به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در طول دهه‌ها و سالیان اخیر با افزایش درگیری، جنگ و تنش میان کشور‌ها و ظهور و بروز نا امنی‌ها و نارسایی‌های اقتصادی، ضریب مهاجرت نیروی انسانی از کشور‌های مبداء به مقصد و پدیده کارگران خارجی با نمود پر رنگ تری بروز پیدا کرده است.

به موازات تشدید این پدیده، مسائل اقتصادی نیز تحت الشعاع این موضوع قرار گرفته و همین تأثیرپذیری‌ها و تأثیرگذاری‌ها ضرورت پرداختن به این پدیده را دو چندان کرده است.

در این میان، منطقه خاورمیانه، به دلیل موقعیت خاص ژئوپلیتیکی و تحولات سیاسی مرتبط با این حوزه که بعضا با سرعتی پیش‌بینی ناپذیر طی می‌شود، مسئله کارگران خارجی و مهاجرت نیروی انسانی را بیش از نقاط دیگر برجسته کرده است.

فارغ از مسائل امنیتی، نارسایی‌های اقتصادی نیز مزید بر علت شده تا طیف‌های انبوهی از نیرو‌های انسانی در میان اقشار و طبقات متعدد همچون متوسط، ضعیف و بعضا مرفه جامعه، سودای خروج از موطن خود و عزیمت به کشور‌های هدف را در سر بپرورانند.

در این میان و در طول دهه‌های اخیر، کشور ایران به عنوان یکی از مقاصد عزیمت کارگران خارجی مد نظر نیرو‌های انسانی برخی کشور‌ها قرار گرفته است.

به عنوان نمونه، حمله شوروی سابق به افغانستان در دهه ۶۰ و یا حضور طالبان  و حمله آمریکا به این کشور بعد از حوادث ۱۱ سپتامبر و همسایگی این کشور با ایران، موجی عظیم از مهاجرت افاغنه به ایران را ایجاد کرد.

به دلیل همین فراز و نشیب‌های سیاسی و منطقه‌ای، بخش عمده کارگران خارجی در ایران به جمعیت افاغنه معطوف می‌شود.

در ارتباط با حضور کارگران خارجی و تهدید‌ها و فرصت‌هایی که به تبع آن ایجاد می‌شود، در طی سالیان گذشته مباحث بسیاری مطرح شده، برخی این پدیده و میزبانی ایران از جمعیت متقاضی کار نیروی انسانی خارجی را یک فرصت و برخی آن را یک تهدید قلمداد می‌کنند.

بنابر اخبار و گزارش‌های منعکس شده در رسانه‌ها، در حال حاضر حدود ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بیکار در کشور در پی اشتغال هستند که البته برخی آمار بیکاری را به مراتب افزون‌تر از این اعداد و ارقام می‌پندارند، اما به هر ترتیب نمی‌توان این واقعیت را نادیده انگاشت که در حال حاضر معضل بیکاری یکی از جدی‌ترین چالش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور به شمار می‌رود.

از دیگر سو، بنابر آمار رسمی، نزدیک به ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر تبعه خارجی (عمدتا افغانی) در ایران حضور دارند که از این میان، ۷۵ درصد مشغول به فعالیت و اشتغال هستند.

حضور اکثریت کارگران خارجی در ایران غیر قانونی است/در خصوص این مسئله، بعضا شاهد مُسامحه‌هایی هستیم

حمید حاج اسماعیلی، کارشناس مسائل کارگری در گفت‌وگو با رسانه‌ها در خصوص پدیده حضور کارگران خارجی در ایران و تبعات و پیامد‌های آن، اظهار کرد: بدون تردید، فعالیت و اشتغال کارگران خارجی در ایران، فضا و بستر را برای ایرانیان جویندگان کار، محدودتر خواهد ساخت.

وی افزود: البته در طول ۲ تا ۳ سال اخیر که بازار کار با مشکلاتی مواجه شده، بخشی از نیروی انسانی خارجی در ایران، از کشور خارج شده اند و به زعم آنها، فعالیت در چنین شرایطی برای آنها مقرون به صرفه نیست.

این کارشناس مسائل کارگری، یکی از دلایل اقبال به استفاده از کارگران خارجی در برخی مشاغل خاص (عموما سخت همچون ساختمانی و غیره) را ناشی از کم هزینه بودن نیروی کار خارجی به نسبت نیروی انسانی ایرانی می‌داند و به تبع در شرایطی که یک کارگر ساختمانی، هم کارگر است، هم نگهبان و هم سرایدار، به تبع انگیزه‌های مالی و برخی مسائل همچون عدم بیمه، عدم وجود ساعت کاری مشخص، استفاده از چنین کارگرانی را در اولویت قرار می‌دهد که البته طرح این موضوع به معنای شایع بودن چنین رویکردی در کلیت کشور نیست، اما به هر ترتیب کم نیستند افراد و گروه‌هایی که میل بیشتری به استفاده از نیروی کار خارجی نشان می‌دهند.

اسماعیلی معتقد است، برخی عنوان می‌کنند سخت بودن مشاغل، باعث عدم تَن دادن کارگران ایرانی به مشاغل اینچنینی می‌شود، اما در صورت رعایت برخی مولفه‌ها همچون حقوق کافی، مزایای متناسب با شغل، بیمه و غیره نیروی انسانی جوینده کار ایرانی نیز نسبت به اشتغال در چنین فعالیت‌هایی ترغیب خواهد شد.

وی می‌گوید: در مقطعی از تاریخ در کشور‌هایی همچون افغانستان شاهد جنگ، خونریزی و ناامنی بودیم، اما حالا که جنگ تمام شده، الزام و ضرورتی برای حضور و تردد افاغنه آن هم به صورت غیر قانونی احساس نمی‌شود.

این کارشناس حوزه کارگری بیان کرد: به دلیل برخی قرابت‌های مذهبی، فرهنگی و زبانی، شاهد برخی مسامحه‌ها در خصوص این امر (حضور افاغنه در ایران) هستیم، اما قطعا منافع ملی در صدر تمامی مسائل و مصالح قرار دارد و باید این موضوع به عنوان امری محوری مد نظر قرار گیرد.

برخی از جویندگان کار ایرانی، علی رغم وجود بسیاری از مشکلات اقتصادی به برخی از مشاغل خاص تن نمی‌دهند

منصور لطفی زاده، یکی از فعالان اقتصادی استان البرز، مخالف نظر فوق است و به زعم وی بخش قابل توجهی از جویندگان کار در ایران تن به برخی از مشاغل سخت نمی‌دهند و تبعات و مشکلات اقتصادی را تحمل می‌کنند، اما ترجیح می‌دهند در برخی از حوزه‌ها مشغول به فعالیت نشوند.

وی افزود: به واقع در طول سالیان اخیر شاهد ظهور و بروز برخی از تحولات در صحنه‌های اقتصادی و اجتماعی بوده ایم و به تَبَع این پوست اندازی، ذائقه کار در بسیاری از اقشار جامعه، بخصوص در جوانان و نوجوانان دهه‌های ۶۰ و ۷۰ جامعه تغییر کرده و این ظهور و بروز‌ها به مانعی جدی در مسیر اشتغال این طیف در برخی از بخش‌ها و حوزه‌ها تبدیل شده است.

لطفی زاده بیان کرد: باید به تلخی اذعان کرد در بسیاری از حوزه‌های کارگری همچون عرصه‌های ساختمانی، انرژی که کارگران افاغنه برای پیشبرد کار لحاظ می‌کنند در نیروی کار جوان ایرانی نمی‌بینیم.

این فعال اقتصادی گفت: البته طرح این موضوع بصورت مطلق نیست و بدون تردید در میان جویندگان کار ایرانی هستند افراد و گروه‌هایی که با جان و دل کار می‌کنند، اما در برآیند کلی، کار مفید و راندمان کاری در میان بسیاری از نیرو‌های انسانی ایرانی پایین است و این نقطه ضعفی عدیده است که با کتمان و انکار آن نمی‌توان و نباید صورت مسئله را پاک کرد.

وی افزود: به عنوان نمونه، بسیاری از گله داران فعال در این استان، به دنبال چوپانانی هستند تا به واسطه آنها تغذیه و هدایت گله‌های گوسفند در دشت‌ها عملیاتی شود، اما بسیار بسیار به ندرت جوانان ایرانی تن به فعالیت در چنین عرصه‌هایی می‌دهند و بنده که به نوعی در حوزه گله داری و دامپروری نیز مشغول به فعالیت هستم برای جذب چوپان دچار مشکل می‌شوم و به ناچار به جذب نیروی کار افغانی مبادرت می‌ورزم.

لطفی زاده تصریح کرد: البته نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که در بسیاری از حوزه ها، به دلیل نرخ پایین‌تر دستمزدِ کارگران افاغنه و ساده و سهل بودن، شانه خالی کردن از برخی مسئولیت‌ها در قبال نیروی کار، تمایل برای جذب نیروی انسانی خارجی و عمدتا افغانی بیشتر دیده و احساس می‌شود.

این فعال در حوزه اقتصادی گفت:اما به اعتقاد بنده ریشه اصلی مشکل را باید در تغییر ذائقه نیروی انسانی کار ایرانی و در اولویت قرار دادن برخی مسائل دیگر همچون پرستیژ کار، جستجو کرد.

تغییر فرهنگ کار با جدیت در دستور کار قرار گیرد

با یک محاسبه ساده، به روشنی می‌توان به این واقعیت نائل شد که در صورت جایگزین سازی نیروی کار ایرانی به جای نیروی انسانی خارجی فعال در ایران، بخش قابل توجهی از مشکلات بیکاری مرتفع خواهد شد.

در این میان، حل و فصل معضل بیکاری، امری تک بُعدی نیست و مستلزم مجموعه‌ای از اقدامات به هم پیوسته در حوزه‌های گوناگون، از جمله عرصه فرهنگی و نگرش و دید جامعه، علی الخصوص جویندگان شغل، به فرهنگ کار و تلاش است.

به واقع می‌باید، با پیاده سازی برخی از طرح‌ها و اقدامات فرهنگی، این واقعیت در اذهان و افکار عمومی جامعه بخصوص جویندگان کار تزریق شود که کار عار نیست و برای گردش چرخ اقتصادی مملکت، می‌باید در حوزه‌های گوناگون، نیروی انسانی فعال در جامعه به نحوی مطلوب و شایسته ایفای نقش نمایند.

آنچنان که در بسیاری از کشور‌های توسعه یافته این واقعیت در جامعه و فرهنگ حاکم بر آن نهادینه شده و کم نیستند افراد و گروه‌هایی که از ایران به کشور‌های اروپایی عزیمت می‌کنند و در کشور‌های مقصد به فعالیت‌هایی مشغول می‌شوند که کمتر در ایران رغبتی برای اشتغال در فعالیت‌های آنچنانی نشان داده می‌شود.

البته در پایان نباید این واقعیت را نادیده انگاشت که موضوع حقوق و دستمزد یکی از مولفه‌های اصلی و اساسی در ترغیب جامعه بیکار به اشتغال در فعالیت‌های مشروع و خاص که مورد نیاز جامعه است به شمار می‌رود و برای مرتفع سازی مشکلات و نارسایی‌های موجود در این حوزه نباید موانع را صرفا به بالا رفتن سطح توقعات و انتظارات نیروی انسانی جوینده کار تقلیل داد.

انتهای پیام/