‏به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از قم، دی ماه از نیمه گذشته بود که صدای شعار مردم قم در برابر شلیک هر گلوله،نشان از ایستادگی و مقاومت حق در برابر باطل بود.

به خیابان صفاییه (چهار راه شهدا قم) رفتیم جایی که قیام نوزده دی ماه سال ۵۶ از این جا شکل گرفت، با تعدادی از شاهدان عینی،کسانی که از نزدیک آن روزهای سخت مبارزه را درک کردند به گفت و گو پرداختیم.

شاهدان عینی قیام تاریخ ساز ۱۹ دی

آقایی هشتاد ساله یکی از بازاری ها ی قم در گفت و گو  با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوانازقم؛گفت: ۱۹ دی سال ۵۶ همه جا بحث درباره مقاله و توهین به حضرت امام بود، زن و مرد، بچه و بزرگ از اهانت رژیم به امام صحبت می کردند و برامون بی احترامی به امام اصلا قابل تحمل نبود، باید جلوی رژیم می ایستادیم.

وی ادامه داد: بازارها را  تعطیل کردیم،مردم دکان ها و مغازه های خود را بستند ،در مغازه را که بستیم ماموران رژیم شاه با چوب به در مغازه ها می زدن که مغازه ها را باز کنید.

آقایی هفتاد و پنج ساله گفت:من آن زمان بیست و پنج ساله بودم ،توهین به مرجع تقلید،کسی که فریاد مستضعفان را سر می دهد، قلوب مردم را جریحه دار کرد، آن روزها ما جان خود را در کف دستمان گذاشتیم، باید از اسلام دفاع می کردیم، این مقاله به اسم احمد رشیدی مطلق نوشته شد که اصلا وجود خارجی نداشت، در واقع خود شاه دستور داده بود مقاله بنویسند اما خودش جرات نداشت مستقیما به امام توهین کند.

وی ادامه داد: تظاهرکنندگان بر علیه رژیم حتی مجروحین  را بازداشت می کردند، عده ای از پزشکان و پرستاران در راه و خط امام به مجروحین در منازل کمک می کردند،  آن روزها با هم همدل بودیم.

آقایی هفتاد ساله با اشاره به روز حادثه خونین نوزده دی و حمله ی رژیم پهلوی به مردم گفت: طلاب با ماموران درگیر شدند و کف چهار راه شهدا پر از عمامه و کفش طلبه ها شده بود، طلبه ها سلاح که نداشتند با نیروهای حکومتی درگیر شدند، ماموران هم به مردم شلیک می کردند و برای ترساندن مردم شیشه بانک ها را شکستند.

فضای بازسیاسی، ارمغان کارتر برای سقوط شاه

برای علت  شکل گیری قیام تاریخی ۱۹ دی  ۵۶ باید ابتدا به شرایط و فضای جامعه در آن سال ها پرداخت،فضای باز سياسی اصطلاحی است كه به شرایط سياسی ايران از زمستان ۵۵ تا سقوط رژيم شاهنشاهی گفته می شود.

اين دوره كه با پيروزی جيمی كارتر و شكست جمهوری خواهان در جريان انتخابات رياست جمهوری آغاز شد، در نهايت به روند سقوط محمد‌رضا پهلوی كمك فراوانی کرد.

 رژیم شاه، فضای باز سیاسی را در پیش گرفته‏‎ ‎‏بود، در این فضا‏‎ ‎‏شخصیت های مبارز و انقلابی داخل و خارج کشور نیز ضمن برقراری ارتباط با‏‎ ‎‏امام خمینی(ره)  به دامنه تحرکاتشان علیه رژیم افزودند، ساواک و در راس آن سازمان سیا این رفت و‏‎ ‎‏آمدها و تحرکات امام و اطرافیان ایشان را زیر نظر داشت.

ساواک‏‎ با اطلاع ‎‏از موقعیت حاج آقا مصطفی نزد امام، اهمیت وی برای تداوم راه امام و انقلاب را به روشنی می دانست، اگر ایشان را از میان بردارد، امید امام برای استمرار انقلاب با رحلت ایشان از بین می رفت.

  برگزاری مجالس یادبود حاج آقا مصطفی خمینی در سراسر کشور

پس از شهادت حاج آقا مصطفی خمینی که به همراه امام در نجف در تبعید بود، مجالس یادبود متعددی در شهرهای مختلف برگزار شد، از طرفی  برپایی تظاهرات گسترده ای علیه رژیم شاه در گوشه و کنار پس از پایان هر مجلس، بار دیگر امام خمینی(ره) را به عنوان رهبر حرکت اسلامی در جامعه مطرح شد که شتاب خاصی به حرکت انقلاب اسلامی بخشید. از این رو دستگاه حاکم و به ویژه محمد رضا شاه بر آن شد تا با اهانت  به ساحت امام (ره) چهره ی ایشان را در انظار عمومی تخریب و با نوشتن مقاله ای صراحتا به شخص ایشان توهین کند.

محتوای مقاله  اهانت آمیز ایران و  استعمار سرخ و سیاه چه بود؟

هفدهم دی ماه سال ۵۶ ، یک هفته پس از سفر کارتر به ایران و سرمستی شاه از حمایت آمریکا از حکومتش و در سالروز كشف حجاب رضاخانی، مقاله ای تحت عنوان ایران و استعمار سرخ و سیاه به دستور شاه  با امضای مستعار احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات مقاله توهین‌آمیزی را علیه امام،‌ روحانیت و مقدسات اسلامی منتشر كرد.

این مقاله که در آن  به ساحت امام خمینی(ره) ، مرجع بزرگ شیعه و برخی مقدسات اهانت شده بود، بی‌حجابی مورد ستایش قرار گرفته بود  و حجاب كهنه‌پرستی و ارتجاع سیاه معرفی و قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲  توطئه ی استعمار سرخ و سیاه اعلام شده بود.

تلاش رژیم شاه برای تضعیف جایگاه مرجعیت دینی در نزد مردم

ظهیری، پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوانازقم،اظهار کرد: انقلاب اسلامی بر پایه یک نظام گفتمانی  و اسلام شیعی شکل گرفت که در این گفتمان رابطه بین عالمان دینی و مردم مبتنی بر تقلید و مقلد بود.

وی در ادامه  افزود: تجربه تاریخی نشان داده بود از نهضت تنباکو تا کنون بیشتر جنبش هایی که در ایران علیه رژیم های قاجاری و پهلوی اتفاق افتاد ،نقش علما بسیار برجسته بود.

ظهیری عنوان کرد: بعد از قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲،‌ رژیم شاه برای خنثی نمودن حركت اسلامی مردم،‌امام را تبعید كرد و از سال ۵۶ به نوعی اعتراضات عمومی به رژیم شکل گرفته بود از این رو  حمله به جایگاه روحانیت در دستور کار رژیم ستم شاهی قرار گرفت.

این پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه عنوان کرد: در طول تاریخ دشمنان اسلام همواره سعی در جدایی میان مردم و روحانیت داشتند، رژیم پهلوی هم برای جلوگیری از  انقلاب مردمی دنبال راه حل بود  به  سراغ مرجعیت  دینی رفت تا با اهانت به شخص امام جایگاه مرجعیت را تضعیف کند اما این عمل نتیجه عکس داد و مردم در حمایت از امام به پا خواستند.

واکنش طلاب و مردم قم به مقاله اهانت آمیز

انتشار این مقاله اهانت آمیز موجی از خشم و نفرت را در قلوب مردم برانگیخت،قم نخستین فریادها  را در واکنش به چاپ این مقاله که در آن به مرجع بزرگ تقلید اهانت شده بود در ایران  آن روز بلند کرد.

 روز هجدهم دی،‌ درس های حوزه علمیه قم تعطیل شد، طلاب حوزه علمیه قم در واکنش به مقاله  توهین آمیز  با رفتن به منازل مراجع،‌ اعتراض خود را به رژیم شاه اعلام کردند.

نیروهای امنیتی در ابتدا با یورش به صف تظاهركنندگان،‌سعی در جلوگیری از رفتن نمودند، اما با مقاومت طلاب كه با سنگ و آجر و چوب، مقابله می‌كردند، مواجه شدند.

برنامه تظاهرات علیه رژیم و رفتن به منازل مراجع، تا ظهر روز هجدهم دی ادامه یافت.

تظاهرات مردم قم

تظاهرات مردم قم  در روز  ۱۹ دی شکل گسترده تری به خود گرفت، در این روز حوزه علمیه تعطیل شد، بازاریان به جمعیت معترض پیوستند و به این ترتیب موجی از اقشار مختلف مردم،در مقابل مدرسه خان و میدان آستانه تجمع كردند.

معترضان،‌در منازل بزرگان حوزه از جمله حضرات آیات یزدی،مكارم شیرازی و وحید خراسانی تجمع کردند، مراجع عظام ضمن محکوم نمودن اهانت به حضرت امام خمینی، مرجع عالی قدر شیعه ،مردم را به اتحاد در برابر دشمن دعوت می کردند.

حركت طلاب و تظاهركنندگان ادامه یافت تا اینكه هنگام ظهر جمعیت پراكنده شدند و برای ساعت سه بعدازظهر قرار گذاشتند كه به منزل آیت‌الله حسین نوری بروند.

هنگام غروب روز دوشنبه نوزدهم دی ماه،‌ جمعیت تظاهركننده خشمگین،‌ از خیابان صفائیه به طرف چهار راه بیمارستان حركت كردند.

ماموران رژیم پهلوی به طلاب و مردم حمله‌ور شد و چهار ده نفر در آن روز شهید و یا زخمی شدند.

نتایج حماسه خونین نوزدهم دی ماه مردم قم

حماسه نوزده دی بیش از هر چیز پوشالی بودن شعار حقوق بشر كارتر و فضای باز سیاسی شاه را به مردم ایران نشان داد.

این قیام نشان داد،شاه از حركت سیاسی به رهبری روحانیت و در راس آنها امام خمینی(ره) تهدید بزرگی علیه حاكمیت خود می‌داند.

پس از این قیام  شعار مرگ بر شاه ،شعار اصلی مردم  شد و به روند پیروزی انقلاب اسلامی سرعت بخشید.

حماسه نوزدهم دی ماه، نقطه عطفی در تاريخ مبارزات انقلاب اسلامی شد،چرا که با برگزاری مراسم چهلم شهدای این قیام خونین در نقاط مختلف ايران،دامنه انقلاب فراگير و در  ۲۲ بهمن سال ۵۷ به رهبری امام خمینی(ره) منجر به سرنگونی رژيم دو هزار و پانصد ساله ی شاهنشاهی شد.

تاریخ مبارزات انقلاب اسلامی یادآور بصیرت مردمی است که از دیروز تا امروز در حمایت از ولایت فقیه لحظه ای تردید نکردند،قیام نوزده دی ماه جلوه هایی از بصیرت را در همیشه تاریخ به یادگار گذاشت.

‏‎

اکنون که چهل و یک سال از این قیام تاریخ ساز می گذرد مردم با بصیرت هر چه تمام تر پای آرمان های نظام اسلامی ایستاده اند و نشان دادند در حمایت از مرجعیت دینی خود تا پای جان می ایستند و این خود رمز ماندگاری انقلاب اسلامی است .

انتهای پیام/ش

گزارش از زهره شعبانی