب در ثانیه تعیین شد.

وی ادامه داد: از بالا دست تا سد آبشار پنج پهنه اول بود و بعد آن پهنه ششم از سد آبشار تا ورزنه و پهنه هفت خود تالاب بین المللی گاوخونی بود که برای ورود آب به تالاب ۱۷۶ متر مکعب تعیین شد که قرار شد، تخصیص داده شود.

نعمتی تصریح کرد: در تالاب به خاطر نبود آب سال ۸۰، پنجاه درصد پوشش گیاهی نداشته است در سال ۹۲ رسیده به ۷۳ درصد و در سال ۹۷ به طور قطع رسیده به ۸۰ درصد که پوشش گیاهی از بین رفته است.

تالاب بین المللی گاوخونی اصفهان از جمله تالاب‌های در حال نابودی ایران است که در صورت ندادن حق آبه آن، به تاکید کارشناسان ریزگرد‌های سمی آن اهالی ۱۰ استان کشور را درگیر و بیمار می‌کند.

حفاظت از این اکوسیستم‌های آبی ارزشمند بسیار حائز اهمیت است از این رو هر ساله در روز جهانی حفاظت از تالاب‌ها مراسمی با هدف ارتقای آگاهی برای حفاظت از آن‌ها برگزار می‌شود که امسال این مراسم در بندر خمیر خواهد بود.

شعار امسال روز جهانی تالاب‌ها «ما در مواجهه با تغییر اقلیم ناتوان نیستیم» تعیین شده، زیرا دنیا به این نتیجه رسیده است که تالاب‌ها نقش بسیار مهمی در مقابله با تغییر اقلیم دارند.

منبع: ایرنا

انتهای پیام/س